Κολιγίβστσινα

Η Κολιγιβστσίνα (ουκρανικά: Коліївщина‎‎, πολωνικά: koliszczyzna‎‎) ήταν μια μεγάλη εξέγερση χαϊνταμάκων που ξέσπασε στη δεξιά όχθη της Ουκρανίας τον Ιούνιο του 1768,^[1] που προκαλείται από την κοινωνική και εθνοθρησκευτική καταπίεση των Ουκρανών από την πολωνική διοίκηση και την ευγένεια.^[2] Η εξέγερση οδήγησε σε μαζική δολοφονία ευγενών (σλάχτα) και άλλου πολωνικού πληθυσμού, Εβραίων και Ελληνοκαθολικών, και καθολικών ιερέων σε ολόκληρη τη χώρα δυτικά του ποταμού Δνείπερου.

Ετυμολογία

Η προέλευση της λέξης δεν είναι βέβαιη. Η ίδια η λέξη είναι παρόμοια με την ουκρανική λέξη που σημαίνει "τράβηγμα".

Από την άλλη πλευρά, θα μπορούσε να είναι μια προσαρμογή των πολωνικών λέξεων "kolej", "kolejno", "po kolei", που σημαίνει "służba kolejna", η αποκαλούμενη πολιτοφυλακή των Κοζάκων σε μια υπηρεσία αριστοκρατών (μεγιστάνας).

Παρασκήνιο

Υπήρξε ταυτόχρονα με τη Συνομοσπονδία του Μπαρ που ξεκίνησε από την παρακείμενη περιοχή στην πόλη Μπαρ (ιστορικό όνομα Ποντόλια) και ήταν ένας ντε φάκτο εμφύλιος πόλεμος στην Πολωνία.

Η εξέγερση τροφοδοτήθηκε από την κυκλοφορία μιας φανταστικής διακήρυξης υποστήριξης και κλήσης για όπλα από την αυτοκράτειρα της Ρωσίας Αικατερίνη Β΄ τον αποκαλούμενο "Χρυσό Χάρτη".^[3] Βασιζόμενος κυρίως στις φήμες, η ανακοίνωση είχε πραγματικό υπόβαθρο και συνδέθηκε με διάταγμά της που έδωσε το 1765 στον Αρχιμανδρίτη Μελχισεδέκ και υποχρέωσε τον Ρώσο πρεσβευτή στη Βαρσοβία να διευκολύνει την διεκδίκηση των δικαιωμάτων και των προνομίων των ορθοδόξων της δεξιάς όχθης της Ουκρανίας.^[4] Αξίζει να σημειωθεί ότι το 1764, στην επικράτεια της φιλοξενίας της Ζαπορίζια της δεξιάς όχθης της Ουκρανίας και κατά μήκος των νότιων συνόρων της Πολωνολιθουανικής Κοινοπολιτείας, η Ρωσική Αυτοκρατορία δημιούργησε το κυβερνείο Νέας Ρωσίας στη θέση της πρώην επαρχίας της Νέας Σερβίας και ήταν εντατικά στρατιωτικοποιημένη.^[5]

Η προετοιμασία για την εξέγερση και η αρχική επιδρομή του Κοζάκικου αποσπάσματος του Μαξίμ Ζαλίζνιακ ξεκίνησαν στη Μονή της Αγίας Τριάδας Μοτρίνινε (σήμερα μια διαθήκη στην επαρχία Τσιχιρίν), ένας ηγούμενος του οποίου ήταν ο Αρχιμανδρίτης Μελχισεδέκ (Ζνάτσκο-Γιαβόρσκι) ο οποίος επίσης διετέλεσε διευθυντής όλων των Ορθοδόξων μοναστηριών και εκκλησιών στη Δεξιά Όχθη της Ουκρανίας (το 1761-1768).^[1]

Η αγροτική εξέγερση απέκτησε γρήγορα ορμή και εξαπλώθηκε στην επικράτεια από τη δεξιά όχθη του ποταμού Δνείπερου στον ποταμό Σιάν. Στο Ουμάν οδήγησε σε μια μεγάλη σφαγή. Οι Πολωνοί, οι Εβραίοι και οι Ουνίτες έπεσαν στις εκκλησίες και τις συναγωγές τους και σκοτώθηκαν με ψυχρό αίμα. Σε τρεις εβδομάδες αδιάκριτης βίας οι αντάρτες έσφαξαν 20.000 άτομα, σύμφωνα με πολυάριθμες πολωνικές πηγές. Οι ηγέτες της εξέγερσης ήταν οι Κοζάκοι Μαξίμ Ζαλίζνιακ και Ιβάν Γκόντα. Ο τελευταίος προσχώρησε στον Ζαλίζνιακ στο Ουμάν μετά την αποστολή του από τον Πολωνό κόμη Φραντσισέκ Σαλέζι Ποτότσκι για να τον προστατεύσει.

Τελικά η εξέγερση συνετρίβη από ρωσικά στρατεύματα, με τη βοήθεια πολωνικού στρατού. Και οι δύο αρχηγοί συνελήφθησαν από τα ρωσικά στρατεύματα στις 7 Ιουλίου 1768.^[1] Ο Ιβάν Γκόντα παραδόθηκε στις πολωνικές αρχές που τον βασάνισαν μέχρι θανάτου, ενώ ο Μαξίμ Ζαλίσνιακ εξορίστηκε στη Σιβηρία.^[2] Η εξέγερση καταστάλθηκε από τις κοινές δυνάμεις πολωνικών και ρωσικών στρατευμάτων, με πολυάριθμες εκτελέσεις.^[6]

Απώλειες

Σύμφωνα με πολυάριθμες πολωνικές πηγές, ο συνολικός αριθμός των θυμάτων του Κολιγίβτσινα το 1768 στη δεξιά όχθη της Ουκρανίας υπολογίζεται σε 200.000 δολοφονηθέντες, κυρίως Πολωνούς και Εβραίους.^[6]

Στο σύγχρονο πολιτισμό

Το επικό ποίημα του Ταράς Σεβτσένκο Χαϊνταμάκι (Οι Χαϊδάμακες) καταγράφει τα γεγονότα του Κολιγίβστσινα. Το γεγονός ενέπνευσε επίσης τα πρόσφατα έργα τέχνης κατά τη διάρκεια των τελευταίων Ουκρανικών αναταραχών.^[7]

Παραπομπές

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 Koliyivshchyna at Encyclopedia of History of Ukraine
↑ ^2,0 ^2,1 «Koliivshchyna rebellion». Internet Encyclopedia of Ukraine. Canadian Institute of Ukrainian Studies.
↑ Golden Charter at Encyclopedia of Ukraine
↑ Catherinian Golden Edict at Encyclopedia of History of Ukraine
↑ First New Russia Governorate at Encyclopedia of History of Ukraine
↑ ^6,0 ^6,1 Norman Davis (1982). God's playground. A history of Poland, vol 1. Columbia University Press. ISBN 0-231-05350-9.
↑ "ICONS ON THE BARRICADES: INCREDIBLE UKRAINIAN PROTEST ART" ArtNews. Retrieved 2015-08-23.

Περαιτέρω ανάγνωση

Magocsi, Paul Robert (1996). A History of Ukraine. Toronto: University of Toronto Press. ISBN 0-8020-0830-5.
Henryk Mościcki, "Z dziejów hajdamacczyzny", Warszawa 1905
Władysław Andrzej Serczyk, "Koliszczyzna", Kraków 1968
Władysław Andrzej Serczyk, "Hajdamacy", Wydawnictwo Literackie, Kraków 1972
Karol Grunberg, Bolesław Sprengel, Trudne sąsiedztwo, Warszawa 2005
Władysław Wielhorski, Ziemie ukrainne Rzeczypospolitej: Zarys dziejów, Londyn 1959
Kazimierz Karolczak, Franciszek Leśniak, "Wielka Historia Polski", Kraków 1998
"Dzieje Polski. Kalendarium", pod red. Andrzeja Chwalby, Kraków 1999
"Kronika Polski", praca zbiorowa, Warszawa 200
Stanisław Bogusław Lenard, Ireneusz Wywiał, Historia Polski w datach, wyd. PWN, Warszawa 2000

[koliyiv-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 Koliyivshchyna at Encyclopedia of History of Ukraine

[Koliivshchyna_rebellion-2] 2,0 ^2,1 «Koliivshchyna rebellion». Internet Encyclopedia of Ukraine. Canadian Institute of Ukrainian Studies.

[3] Golden Charter at Encyclopedia of Ukraine

[4] Catherinian Golden Edict at Encyclopedia of History of Ukraine

[5] First New Russia Governorate at Encyclopedia of History of Ukraine

[Davies-6] 6,0 ^6,1 Norman Davis (1982). God's playground. A history of Poland, vol 1. Columbia University Press. ISBN 0-231-05350-9.

[7] "ICONS ON THE BARRICADES: INCREDIBLE UKRAINIAN PROTEST ART" ArtNews. Retrieved 2015-08-23.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]