Κεφαλάδες
 |
Το λήμμα παραθέτει τις πηγές του αόριστα, χωρίς παραπομπές. |
 |
Το λήμμα πιθανόν να περιλαμβάνει πληροφορίες που αποτελούν πρωτότυπη έρευνα, που δεν έχουν προηγουμένως δημοσιευτεί ή δεν έχουν ελεγχθεί από ειδικούς. |
Οι Κεφαλάδες ήταν Βυζαντινοί άρχοντες (arcondes Grex) που ανήκαν στην φεουδαλική αριστοκρατία.
Το προσωνύμιο αυτό δεν αποτελούσε αρχικά οικογενειακό όνομα, αλλά ήταν διακριτικό ευγενείας/τίτλος αριστοκρατίας. Οι Κεφαλάδες κατάφεραν να διατηρήσουν τα προνόμια, τη γη και τους δουλοπάροικούς τους κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας ως ιππότες, στις περιοχές των ενετικών κτήσεων ως ευγενείς εγγεγραμμένοι μάλιστα και στο Libro d'Oro, την Χρυσή Βίβλο, και κατά την διάρκεια της Τουρκοκρατίας ως προεστοί. Στις μέρες μας το όνομα χρησιμοποιείται ως επίθετο για τους απογόνους τους.
Βυζάντιο
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Στο βυζαντινό στρατό πρώτοι στην σειρά ήταν οι αξιωματικοί, που καλούνταν άρχοντες, κοινώς "κεφαλάδες" και μάλιστα «άρχοντες από σπαθίου» για να διαχωρίζονται από τους πολιτικούς υπαλλήλους της βυζαντινής αυτοκρατορίας που καλούνταν κι αυτοί άρχοντες. Συνεπώς πρόκειται για αξιωματικούς αριστοκρατικής καταγωγής. Από εκείνη την εποχή προέρχονται και οι πρώτες πληροφορίες για τον Κύρη Κωνσταντίνο Κεφαλά, λόγιο και κληρικό, πρωτόπαππα του παλατιού της Κωνσταντινούπολης και συγγραφέα της Παλατινής Ανθολογίας, καθώς και εκείνες για τον Λέοντα Κεφαλά, στρατηγό επί Αλεξίου Α΄ Κομνηνού.
Φραγκοκρατία-Ενετοκρατία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Στο εγκυκλοπαιδικό λεξικό του Ελευθερουδάκη αναφέρεται ότι έτσι αποκαλούνταν επί Φραγκοκρατίας στην Πελοπόννησο οι Έλληνες ευπατρίδες και τιμαριούχοι, οι οποίοι, "κατόπιν ιδίων συμφωνιών, αναγνωρίσαντες την κυριαρχίαν των Φράγκων, διετήρησαν μεν τα παλαιά αυτών προνόμια, τους δουλοπαροίκους και τα κτήματα αυτών, έλαβον δε παρά των Φράγκων κατακτητών διάφορα νέα προνόμια, ανηγορεύθησαν και αυτοί ιππόται (βαρώνοι) και είχον το δικαίωμα να μετέχωσι των συνελεύσεων του πριγκιπάτου της Αχαΐας". Οι Κεφαλάδες στη φραγκοκρατούμενη Πελοπόννησο αποτελούσαν ξεχωριστή αριστοκρατική τάξη. Επίσης την ίδια περίοδο, στην ενετοκρατούμενη Κεφαλλονιά οι Κεφαλάδες κατατάσσονται ανάμεσα στους ευγενείς της νήσου.
Οίκος Κεφαλά
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Το όνομα "Κεφαλάς" αναφέρεται συχνά στις πηγές και ως όνομα εξέχουσας οικογένειας στην Κεφαλλονιά, η οποία κατέφυγε εκεί από την Ήπειρο περί το 1500 . Μεταξύ 1593-1604 η οικογένεια Κεφαλά εγγράφεται στην Χρυσή Βίβλο των ευγενών του νησιού όπου υπάρχει ο οικογενειακός θυρεός της. Γενάρχης της οικογένειας στην Κεφαλλονιά αναφέρεται ο Χριστόφορος (Ρόκκο) ή Χριστόδουλος Κακούρης, επονομαζόμενος Κεφαλάς, ο οποίος έλαβε τιμάρια από τους Ενετούς στην περιοχή του Λογγού, ενώ τα δυο άλλα αδέρφια κατέφυγαν στην Κρήτη και στη Θεσσαλία. Το οικογενειακό δένδρο του οίκου από το 1460-1900 περ. σώζεται ακέραιο μέχρι σήμερα και ΄παρουσιάζει συγγένειες εκ γάμου θυγατέρων του οίκου με πολλές αριστοκρατικές οικογένειες του νησιού όπως εκείνη του Κόντε Θεοτόκη, του Κόντε Χωραφά, των Καζαΐτη, Πυλαρινού, Καρούζο κλπ. Επίσης στο Libro d'Oro των Παξών αναφέρεται πως η οικογένεια Τράνακα ή Κεφαλά, από τις παλαιότερες των Παξών, είναι ηπειρωτικής καταγωγής (στον συμβολαιογράφο Βερονίκη, βιβλίο 3, σελ. 26, αναφέρεται: Τράνακας ή Κεφαλάς από Σούλι και Μοσχόπολη). Επίσης το όνομα απαντάται και στην Πάρο ήδη από τον δέκατο έβδομο αιώνα, ως οικογένεια μεγαλοκτηματιών Παλαιοβυζαντινής προέλευσης, στα χωριά Μάρμαρα και Μάρπησσα, ενώ στο Μουσείο Όθωνα της Νάουσας υπάρχει και ο θυρεός τους. Οι κύριοι αρχοντικοί κλάδοι της παλαιοβυζαντινής οικογένειας Κεφαλά εξ Ηπείρου είναι αυτοί της Κεφαλλονιάς , της Κρήτης και της Θεσσαλίας. Κλάδοι του ίδιου οίκου, επίσης, βρίσκονται στη Ζάκυνθο, τη Θράκη , την Αιτωλοακαρνανία, την Ιθάκη και την Κέρκυρα.
Με την ίδρυση του νεοσύστατου ελληνικού κράτους και την ένωση με τα Επτάνησα αργότερα, το όνομα "Κεφαλάς" διατηρήθηκε απλά ως επίθετο για τους απογόνους των. Επίσης, το όνομα των Κεφαλάδων απαντάται στους καταλόγους της αριστοκρατίας των Βαλκανίων, της Ρωσίας και της Σικελίας ως "Kefala(s)", "Cephala(s)", "Cefala(s)", "Kephala(s)" και "Chefala(s)".
Θυρεός-Οικόσημο
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Σύμφωνα με τις ιστορικές πηγές το οικόσημο των Κεφαλάδων συνήθως φέρει χρυσή κεφαλή ανδρός (εμπρόσθια) μετά σημαιών πέριξ (περιγραφικό σύμβολο κεφαλής-σύμβολο ηγεμονίας & ισχύος του οίκου Κρήτης - Κεφαλλονιάς - Θεσσαλίας) ή λέοντα καθιστό με ουρά λεοπάρδαλης(σύμβολο ανδρείας και μεγαλοθυμίας του οίκου Ηπείρου - Κέρκυρας), ενώ υπάρχουν και αναφορές για το ψάρι κέφαλο (οίκος Σικελίας) και για πεντάκτινα αστέρια (απαντάται συχνά στον Ελλαδικό χώρο). Στο άνω τμήμα βλέπουμε είτε τον δικέφαλο (σύμβολο της βυζαντινής τους καταγωγής) ή στέμμα με πέντε εξοχές(σύμβολο της βαρωνίας τους επί Φραγκοκρατίας) είτε και τα δύο μαζί. Το αρχαιότερο οικόσημο του οίκου Κεφαλά, αναπαριστά θυρεό με προτομή κεφαλής ανδρός σε προφίλ (ομιλούν, φανερό ή περιγραφικό οικόσημο/Κεφαλάς-κεφαλή που συμβολίζει το μυαλό, τον αρχηγό). Το κόκκινο χρώμα συμβολίζει το αίμα και είναι σύμβολο ανδρείας. Το μπλε χρώμα, συμβολίζει την αγνότητα και είναι σύμβολο ήθους. Το οικόσημο αυτό κατείχαν αρκετά μέλη του οίκου, κυρίως στην Κεφαλλονιά.
Σημαντική πηγή αποτελεί το έργο του Ραγκαβή που καταγράφει τα οικόσημα των αριστοκρατικών οικογενειών της Κεφαλλονιάς, βασισμένο στην Χρυσή Βίβλο της νήσου, που καταστράφηκε με την έλευση των Γάλλων δημοκρατικών το 1797, και ανάμεσα τους συναντάται το όνομα CH E FA L A/ Κεφαλά και το οικόσημο τους. Επίσης στα αρχεία του Πανεπιστημίου της Πάδοβας υπάρχουν δύο οικόσημα από σπουδαστές του οίκου.
Εξέχοντα Μέλη
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Οι Κεφαλάδες διακρίθηκαν και στη νεότερη εκκλησιαστική, πολιτική και πνευματική σκηνή του τόπου.[1]
- Κωνσταντίνος Κεφαλάς (τέλη 9ου-αρχές 10ουαι. μ.Χ.), Βυζαντινός λόγιος και κληρικός
- Λέων Κεφαλάς (9ος αι.), στρατηγός και κυβερνήτης της Θεσσαλίας
- Δαυίδ Κεφαλάς,(αρχές ιζ' αι.), επίσκοπος Πολυφέγγου Πελοποννήσου
- Χρύσανθος Κεφαλάς, (1736-1818), κληρικός και διδάσκαλος, γεννήθηκε και έζησε στην Κεφαλλονιά
- Καπετάν Νικόλας Κεφαλάς, (1770-1850), θαλασσοπόρος, χαρτογράφος και συγγραφέας
- Δημήτριος Κεφαλάς, νομομαθής και πολιτικός, γερουσιαστής (1800)
- Παναγής Κεφαλάς, ποιητής, συνέθεσε σονέτα και ελεγείες
- Θεοχάρης Ολύμπιος, προεστός της Θεσσαλίας κατά την Αγώνα του 1821, ιδρυτής της Γερμανικής Λεγεώνας.
- Αντώνιος Κεφαλάς, συνέταξε το υπόμνημα υπέρ της Ένωσης των Επτανήσων προς τον Βρετανό πρωθυπουργό Γουίλιαμ Γκλάντστοουν.
- Ιωάννης Κεφαλάς, εξ Ηπείρου, καραβοκύρης αγωνιστής και ευεργέτης του νεοσύστατου ελληνικού κράτους
- Αναστάσιος Κεφαλάς, μετέπειτα Άγιος Νεκτάριος(1849-1920) λαοφιλής ιεράρχης και παιδαγωγός
- Θεόφιλος Κεφαλάς - Χατζημιχαήλ, (1870-1934) λαϊκός ζωγράφος
- Αθανάσιος Κεφαλάς, (1899-1930), μετεωρολόγος και συγγραφέας του "Περί διανομής της βροχής"
- Γεώργιος Κεφαλάς, (γενν. 1887), καθηγητής Οδοντιατρικής Σχολής Αθηνών και συγγραφέας
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ Εγκυκλοπαιδικό λεξικό Ελευθερουδάκης
Πηγές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Εγκυκλοπαιδικό Λεξικό Ελευθερουδάκη, 1961, Τόμος Ζ΄, σελ. 559-560
- Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν-Ελευθερουδάκης, Αθήναι 1929
- Ιστορίες της Ηπείρου, Λέοντα Ι. Μελά
- Ιωάνν.Τυπάλδου-Λασκαράτου - Π. Δ. Καγκελάρη: "Οι Κεφαλονίτες Σπουδαστές του Πανεπιστημίου της Πάδοβας και τα Οικόσημα τους από τον Ανέκδοτο Κώδικα 482 του Archivio Antico", ΚΕΦΑΛΛΗΝΙΑΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ - Εταιρεία Κεφαλληνιακών Ιστορικών Ερευνών (Ε.Κ.Ι.Ε.) Τόμος 2, Αργοστόλι 1977
- Ιωάνν.Τυπάλδου-Λασκαράτου: "Οικογένειαι Κεφαλά εις την Ελλάδα - Ιστορικά & Εραλδικά στοιχεία."
- Ι.Τυπάλδου-Λασκαράτου - Ν.Οικονόμου - Μ. Μπλέτα - Π. Δ. Καγκελάρη: "Τα Οικόσημα του Ανέκδοτου Κώδικα 482 του Archivio Antico della Università di Padova", Δελτίο Εραλδικής και Γενεαλογικής Εταιρείας Ελλάδος (Ε.Γ.Ε.Ε.) Τόμος 6, Αθήνα 1986
- Σπύρος Γασπαρινάτος: "Η Βενετοκρατία στα νησιά του Ιονίου Πελάγους"
- Eugène Rizo Rangabè: "Livre d'Or de la Noblesse Ionienne"
- Grandes Familles de Grece-Dictionaire historique et Genealogique, Paris, 1983