Κατσιδώνι Λασιθίου
Συντεταγμένες: 35°7′41″N 26°7′31″E / 35.12806°N 26.12528°E
| Κατσιδόνι | |
|---|---|
 | |
| Διοίκηση | |
| Χώρα | Ελλαδα |
| Περιφέρεια | Κρήτης |
| Περιφερειακή Ενότητα | Λασιθίου |
| Δήμος | Σητείας |
| Δημοτική Ενότητα | Σητείας |
| Δημοτική Κοινότητα | Κατσιδονίου |
| Γεωγραφία | |
| Γεωγραφικό διαμέρισμα | Κρήτη |
| Νομός | Λασιθίου |
| Υψόμετρο | 560 |
| Πληθυσμός | |
| Μόνιμος | 36 |
| Έτος απογραφής | 2021 |
| Πληροφορίες | |
| Ταχ. κώδικας | 72059 |
| Τηλ. κωδικός | +30 28430 |
 Σχετικά πολυμέσα | |
Το Κατσιδώνι ή Κατσιδόνι είναι χωριό και έδρα ομώνυμης κοινότητας του δήμου Σητείας, στην περιφερειακη ενότητα Λασιθίου της Κρήτης. Είναι κτισμένο σε υψόμετρο 560 μέτρων, 15 χιλιόμετρα νότια της Σητείας.[1]
Συχνά σε πινακίδες ή δημοσιεύσεις συναντάμε την ονομασία του χωριού με δύο ορθογραφίες. Άλλοτε ως Κατσιδόνι και άλλοτε ως Κατσιδώνι. Ποια είναι τελικά η σωστή ορθογραφία του ονόματος του χωριού;
Την απάντηση μας τη δίνουν δύο μεγάλοι ιστορικοί-φιλόλογοι-Κρητολόγοι: ο Στέφανος Ξανθουδίδης και ο Στέργιος Σπανάκης[2]. Όπως γράφει ο Σ. Ξανθουδίδης στον Γ' τόμο της Ε.Ε. Βυζαντινών Σπουδών το όνομα του χωριού προέρχεται από το βυζαντινό οικογενειακό επώνυμο ΚΑΤΣΙΔΟΝΗΣ (με όμικρον), που προφανώς ήταν ο πρώτος οικιστής του χωριού.
Ο Στέργιος Σπανάκης ακολουθεί την ερμηνεία του Ξανθουδίδη στον A' τόμο του περίφημου έργου του Πόλεις και χωριά της Κρήτης στο πέρασμα των αιώνων. Εγκυκλοπαίδεια Ιστορίας-Αρχαιολογίας-Διοίκησης και Πληθυσμιακής Ανάπτυξης (3η έκδοση 2006). Στη σελ. 383 διαβάζουμε ότι μέχρι το 1940 το χωριό ουσιαστικά γραφόταν με όμικρον.
Την εποχή της Βενετοκρατίας αναφέρεται α) ως Cacidoni το 1577 από τον Francesco Barozzi, β) ως Cazzidoni το 1583 από τον Καστροφύλακα στη γνωστή απογραφή του, και κατόπιν ξανά Cacidoni το 1630 από τον Basilicata.
Την εποχή της οθωμανικής κατοχής αναγράφεται Kaҫidoni στην απογραφή του 1671. Κατόπιν αναφέρεται ως Katsidhóni στην Αιγυπτιακή απογραφή του 1834. Από το 1834 μέχρι το 1940 γράφεται με όμικρον στο ελληνικό αλφάβητο. Ξαφνικά το 1940 εμφανίστηκε το ωμέγα στην ορθογραφία του ονόματος και το όνομα έγινε Κατσιδώνιον! Μετονομασία αυθαίρετη και αντίθετη στην προϋπάρχουσα ιστορική πραγματικότητα.
Συμπέρασμα: ετυμολογικά και ιστορικά η λέξη θα πρέπει να γράφεται με όμικρον. Κατσιδόνι λοιπόν και όχι Κατσιδώνι / Κατσιδώνιον!
Στο γειτονικό βουνό Πρινιάς (803 μ.) σε μια από τις κορυφές του που υψώνεται ακριβώς πάνω από τα μετόχια του Πισκοκεφάλου βρέθηκε ιερό κορυφής. Είχε επισημανθεί το 1967 αλλά ερευνήθηκε το 1971. Παρά την μεγάλη του σύληση φαίνεται πως ήταν ένα από τα πιο σημαντικά ιερά της Ανατολικής Κρήτης.
Αυτό αποδεικνύουν τα ευρήματά τους που είναι σημαντικότατα. Μεταξύ των άλλων βρέθηκαν και πήλινα ομοιώματα του εντόμου Ρινόκερως ο Ορύκτης, είδος σκαραβαίου. Στην περιοχή του Κατσιδωνίου υπάρχουν σπήλαια τα πιο σπουδαία από τα οποία είναι ο Γέρος Σπήλιος και το Κάτω Πλατύβολο[3].
Κοινωνική ζωή
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα] |
Η ενότητα αυτή δεν τεκμηριώνεται επαρκώς με παραπομπές. Παρακαλούμε βοηθήστε προσθέτοντας την κατάλληλη τεκμηρίωση. Ατεκμηρίωτο υλικό μπορεί να αμφισβητηθεί και να αφαιρεθεί. (Η σήμανση τοποθετήθηκε στις 04/12/2023) |
Κατά τον μήνα Αύγουστο οι κάτοικοι γιορτάζουν τον Αφέντη Χριστό (6/8) με την διοργάνωση πανηγυριού (η ημερομηνία προσαρμόζεται ανάλογα για να πέφτει Σάββατο)[4].
Στο χωριό δραστηριοποιείται και ο Πολιτιστικός Σύλλογος Κατσιδονίου ο οποίος και διαθέτει σελίδα στο facebook, δίνοντας έτσι την δυνατότητα σε όσους είναι μέλη (κάτοικοι του χωριού ή κατοικούντες σε άλλες πόλεις) να ενημερώνονται για τις δράσεις του αλλά και για γεγονότα που αφορούν το χωριό.
Παραδοσιακός οικισμός
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα] |
Η ενότητα αυτή δεν τεκμηριώνεται επαρκώς με παραπομπές. Παρακαλούμε βοηθήστε προσθέτοντας την κατάλληλη τεκμηρίωση. Ατεκμηρίωτο υλικό μπορεί να αμφισβητηθεί και να αφαιρεθεί. (Η σήμανση τοποθετήθηκε στις 04/12/2023) |
Μετά από αίτημα του Δήμου Σητείας η Περιφέρεια Κρήτης (Μάιος 2022) έδωσε το “πράσινο φως” για τον χαρακτηρισμό ως προστατευόμενων των οικισμών Κατσιδωνίου, Σίτανου, Καρυδίου, Μαγκασάς, ενισχύοντας με τον τρόπο αυτό την ανάδειξη και προστασία τους.
Σκοπός του έργου είναι η διατήρηση και ανάδειξη, της ιδιαίτερης ιστορικής, πολεοδομικής, αρχιτεκτονικής, κοινωνικής και αισθητικής φυσιογνωμίας τους και την ένταξη τους σε θεσμικό πλαίσιο προστασίας τους.
Από την πλευρά του Δήμου εκδόθηκε Διακήρυξη Δημόσιου Ηλεκτρονικού Ανοιχτού Διαγωνισμού [5] για την ανάδειξη αναδόχου για την υπηρεσία με τίτλο: «Καταγραφή της πολεοδομικής και αρχιτεκτονικής φυσιογνωμίας τεσσάρων (4) αξιόλογων οικισμών του Δήμου Σητείας»
Τουρισμός - Επισκέψιμοι χώροι
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα] |
Η ενότητα αυτή δεν τεκμηριώνεται επαρκώς με παραπομπές. Παρακαλούμε βοηθήστε προσθέτοντας την κατάλληλη τεκμηρίωση. Ατεκμηρίωτο υλικό μπορεί να αμφισβητηθεί και να αφαιρεθεί. (Η σήμανση τοποθετήθηκε στις 04/12/2023) |
Το Γεωπάρκο της Σητείας βρίσκεται στο πιο ανατολικό τμήμα της Κρήτης και εντάχθηκε στο Δίκτυο των Παγκόσμιων Γεωπάρκων της UNESCO το 2015. Περιλαμβάνει μία πολύ μεγάλη έκταση, συνολικού εμβαδού 516.7 τετραγωνικών χιλιομέτρων, η οποία καλύπτει σχεδόν το σύνολο του σημερινού Δήμου Σητείας.
Εντός του Γεωπάρκου Σητείας έχουν αναγνωρισθεί και χαρτογραφηθεί 80 θέσεις γεωλογικού ενδιαφέροντος, οι λεγόμενοι Γεώτοποι, τους οποίους ο επισκέπτης του Γεωπάρκου μπορεί να δει κατά την περιήγησή του και να μάθει για τη γεωλογική εξέλιξη και τα γεωλογικά φαινόμενα της περιοχής. Επιπροσθέτως, το Γεωπάρκο έχει σπουδαία Περιβαλλοντική και Πολιτιστική κληρονομιά με πολυάριθμες θέσεις, επίσης επισκέψιμες.
Η περιήγηση μπορεί να γίνει και μέσω του προτεινόμενου από το Γεωπάρκο πυκνού δικτύου Γεωδιαδρομών, το οποίο περιλαμβάνει οδικές, ποδηλατικές και πεζοπορικές διαδρομές, ενώ πλήθος άλλων δραστηριοτήτων μπορεί να κρατήσει και να κερδίσει το ενδιαφέρον του επισκέπτη.
Μία διαδρομή, αυτή με τον αριθμό 22[6], προτείνεται για ποδηλατοδρομία και περιλαμβάνει και το Κατσιδώνι (Επάνω Επισκοπή - Άγιος Σπυρίδωνας - Αρχαία Πραισός - Κατσιδώνι - Άγιος Ιωάννης – Καρύδι). Ένα τμήμα της μπορεί να γίνει και με πεζοπορία όπως προτείνεται και είναι Κατσιδώνι – Άγιος Ιωάννης – Καρύδι.
Ιστορικά στοιχεία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Στην κορυφή του όρος Πρινιάς σώζονται λείψανα ιερού κορυφής, ενός από τα μεγαλύτερα στην Ανατολική Κρήτη.[1] Στο χωριό έχουν βρεθεί αρχαίοι τάφοι και όστρακα διαφόρων εποχών.[7] Ο Στέφανος Ξανθουδίδης αναφέρει ότι το όνομα του χωριού προέρχεται από το όνομα του πρώτου οικιστή, το βυζαντινό επώνυμο Κατσιδόνης. Το χωριό αναφέρεται από τον Φραντσέσκο Μπαρότσι το 1577 ως Cacidoni στην επαρχία Σητείας. Στην ενετική απογραφή του 1583 από τον Καστροφύλακα αναφέρεται ως Cazzidoni με 218 κατοίκους. Ο Βασιλικάτα το αναφέρει το 1630 ως Cacidoni. Στην τουρκική απογραφή του 1671 αναφέρεται ως Kaçidoni με 25 χαράτσα.Το χωριό αναφέρεται στην αιγυπτιακή απογραφή του 1834 ως Katsidhoni με 10 χριστιανικές οικογένειες. Το 1881 αναφέρεται ως Κατσιδόνι με 143 κατοίκους, όλοι χριστιανοί, και ανήκε στο δήμο Καρυδίου.[7]
Η κρήνη του χωριού
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα] |
Η ενότητα αυτή δεν τεκμηριώνεται επαρκώς με παραπομπές. Παρακαλούμε βοηθήστε προσθέτοντας την κατάλληλη τεκμηρίωση. Ατεκμηρίωτο υλικό μπορεί να αμφισβητηθεί και να αφαιρεθεί. (Η σήμανση τοποθετήθηκε στις 04/12/2023) |
Αυτό το χωριό της ορεινής Σητείας προσφέρει δροσιά και απόλαυση. Στην είσοδο του χωριού, στον κεντρικό δρόμο, υπάρχει ανακαινισμένη Κρήνη που έχει νερό σε όλη την διάρκεια του χρόνου. Την περιγραφή της κρήνης έχει δώσει ο αρχαιολόγος Ν. Παπαδάκης σε βιβλίο αφιερωμένο στις κρήνες της ευρύτερης περιοχής.[8]
Δημογραφικά στοιχεία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Αναλυτικά η δημογραφική πορεία του χωριού σύμφωνα με τις απογραφές:
| Απογραφή | Πληθυσμός[9] |
| 1900 | 191 |
| 1920 | 261 |
| 1928 | 175 |
| 1940 | 151 |
| 1951 | 146 |
| 1961 | 119 |
| 1971 | 87 |
| 1981 | 66 |
| 1991 | 172 |
| 2001 | 57 |
| 2011 | 54 |
| 2021 | 68* |
| * Πιθανόν περιλαβάνονται Σίτανος και Σανδάλι |
Διοικητικά στοιχεία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Δείτε: Κοινότητα Κατσιδωνίου
Το Κατσιδώνι αναφέρεται επίσημα το 1925 στο ΦΕΚ 27Α - 31/01/1925 να προσαρτάται στην τότε κοινότητα Καρυδίου και το 1933 στο ΦΕΚ 27Α - 31/01/1925 να ορίζεται έδρα της ομώνυμης νεοϊδρυθείσας κοινότητας.[10] Σύμφωνα με το σχέδιο Καλλικράτης και την τροποποίηση του Κλεισθένης Ι, μαζί με τους οικισμούς Σανδάλι και Σίτανος αποτελούν την κοινότητα Κατσιδωνίου που υπάγεται στη δημοτική ενότητα Σητείας του δήμου Σητείας ενώ σύμφωνα με την απογραφή του 2011 έχει 54 κατοίκους.[11][12] Η τελευταία απόγραφή του 2021 δίνει 68 κατοίκους αλλά πιθανόν να περιλαμβάνονται και οι δύο ακόμα οικισμοί Σίτανος και Σανδάλι.
Σημαντικές προσωπικότητες
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Γεώργιος Μ. Μηλιώτης (1856 – 1925): Οπλαρχηγός Καρυδίου στην διάρκεια της Οθωμανικής Κατοχής της Κρήτης. Τραυματίστηκε κατά τν παράδοση των Τούρκων και παρασημοφορήθηκε από την Βασίλισσα Όλγα.
- Γιώργης Κριτσωτάκης: Φωτογράφος, με εξαιρετική δράση και σημαντικές ιστορικές φωτογραφίες, της ευρύτερης περιοχής της Σητείας και των κατοίκων της.
- Τσιφετάκης Εμμ. Ιωάννης (1934 - 2019): Καθηγητής Μ. Εκπαίδευσης - Σπηλαιολόγος με πλούσια σπηλαιολογικού δράση. Συνεργάτης της Πετροχείλου. Έχει γράψει πλήθος μελετών για την Κρήτη και τον πληθυσμό από την Μινωική εποχή.
- Γιώργης Μαρκάκης (1929 - 2021): Ιατρός - Λογοτέχνης - Ιδρυτής του Λαογραφικού Μουσείου Λυχνοστάτης στην Χερσόνησο Ηρακλείου.
- Γεώργιος Σπυριδάκης (1906 - 1975): Δάσκαλος αρχικά μετά από λαμπρές σπουδές, το 1952 εξελέγη υφηγητής του Δημόσιου Ιδιωτικού Βίου και πολιτισμού των Βυζαντινών στη Φιλοσοφική Σχολή Αθηνών. Το 1955 εξελέγη Διευθυντής του Λαογραφικού Αρχείου και Κέντρου Έρευνας της Λαογραφικής Ακαδημίας Αθηνών.
- Αντώνιος Ι. Πατερόπουλος (1900 - 1953): Εξελέγη πρόεδρος κοινότητας Σητείας το 1946. Με δικές του ενέργειες και βλέποντας τη δυνατότητα ανάπτυξης του τόπου και την αξία της γόνιμης γης της πόλεως ενεργεί ώστε η Σητεία από Κοινότητα να γίνει Δήμος. Το 1949 γίνονται οι πρώτες εκλογές στο νεοϊδρυθέντα δήμο Σητείας όπου και εκλέγεται πανηγυρικά ως ο πρώτος Δήμαρχος Σητείας, διατήρησε τη θέση αυτή μέχρι το 1953.
- Νίκος Εμαν. Χατζηδάκης (1920 - 1996): Στην διάρκεια της Κατοχής φύλαγε κρυμένο τον ασύρματο σε μια σπηλιά στο Κατσιδόνι. Για την συμμετοχή του στην αντίσταση κατά των Γερμανών, έλαβε ευχαριστήρια επιστολή τόσο από το Γενικό Αρχηγείο της Μέσης Ανατολής όσο και από τον αρχιστράτηγο H. R. Alexanter (αρχηγός Μεσογείου θαλάσσης). Υπηρέτησε τα κοινά με πάθος περισσότερο από 40 χρόνια. Για πολλά χρόνια από την θέση του Προέδρου της Ένωσης Συνεταιρισμών Σητείας. Για πολλά επίσης χρόνια εκλεγόταν στο ΔΣ «Ελαιουργικής» (Τριτοβάθμια οργάνωση) κατείχε δε την θέση του Αντιπροέδρου, τιμητική για τον ίδιο αλλά και για την Σητεία.
- Νίκος Τσαντάκης "ο καθηγητής" (1954 -2020): Καθηγητής Μ.Ε. με μεγάλη συμμετοχή στην Πολιτιστική κίνηση του Κατσιδονίου.
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ 1,0 1,1 «Κατσιδώνι». Δήμος Σητείας. Ανακτήθηκε στις 16 Ιουνίου 2017.
- ↑ Σπανάκης, Στέργιος. Πόλεις και Χωριά της Κρήτης στο πέρασμα των αιώνων. Ηράκλειο - Κρήτης: Γραφικές Τέχνες: Γ. Δετοράκης Α.Ε.Β.Ε. σελ. 383.
- ↑ Ιωάννης, Τσιφετάκης (1965). «Το πήλαιον Κάτω Πλατυβόλου Κατσιδονίου Σητείας.». Κρητική Εστία, Ιστορικολαογραφικό και Λογοτεχνικό περιοδικό. «Το σπήλαιον, αν και ευρίσκεται πλησίον του χωρίου Κατσιδονίου Σητείας και εις απόστασιν 1500 μ. Β.Δ. αυτού, παρέμεινεν άγνωστον μέχρι του θέρους του 1963....».
- ↑ Μαρκάκης, Γιώργης. Όπως πέρυσι, όπως και πάντα. Λιμάνι Χερσονήσου Κρήτης: Μουσείο Παραδοσιακής Ζωής και Λαϊκού Πολιτισμού Κρήτης "Λυχνοστάτης". σελ. 9.
- ↑ https://www.sitia.gr/files/items/1/10236/10.diakiryxi_gia_ypiresies_symboyloy_kimdis.pdf?rnd=1679570500
- ↑ «Γεωπάρκο Σητείας».
- ↑ 7,0 7,1 Σπανάκης, Στέργιος (1993). Πόλεις και χωριά της Κρήτης στο πέρασμα των αιώνων, τόμος Α. Ηράκλειο: Γραφικές Τέχνες Γ. Δετοράκης. σελ. 383.
- ↑ Παπαδάκης, Νίκος. Οι Κρήνες τη Σητείας. Σητεία: Ελληνική Περιηγητική Λέσχη - Τμήμα Σητείας. σελ. 59.
Η κρήνη του Κατσιδωνίου είναι φανερό από την αρχιτεκτονική της μορφή – προτού διαβάσει κανείς τη χρονολογία στην εντοιχισμένη πλάκα – ότι δεν έχει καμία σχέση με τις οθωμανικές κρήνες της Τουρκοκρατίας ή τις επηρεασμένες από τα αρχιτεκτονικά και διακοσμητικά τους στοιχεία. Αν αναζητήσουμε ομοιότητες, θα πρέπει να αναφερθούμε στην κρήνη του γειτονικού Καρυδίου. Αποτελείται από ένα επίμηκες κτήριο συνολικού μήκους στην πρόσοψη 6,05 m η οποία είναι κτισμένη με πωρόλιθους και χωρίζεται σε τρία τμήματα, ίσου μήκους 1,75 m, από τα οποία το μεσαίο προεξέχει ελαφρά της υπόλοιπης επιφάνειας και οι γωνιακοί λίθοι προβάλλονται έντονα σε ένα είδος γωνιακών παραστάδων. Την οροφή περιζώνει κορνίζα. Το ύψος του κτηρίου είναι 1,88 m (εκτός από τις γούρνες) και υπάρχουν τρεις θέσεις για κρουνούς, ανά μία σε κάθε τμήμα, από τους οποίους μόνο ο κεντρικός λειτουργεί για τους διαβάτες. Αριστερά του κτηρίου, υπάρχει υπόστεγο-πλυσταριό το οποίο είναι νεότερη προσθήκη και στον ίδιο τοίχο διακρίνεται η ξεχειλίστρα ενώ στο δεξιό τοίχο υπάρχει το περιθώριο-θυρίδα ελέγχου. Οι πλαϊνοί τοίχοι έχουν μήκος 2,40 m και όπως συνηθίζεται είναι κτισμένοι με κοινούς λίθους. Στο κεντρικό τμήμα της πρόσοψης και στο πάνω μέρος έχει εντοιχιστεί πλάκα διαστάσεων 0,25 x 0,30 m η οποία φέρει πλαίσιο και στο εσωτερικό παράσταση ανάγλυφου σταυρού. Από τις τέσσερεις γωνιές του πλαισίου ξεκινούν ανάγλυφοι κλώνοι φυτού, μάλλον δάφνης. Στο κάτω μέρος του πλαισίου έχει χαραχτεί η χρονολογία: 1919. Σύμφωνα με πηγές, την χρονολογία αυτή ανακαινίσθηκε η κρήνη. Δεν χωράει αμφιβολία ότι η κρήνη έγινε στα τέλη του 19ου αιώνα μαζί με την κρήνη του Καρυδίου με την οποία παρουσιάζει μορφολογικές ομοιότητες, είναι όμως άγνωστο αν στην θέση της υπήρχε παλαιότερα άλλη. Το χωριό και στα χρόνια της Τουρκοκρατίας είχε αμιγή χριστιανικό πληθυσμό αφού η καταγραφή του 1834 αναφέρει 10 χριστιανικές οικογένειες και η απογραφή του 1881, 29 οικογένειες με 143 άτομα, όλα χριστιανοί.
line feed character in|quote=at position 363 (βοήθεια) - ↑ Σπανάκης, Στέργιος (1993). Πόλεις και χωριά της Κρήτης στο πέρασμα των αιώνων, τόμος Α. Ηράκλειο: Γραφικές Τέχνες Γ. Δετοράκης. σελ. 383.
- ↑ «ΕΕΤΑΑ-Διοικητικές Μεταβολές των Οικισμών». www.eetaa.gr. Ανακτήθηκε στις 15 Αυγούστου 2022.
- ↑ «ΦΕΚ αποτελεσμάτων ΜΟΝΙΜΟΥ πληθυσμού Αρχειοθετήθηκε 2017-11-24 στο Wayback Machine.», σελ. 10880 (σελ. 406 του pdf)
- ↑ «Νόμος 4555/2018 - ΦΕΚ 133/Α/19-7-2018 ( Άρθρα 1 - 151) (Πρόγραμμα ΚΛΕΙΣΘΕΝΗΣ) (Κωδικοποιημένος)». e-nomothesia.gr | Τράπεζα Πληροφοριών Νομοθεσίας. Ανακτήθηκε στις 2 Μαΐου 2022.
 |
Αυτό το λήμμα σχετικά με ένα χωριό της Ελλάδας χρειάζεται επέκταση. Μπορείτε να βοηθήσετε την Βικιπαίδεια επεκτείνοντάς το. |