Κλέων
| Κλέων | |
|---|---|
| Γενικές πληροφορίες | |
| Όνομα στη μητρική γλώσσα | Κλέων (Αρχαία Ελληνικά) |
| Γέννηση | 5ος αιώνας π.Χ. Αθήνα |
| Θάνατος | 422 π.Χ.[1][2][3] Αμφίπολη |
| Χώρα πολιτογράφησης | Αρχαία Αθήνα |
| Δημότης (αρχ. Αττική) | Κυδαθήναιο[4] |
| Εκπαίδευση και γλώσσες | |
| Ομιλούμενες γλώσσες | αρχαία ελληνικά |
| Πληροφορίες ασχολίας | |
| Ιδιότητα | πολιτικός στρατιωτικός army officer |
| Στρατιωτική σταδιοδρομία | |
| Βαθμός/στρατός | στρατηγός |
| Πόλεμοι/μάχες | Πελοποννησιακός Πόλεμος και Μάχη της Αμφίπολης |
| Αξιώματα και βραβεύσεις | |
| Αξίωμα | στρατηγός |
Ο Κλέων (θάνατος 422 π.Χ.) ήταν Αθηναίος στρατηγός κατά τον Πελοποννησιακό πόλεμο. Ήταν ο πρώτος επιφανής αντιπρόσωπος της εμπορικής τάξης στην Αθηναϊκή πολιτική, αν και ο ίδιος ήταν αριστοκράτης. Οι σύγχρονοί του Θουκυδίδης και Αριστοφάνης τον αναπαριστούν ως πολεμοκάπηλο δημαγωγό.
Δημόσια υπηρεσία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Αντίθεση στον Περικλή
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο Κλέων ήρθε αρχικά στο προσκήνιο ως αντίπαλος του Περικλή στα τέλη της δεκαετίας του 430 με την αντίθεσή του στη στρατηγική του Περικλή να αρνείται τη μάχη εναντίον των εισβολέων της Πελοποννησιακής Συμμαχίας. Το 430 π.Χ., μετά την ανεπιτυχή εκστρατεία του Περικλή στην Πελοπόννησο, και όταν την πόλη έπληξε ο μεγάλος λοιμός, ο Κλέων ήταν ο ηγέτης της αντιπολίτευσης στην εξουσία του Περικλή. Εκείνη την περίοδο, ο Κλέων κατηγορούσε τον Περικλή για κακοδιαχείριση του δημοσίου χρήματος, με αποτέλεσμα ο Περικλής να βρεθεί ένοχος και να απομακρυνθεί από το αξίωμά του[5]. Αυτό όμως ήταν πρόσκαιρο, και ο Περικλής αποκαταστάθηκε στην εξουσία.
Άνοδος δημοτικότητας
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο θάνατος του Περικλή από το λοιμό το 429 άφησε το πεδίο ελεύθερο για τη διεκδίκηση της εξουσίας στην Αθήνα. Μέχρι τότε ο Κλέων ήταν ένθερμος ομιλητής της αντιπολίτευσης, κριτικός και κατήγορος των δημοσίων αξιωματούχων, αλλά τώρα ήταν στο προσκήνιο ως γνώστης και ηγέτης της δημοκρατίας, και έτσι η παρουσία του στα πολιτικά της Αθήνας ήταν κυρίαρχη. Αν και τραχύς και απότομος, ήταν χαρισματικός, με ευφράδεια και δυνατή φωνή, και ήξερε πώς να χειραγωγεί τα συναισθήματα του αθηναϊκού λαού. Ισχυροποίησε την υποστήριξη από τους φτωχότερους πολίτες της Αθήνας αυξάνοντας την αμοιβή των ενόρκων, που παρείχε για πολλούς από τους φτωχότερους Αθηναίους ένα μέσο διαβίωσης.
Η αγάπη των Αθηναίων για τις δικαστικές διαμάχες αύξησε τη δύναμή του, ενώ η πρακτική της συκοφαντίας τού έδωσε τη δυνατότητα να απομακρύνει εκείνους που μπορούσαν να απειλήσουν την άνοδό του. Το 426 π.Χ. ο Κλέων κίνησε μια ανεπιτυχή δίωξη εναντίον του στρατηγού Λάχητος (ονομαστική: ο Λάχης), με βάση τη συμμετοχή του στην ανεπιτυχή πρώτη σικελική εκστρατεία. Αυτή ήταν από τις πολύ λίγες φορές που Αθηναίος στρατηγός απέφυγε την πολιτική τιμωρία για ήττα. Ο Κλέων, μη έχοντας πλέον ανάγκη από τους αριστοκρατικούς πρώην συνεργάτες του, έκοψε κάθε επαφή μαζί τους, και έτσι ήταν ελεύθερος να επιτεθεί στις μυστικές συμμαχίες για πολιτικούς σκοπούς, κυρίως τις ολιγαρχικές λέσχες στις οποίες ανήκαν. Αν επέβαλε φόρο ιδιοκτησίας για στρατιωτικούς σκοπούς, και αν κατείχε υψηλότερη θέση σε σχέση με τη διαχείριση των χρημάτων, δεν είναι καθαρό.
Πόλεμος εναντίον της Σπάρτης και θάνατος
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Το 427 ο Κλέωνας προέτρεψε τους Αθηναίους συμπατριώτες του να θανατώσουν όλο τον αντρικό πληθυσμό της Μυτιλήνης που είχε ηγηθεί εξέγερσης εναντίον της Αθήνας. Αν και στην αρχή η πρότασή του έγινε δεκτή, σύντομα αποσύρθηκε λόγω της μακροσκελούς αντίκρουσης από το Διόδοτο. Παρόλα αυτά περίπου χίλιοι ηγέτες και σημαντικοί άντρες της Μυτιλήνης εκτελέστηκαν. Το 425 ο Κλέων έφτασε στο απόγειο τη φήμης του, όταν συνέλαβε και μετέφερε στην Αθήνα τους Σπαρτιάτες που είχαν αποκλειστεί στη Μάχη της Σφακτηρίας. Μάλλον ήταν λόγω των στρατιωτικών ικανοτήτων του συναδέλφου του Δημοσθένη που έγινε αυτό, αλλά ήταν η αποφασιστικότητα του Κλέωνα που έπεισε την Εκκλησία του δήμου να στείλει τις απαιτούμενες επιπλέον δυνάμεις.
Είναι σχεδόν βέβαιο ότι λόγω του Κλέωνα διπλασιάστηκαν οι φόροι των «συμμάχων» το 425. Το 422 στάλθηκε για να ανακαταλάβει την Αμφίπολη, αλλά τον υπερφαλάγγισε ο Σπαρτιάτης στρατηγός Βρασίδας. Όμως, και ο Βρασίδας και ο Κλέων σκοτώθηκαν στην Αμφίπολη και με το θάνατό τους απομακρύνθηκε το κύριο εμπόδιο για την ειρήνη. Το 421 υπογράφηκε η Ειρήνη του Νικία.
Εκτιμήσεις για τον Κλέωνα
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο χαρακτήρας του Κλέωνα αναπαρίσταται από τον Αριστοφάνη[6] και το Θουκυδίδη[7] με πολύ αρνητικό τρόπο. Η απεικόνιση αυτή μπορεί να είναι δικαιολογημένη δεδομένου ότι ενστάλαξε αισθήματα καχυποψίας στην Αθήνα μέσω ενός είδους αθηναϊκού «Μακαρθισμού» που προκάλεσε ο μεγάλος αριθμός πληροφοριοδοτών που απασχολούσε, προκειμένου να ελέγχει την πόλη. Όμως, και για τους δύο υπάρχει η υποψία ότι ήταν προκατειλημμένοι. Το έργο του Αριστοφάνη περιλαμβάνει κακία εναντίον του Κλέωνα, ο οποίος κατηγόρησε τον ποιητή μπροστά στη Συνέλευση ότι γελοιοποίησε (στο χαμένο του έργο Βαβυλώνιοι) την πολιτική και τους θεσμούς της πόλης παρουσία ξένων και σε καιρό μεγάλου εθνικού κινδύνου. Ο Θουκυδίδης, γνωρίζοντας καλά τα μειονεκτήματα της δημοκρατικής διακυβέρνησης [8], είχε επίσης διωχθεί δικαστικά (καθώς τα πλοία του έφτασαν δύο μέρες μετά την κατάληψη μιας πόλης από τους Σπαρτιάτες) για στρατιωτική ανικανότητα και είχε εξοριστεί με διάταγμα που πρότεινε ο Κλέων. Όντως, από όλα τα πρόσωπα που εμφανίζονται στην Ιστορία του Θουκυδίδη, ο Κλέων αντιμετωπίζεται με τη λιγότερη αντικειμενικότητα[9]. Είναι λοιπόν πιθανό ο Κλέων να αδικήθηκε σε αυτές τις απεικονίσεις που παραδόθηκαν σε μας από αυτούς τους δύο συγγραφείς[10].
Η επιρροή του βασίζεται στο ισχυρό και εκφοβιστικό ύφος της ρητορικής του, με το μη επιτηδευμένο και μη αριστοκρατικό τόνο και το λαϊκισμό του. Με τα παραπάνω μπορεί να απέκτησε πολλούς εχθρούς. Φαίνεται ότι στόχευε σε βραχυπρόθεσμους στόχους, αλλά οι φτωχοί της Αθήνας ωφελήθηκαν από τις πολιτικές του, χάρη στην επαχθή φορολόγηση που επιβλήθηκε στους συμμάχους της Αθήνας[11].
Πολιτικά ο Κλέων εκπροσωπούσε τη νεότερη γενιά των Αθηναίων πολιτικών ανδρών, οι οποίοι προέρχονταν από λαϊκά στρώματα, πράγμα που ο ίδιος διεκδικούσε με καμάρι, και ήταν αποστασιοποιημένοι από τις μεγάλες οικογένειες που μέχρι τότε κυριαρχούσαν στην πολιτική ζωή. Αυτή η νέα γενιά προσπαθούσε να επιβληθεί ως κληρονόμος της πολιτικής του Περικλή και, ως εκ τούτου, ακολουθούσε αδιάλλακτη πολιτική. Ωστόσο, οι πολιτικοί χειρισμοί του Κλέωνα δεν του επέτρεπαν να πραγματοποιήσει τα φιλόδοξα επεκτατικά του σχέδια. Επί παραδείγματι, αύξησε το μισθό των ηλιαστών από δύο σε τρεις οβολούς την ίδια στιγμή που ο αριθμός των απόρων Αθηναίων δεν έπαψε να αυξάνεται λόγω του πολέμου, απόφαση που αρχικά είχε ληφθεί για να στηρίξει τους φτωχότερους[12].
Βιβλιογραφία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Για βιβλιογραφία για τον Κλέωνα δείτε Karl Friedrich Hermann, Lehrbuch der griechischen Antiquitäten, i. pt. 2 (6th ed. by V. Thumser, 1892), p. 709, και Georg Busolt, Griechische Geschichte, iii. pt. 2 (1904), p. 988, note 3
Κύριοι ειδικοί με το θέμα που αναφέρουν τον Κλέωνα:
- Θετική εικόνα για τον Κλέωνα
- Carl Ferdinand Ranke, De Aristophanis Vita Commentatio (Leipzig, 1845)
- Γιόχαν Γκούσταφ Ντρόυζεν, Aristophanes, ii., Introd. to the Knights (Berlin, 1837)
- George Grote, History of Greece. chs. 50, 54
- Wilhelm Oncken, Athen und Hellas, ii. p. 204 (Leipzig, 1866)
- Hermann Müller-Strübing, Aristophanes und die historisehe Kritik (Leipzig, 1873)
- Τζων Μπάνγκελ Μπιούρυ, Hist, of Greece, i. (1902)
- Αρνητική εικόνα
- Friedrich Kortüm, Geschichtliche Forschungen (Leipzig, 1863), and Zur Geschichte hellenichen Statsverfassungen (Heidelberg, 1821)
- Franz Passow, Vermischte Schriften (Leipzig, 1843)
- Connop Thirlwall, History of Greece, ch. 21
- Ερνστ Κούρτιους, History of Greece (Eng. tr. iii. p. 112)
- Julius Schvarcz, Die Demokratie (Leipzig, 1882)
- Hans Delbrück, Die Strategie des Perikles (Berlin, 1890)
- Eduard Meyer, Forschungen zur alten Geschichte, ii. p. 333 (Halle, 1899)
- Ισορροπία μεταξύ των δύο:
- Karl Julius Beloch, Die attische Politik seit Perikles (Leipzig, 1884), and Griechische Geschichte, i. p. 537
- Adolf Holm, History of Greece, ii. (Eng. tr.), ch. 23, with the notes.
- Hermann Bengtson, History of Greece: From the Beginnings to the Byzantine Era, Cleon p. 140
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ «Бразид» (Ρωσικά)
- ↑ d:Q26844265: «Клеон» (Ρωσικά)
- ↑ «Cleon» (Ρωσικά)
- ↑ Johannes Kirchner: «Prosopographia Attica». (λατινική γλώσσα) Prosopographia Attica. Βερολίνο. 1901. Ανακτήθηκε στις 27 Σεπτεμβρίου 2016.
- ↑ George Grote: History of Greece, abridged ed., 1907, p. 406, note 1
- ↑ Πρβλ. Αριστοφάνης, κυρίως, Ιππής (864-867: "Είσαι όπως οι ψαράδες χελιών. Σε ήρεμα νερά δεν πιάνουν τίποτα, αλλά αν ανακατέψουν τη γλίτσα, η ψαριά τους είναι καλή. Με τον ίδιο τρόπο μόνο σε ταραγμένους καιρούς γεμίζεις τις τσέπες σου", κ.τ.λ.), [[Σφήκες (κωμωδία}|Σφήκες]] (ειδ. 664-712), και οι περισσότερες αναφορές του στον Κλέων σε άλλα έργα
- ↑ Πρβλ. Θουκυδίδης, Ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέμου, βιβλίο III (36: "ο πιο βίαιος άνδρας στην Αθήνα", και 37-40 για την υπόθεση της Μυτιλήνης ), IV (21: "δημοφιλής ηγέτης του καιρού και πολύ ισχυρός με το πλήθος", 22, 27-29 για την υπόθεση της Πύλου), και V (16: "Ο Κλέων και ο Βρασίδας, που ήταν οι κύριοι αντίπαλοι της ειρήνης στις δύο πλευρές—το δεύτερο λόγω της επιτυχίας και της τιμής που του προσέφερε ο πόλεμος, ο πρώτος επειδή πίστευε ότι αν αποκαθίστατο η ηρεμία, τα εγκλήματά του θα ήταν πιο εύκολο να ανακαλυφθούν και οι συκοφαντίες του θα είχαν λιγότερη πέραση.")
- ↑ A.H.M. Jones, ‘The Athenian democracy and its critics’, Cambridge Historical Journey. 11.1 (1953), 1-26.
- ↑ Zagorin, Perez. Thucydides. (Princeton University Press, 2015), p.80
- ↑ "Cleon", Encyclopædia Britannica Eleventh Edition, vol. IV, p. 495;
- ↑ "Cleon", Oxford Companion to Classical Literature, edited by M.C. Howatson and Ian Chilvers, Oxford University Press
- ↑ Maurice Sartre, Démagogue et fier de l'être, L'Histoire, n° 324, Octobre 2007, σσ. 20-21.