Καταφύγιο Κοζάνης
Συντεταγμένες: 40°15′16″N 22°8′21″E / 40.25444°N 22.13917°E
 |
Το λήμμα δεν περιέχει πηγές ή αυτές που περιέχει δεν επαρκούν. |
| Καταφύγιο | |
|---|---|
 | |
| Διοίκηση | |
| Χώρα | Ελλάδα |
| Περιφέρεια | Δυτικής Μακεδονίας |
| Περιφερειακή Ενότητα | Κοζάνης |
| Δήμος | Βελβεντού |
| Δημοτική Ενότητα | Βελβεντού |
| Γεωγραφία | |
| Νομός | Κοζάνης |
| Υψόμετρο | 1.400 |
| Πληθυσμός | |
| Μόνιμος | 57 |
| Έτος απογραφής | 2021 |
| Πληροφορίες | |
| Ταχ. κώδικας | 504 00 |
| Τηλ. κωδικός | 24640 |
Το Καταφύγιο ή Καταφύγι είναι ορεινό χωριό της περιφερειακής ενότητας Κοζάνης[1]. Είναι χτισμένο σε μέσο υψόμετρο 1.400 μέτρων[2] στις πλαγιές των Πιερίων και αποτελεί έναν από τους πιο ορεινούς οικισμούς της Ελλάδος. Το Καταφύγιο υπάγεται διοικητικά στον δήμο Βελβεντού και ο μόνιμος πληθυσμός του σύμφωνα με την ελληνική απογραφή του 2011 είναι 178 κάτοικοι[3].
Ίδρυση οικισμού
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η παράδοση αναφέρει πως οι κάτοικοί του ζούσαν σε ένα εύφορο χωριό, ονομαζόμενο Ποδάρι, στις όχθες του Αλιάκμονα, αλλά επειδή καταπιέζονταν από τους Τούρκους αποσύρθηκαν -άγνωστο πότε- στις απόκρημνες και δασωμένες πλαγιές του Φλάμπουρου επάνω στο ψηλό οροπέδιο, όπου είχαν τις στάνες τους.[4] Το Καταφύγι δημιουργήθηκε από οικογένειες οι οποίες μετακινήθηκαν από τα μέρη των Τρικάλων, των Αγράφων, της Πίνδου και των Γρεβενών, ύστερα από την αποτυχημένη επανάσταση του Μητροπολίτου Τρίκκης Διονυσίου του Φιλοσόφου (Σκυλοσόφου). Οι οικογένειες αυτές έφτασαν στα μέρη της Κοζάνης και εγκαταστάθηκαν στην περιοχή του Βελβενδού, αλλά λόγω της έντονης τουρκικής παρουσίας, αναχώρησαν και όπως αναφέρει η παράδοση, άφησαν δύο ζώα να ανέβουν στα Πιέρια. εκεί όπου θα έβρισκαν νερό και κατάλληλο χώρο θα δημιουργούσαν το νέο χωριό. Τα ζώα, σύμφωνα με την παράδοση έφτασαν στο σημείο πού σήμερα είναι το χωριό και εκεί όπου τρέχει ακόμα και σήμερα νερό. Η βρύση ή οι βρύσες αυτές οι κάτοικοι τις ονόμασαν πηγάδια, ή κατά την ντοπιολαλιά «μπγάδια». Εκεί δημιούργησαν και τον πρώτο οικισμό, χτίζοντας τον ναό του Αγίου Νικολάου γύρω στα 1740 - 1750. Το χωριό ονομάστηκε Καταφύγιο λόγω της απόρθητης τοποθεσίας του.
Μετά την συνοικία του Αγίου Νικολάου, δημιουργήθηκε η λεγόμενος «Μεσιανός μαχαλάς» με κέντρο την εκκλησία της Παναγίας, και το Σχολείο, ενώ στην συνέχεια κατοικήθηκε και η άλλη πλευρά του χωριού, η οποία ονομάστηκε «Μαγουλάδες» και κατά την ντοπιολαλιά «Μαγλάδες», με ναό τον Άγιο Γεώργιο.
Ιστορία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Σύμφωνα με τον Νικόλαο Σχοινά (1887), το χωριό είχε πληθυσμό 150 ελληνοχριστιανικών οικογενειών το 1886.[5] Προπολεμικά αποτελούσε ανεξάρτητη κοινότητα και μάλιστα ήταν κεφαλοχώρι. Στο χωριό πραγματοποιήθηκε, τον Οκτώβρη του 1943, το 1ο Παμμακεδονικό συνέδριο της ΕΠΟΝ καθώς πολλοί άνθρωποι του χωριού συμμετείχαν ενεργά στον αγώνα της αντίστασης εναντίον των Ναζί [6] Το χειμώνα του 1943 και συγκεκριμένα στις 20 Δεκεμβρίου τα κατοχικά στρατεύματα έκαψαν το χωριό και οι κάτοικοί του κατέφυγαν μετά τη λήξη του πολέμου στον Βελβενδό, στην Θεσσαλονίκη, στην Κοζάνη και στην Κατερίνη όπου κατέλυσε και ο μεγαλύτερος όγκος του χωριού δημιουργώντας τον ομώνυμο συνοικισμό των «Καταφυγιωτών».[7]
Το Καταφύγιο, υπήρξε γενέτειρα σημαντικών προσωπικοτήτων όπως του θεολόγου , ακαδημαϊκού και προέδρου της Ακαδημίας Αθηνών Μητροπολίτου Περγάμου Ιωάννου , του επίσης σημαντικού ακαδημαϊκού Ιωάννου Τσικοπούλου αλλά και του Μητροπολιτη Χίου Νικηφόρου Τζιφοπουλου. Παράλληλα το Καταφύγιο ή Καταφύγι είναι η γενέτειρα του ήρωα του Καζαντζάκη Αλέξη Ζορμπά, ο οποίος λεγόταν Γιώργος Ζορμπάς[εκκρεμεί παραπομπή]. Στο χωριό διασώζεται και το οικόπεδο του σπιτιού του, στα ερείπια του οποίου έχει χτιστεί ένα οίκημα που θα λειτουργεί ως Λαογραφικό Μουσείο.
Σήμερα το Καταφύγι, κατοικείται μόνο τους θερινούς μήνες, από τους ιδίους τους κατοίκους οι οποίοι μετά την πυρπόληση, μένουν στην Κατερίνη
Αξιοθέατα
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Στην πλατεία βρίσκεται η εκκλησία της Παναγίας, η οποία ξαναχτίστηκε και εγκαινιάστηκε το 1969 από τον τότε Μητροπολίτη Σερβίων και Κοζάνης, Διονύσιο. Στην συνοικία Μαγουλάδες ή Μαγλάδες, υπάρχει η Εκκλησία του Αγίου Γεωργίου[8]. Στην άλλη πλευρά του χωριού υπάρχει ο ναός του Αγίου Νικολάου, κτίσμα του 1750, και είναι ο μόνος ναός πού δεν κάηκε από την πυρπόληση των Γερμανών, παρά τις προσπάθειές τους. Τα σημάδια από τις προσπάθειές τους να βάλουν φωτιά φαίνονται ακόμα στους τοίχους. Εκτός από αυτές, υπάρχουν και οι εκκλησίες του Προφήτη Ηλία στον μικρό λόφο με την ονομασία Καραούλι, με θέα προς την Κοζάνη και στην λίμνη του Αλιάκμονος του Πολυφύτου. Ο γκρεμός από το Καραούλι, ονομάζεται Σκρίκα. Υπάρχει ακόμα το εκκλησάκι του Αγίου Νεκταρίου και του Αγίου Δημητρίου, όπου και το κοιμητήριο του χωριού, ενώ στην τοποθεσία Λιβάδια υπάρχει και ο ναός του Αγίου Αθανασίου.
Το παλιό πέτρινο δημοτικό σχολείο του χωριού από το 1985 έχει χαρακτηριστεί ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο. Πρόκειται για «λιθόκτιστο κτίριο που στεγάζεται με τετράρριχτη κεραμοσκεπή στέγη. Οι όψεις του διέπονται από απόλυτη συμμετρία, ως προς το κατακόρυφο άξονα που εκφράζει και τη λειτουργία του κτίσματος». Το σχολείο κτίστηκε τον 19ο αι. από εισφορές των κατοίκων και διέθετε σπάνια βιβλιοθήκη με έργα Ελλήνων συγγραφέων σε εκδόσεις της Λειψίας. Σε αυτό δίδαξαν ο Άνθιμος Γαζής, ο Μπίρδης και στις αίθουσές του έγινε η πρώτη Παμμακεδονική συνδιάσκεψη της ΕΠΟΝ[9].
Στην είσοδο του χωριού από την πλευρά του Ελατοχωρίου, βρίσκεται το Στραυροδρόμι. Εκεί υπάρχει και το μνημείο, όπου τον Ιανουάριο του 1924 ο κλέφτης Φώτης Γιαγκούλας και τα παλικάρια του σκότωσαν τον γιατρό του χωριού, Οδυσσέα Νικολαΐδη, ενώ από την πλευρά του Βελβενδού, ο επισκέπτης συναντά το Αγιονέρι, ενώ λίγο πριν μπει κανείς στο χωριό υπάρχει το εκκλησάκι του Αγίου Διονυσίου του εν Ολύμπω, όπου κατά την ημέρα του Δεκαπενταυγούστου οι κάτοικοι ξεπροβοδίζουν τα Ιερά Λείψανα του Αγίου Διονυσίου.
Προσωπικότητες
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Ιωάννης Τσικόπουλος, λόγιος του 19ου αιώνα
- Ιωάννης Ζηζιούλας , Μητροπολίτης Γέρων Περγάμου , επίσκοπος του Οικουμενικού Πατριαρχείου , ακαδημαϊκός , θεολόγος , ο πρώτος κληρικός Πρόεδρος της Ακαδημίας Αθηνών
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ Εγκυκλοπαίδεια Νέα Δομή. Αθήνα: Τεγόπουλος - Μανιατέας. 1996. σελ. 248, τομ.16.
- ↑ Ελληνική Στατιστική Αρχή - Απογραφή πληθυσμού-κατοικιών, 18 Μαρτίου 2001 Αρχειοθετήθηκε 2020-01-10 στο Wayback Machine., σελ. 402, στο e-demography.gr
- ↑ «ΦΕΚ αποτελεσμάτων ΜΟΝΙΜΟΥ πληθυσμού απογραφής 2011 Αρχειοθετήθηκε 2017-11-24 στο Wayback Machine.», σελ. 10547 (σελ. 73 του pdf)
- ↑ .Απόστολος Βακαλόπουλος, Ιστορία της Μακεδονίας, 1354-1833,εκδ.Βάνιας, Θεσσαλονίκη, 1992,σελ. 100
- ↑ Νικόλαος Σχοινάς, Οδοιπορικαί σημειώσεις Μακεδονίας, Ηπείρου, νέας οροθετικής γραμμής και Θεσσαλίας, σελ. 97, 1886-87, Αθήνα, Messager d'Athenes, Κάτοχος πρωτότυπου η Κεντρική Βιβλιοθήκη Α.Π.Θ. - Συλλογή Μακεδονία.
- ↑ Epochi, rizospastis gr | Synchroni (9 Απριλίου 1999). «rizospastis.gr - Ο αγωνιστής ιεράρχης». ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ. Ανακτήθηκε στις 18 Απριλίου 2019.
- ↑ «Πυρπόληση Καταφυγίου Κοζάνης». Βικιπαίδεια. 2017-05-06. https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=%CE%A0%CF%85%CF%81%CF%80%CF%8C%CE%BB%CE%B7%CF%83%CE%B7_%CE%9A%CE%B1%CF%84%CE%B1%CF%86%CF%85%CE%B3%CE%AF%CE%BF%CF%85_%CE%9A%CE%BF%CE%B6%CE%AC%CE%BD%CE%B7%CF%82&oldid=6425447.
- ↑ «Καταφύγι». www.touristorama.com. Ανακτήθηκε στις 8 Δεκεμβρίου 2019.
- ↑ «ΔΙΑΡΚΗΣ ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΚΗΡΥΓΜΕΝΩΝ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΧΩΡΩΝ ΚΑΙ ΜΝΗΜΕΙΩΝ». listedmonuments.culture.gr. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 8 Δεκεμβρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 8 Δεκεμβρίου 2019.
Πηγές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Απόστολος Βακαλόπουλος, Ιστορία της Μακεδονίας, 1354-1833, εκδ. Βάνιας, Θεσσαλονίκη, 1992