Κορνέλις φαν Ντάλεμ
| Κορνέλις φαν Ντάλεμ | |
|---|---|
| Όνομα στη μητρική γλώσσα | Cornelis van Dalem (Ολλανδικά) |
| Γέννηση | 1530[1] Αμβέρσα[2] |
| Θάνατος | 1573[3][1][4] Μπρέντα[5] |
| Χώρα πολιτογράφησης | Νότιες Κάτω Χώρες |
| Ιδιότητα | ζωγράφος |
| Σημαντικά έργα | Church Interior with Christ Preaching to a Crowd και The Legend of the Baker of Eeklo |
 Σχετικά πολυμέσα | |
Ο Κορνέλις φαν Ντάλεμ (φλαμανδικά: Cornelis van Dalem, 1530/35 – 1573 ή 1576) ήταν Φλαμανδός ζωγράφος και σχεδιαστής, ο οποίος δραστηριοποιήθηκε στην Αμβέρσα στα μέσα του 16ου αιώνα. Είχε σημαντική συμβολή στην εξέλιξη της τοπιογραφίας στις Κάτω Χώρες.[6]
Βιογραφία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Οι λεπτομέρειες σχετικά με τη ζωή του καλλιτέχνη είναι σπάνιες. Πιθανότατα γεννήθηκε στην Αμβέρσα. Ο πατέρας του ήταν ευγενής, προερχόμενος από το Τόλεν (σήμερα στη νοτιοδυτική Ολλανδία), ο οποίος μετοίκησε στην Αμβέρσα και δραστηριοποιήθηκε ως έμπορος ρούχων. Ο πατέρας του είχε, επίσης, δραστηριοποιηθεί στο τοπικό επιμελητήριο των ρητόρων De Olyftack (= κλάδος ελαίας) στην Αμβέρσα, όπου έγινε επικεφαλής ("πρύτανις") το 1552-53. Η οικογένεια φαν Ντάλεμ ήταν πολύ καλλιεργημένη. Ο Κορνέλις και ο μεγαλύτερος αδελφός του Λόντεβαϊκ πιθανότατα έλαβαν ανθρωπιστική εκπαίδευση και εκπαιδεύτηκαν και οι δύο ως ζωγράφοι από τον μάλλον αφανή καλλιτέχνη Γιαν Άντριενσενς. Ο Κορνέλις ξεκίνησε την εκπαίδευσή του το 1543 και έγινε "Δάσκαλος" στη Συντεχνία του Αγίου Λουκά της Αμβέρσας το 1556. Το ίδιο έτος νυμφεύτηκε την Μπέατριξ φαν Λίντεκερκε (Beatrix van Liedekercke), μέλος πλούσιας οικογένειας.[6]
Παρά το ότι ήταν μέλος της Συντεχνίας των ζωγράφων, ο φαν Ντάλεμ εξάσκησε τη ζωγραφική ως ερασιτέχνης και παρέμεινε έμπορος σε όλη του τη σταδιοδρομία.[6] Ήταν οικονομικά ευκατάστατος και δεν χρειαζόταν να βασίζεται στην τέχνη του για να διαβιώσει. Θεωρούσε, εν τούτοις, την τέχνη ως σημαντική έκφανση της ζωής του, όπως μαρτυρά ο τρόπος με τον οποίο διακόσμησε την πρόσοψη της κατοικίας του στην Αμβέρσα. Η διακόσμηση της πρόσοψης ήταν τόσο μεγαλειώδης, ώστε δεν είχε προηγούμενο στη βόρεια Ευρώπη: Διέθετε ανάγλυφο της θεάς Pictura (=ζωγραφικής) μπροστά σε ένα τρίποδο, της Αθηνάς και του Ερμή καθώς και πέτρινες προτομές του Άλμπρεχτ Ντύρερ και του Γιαν βαν Άικ με εγκωμιαστικές επιγραφές.[7]
Ο Μπαρτολομέους Σπράνγκερ ήταν καταγεγραμμένος μαθητής του φαν Ντάλεμ, από το 1560 ως το 1564. Ο φαν Ντάλεμ δεν φαίνεται να ασχολήθηκε ιδιαίτερα με την εκπαίδευση του Σπράνγκερ στην τέχνη της ζωγραφικής, όσο περίμενε από αυτόν να διατηρεί το εργαστήριό του καθαρό και τακτοποιημένο. Στο τέλος της τετραετούς μαθητείας του, ο Σπράνγκερ λέγεται ότι αναστατώθηκε με την απουσία προόδου του. Εκείνη περίπου την εποχή άρχισαν να αυξάνονται οι φήμες για τάση των φαν Ντάλεμ προς την απόσχιση: Λεγόταν ότι ποτέ δεν πήγαιναν στην Καθολική εκκλησία, αλλά παρακολουθούσαν προτεσταντικές συγκεντρώσεις.[8] Φαίνεται ότι οι φήμες αυτές ανάγκασαν τους φαν Ντάλεμ να εγκαταλείψουν την Αμβέρσα και να εγκατασταθούν σε ένα κάστρο κοντά στην Μπρέντα. Νέες κατηγορίες περί αιρέσεως εμφανίστηκαν κατά του Κορνέλιους το 1571 και πιθανόν να παρέσχε καταφύγιο σε ριζοσπάστες Αναβαπτιστές.[6][9] Απεβίωσε στη Μπρέντα το 1573.[10]
Έργο
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Γενικά
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Λίγα έργα του Κορνέλις φαν Ντάλεμ είναι γνωστά. Η πλειονότητά τους είναι τοπία.[6] Το έργο του περιλαμβάνει επίσης μερικές σκηνές καθημερινότητας και ίσως την αρχιτεκτονική απεικόνιση του εσωτερικού μας εκκλησίας.[11] Θεωρείται ως ο πιθανότερος δημιουργός μιας σειράς από σχέδια τοπίων, που αποδίδεται σε δημιουργό με το συμβατικό όνομα "Δάσκαλος των Μικρών Τοπίων".[12] Η σπουδαιότητα του φαν Ντάλεμ έγκειται στο γεγονός ότι εισήγαγε στην τοπιογραφία νέα θέματα, όπως την προέλευση του πολιτισμού, που είχαν τις ρίζες τους στις ανθρωπιστικές του σπουδές, και τον καινοτόμο τρόπο με τον οποίο απεικόνιζε τα θέματά του.[7]
Ο φαν Ντάλεμ είναι γνωστό ότι συνεργαζόταν τακτικά με συναδέλφους του, οι οποίοι δημιουργούσαν το "σταφάζ" (πληθύσμωση με μορφές) των τοπίων ή των αρχιτεκτονικών του απεικονίσεων. Ο πλέον τακτικός συνεργάτης του ήταν ο Γιαν φαν Βέχελεν (Jan van Wechelen), με τον οποίο υπάρχει υπόνοια για τρεις συνεργασίες. Επιπλέον, συνεργάστηκε με τον Χίλλις Μόστερτ (ο οποίος πιθανόν ζωγράφισε το σταφάζ στον πίνακα Τοπίο με αγροτόσπιτο (σήμερα στην Παλαιά Πινακοθήκη στο Μόναχο)[13] καθώς και με τον Γιοάχιμ Μπεκελάερ.[10]
Εικόνες των βράχων
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο πρώιμος βιογράφος του 17ου αιώνα Κάρελ φαν Μάντερ αποκαλεί τον φαν Ντάλεμ "εξαίρετο ζωγράφο βράχων" (fraye schilder van rotsen).[14] Πράγματι, μερικά τοπία του περιλαμβάνουν εκτενείς εκτάσεις με βράχους και σπηλιές. Παραδείγματα παρόμοιων έργων είναι το τοπίο με τον Αδάμ και την Εύα και το τοπίο με βοσκούς (βλ. φωτοθήκη). Τα βραχώδη τοπία του φαν Ντάλεμ συχνά περιλαμβάνουν μια σπηλιά με κάποια ανθρώπινη δραστηριότητα να συμβαίνει σε αυτήν. Τα έργα αυτά είχαν ισχυρή επιρροή στον Γιόος ντε Μόμπερ, ο οποίος ήταν σημαντικός συνεχιστής του είδους αυτού και δημιούργησε περίπου 70 πίνακες με αυτό το μοτίβο.[15]
Μια από τις πλέον φιλόδοξες σκηνές με σπήλαιο που ζωγράφισε ο φαν Ντάλεμ είναι Η αυγή του πολιτισμού (Μουσείο Μπόιμανς - φαν Μπένινγκεν, Ρότερνταμ). Στην πολύπλοκη αυτή σύνθεση ο φαν Ντάλεμ αποπειράται να απεικονίσει την προέλευση του ανθρώπινου πολιτισμού, ένα ιδιαίτερα "προκλητικό" θέμα για πίνακα. Μόνον ένας ακόμη καλλιτέχνης είναι γνωστό να αποπειράθηκε αυτή την απεικόνιση σε πίνακα, ο Ιταλός Πιέρο ντι Κόζιμο, ο οποίος ζωγράφισε μερικούς πίνακες σχετικούς με την κατάσταση του ανθρώπινου γένους πριν την εμφάνιση του πολιτισμού (ένας από αυτούς σήμερα βρίσκεται στο Ασμόλειο Μουσείο). Τα έργα του ντι Κόζιμο πραγματεύονται την ιστορία των πρώτων ανθρώπων και αντλούν την οπτική τους έμπνευση από αποσπάσματα του Βιβλίου 5 του έργου De rerum natura του Λουκρήτιου, στα οποία δίνεται έμφαση στο ρόλο της φωτιάς στην προέλευση της ζωής στη Γη και τη γέννηση της κοινωνικής ζωής. Ο ντι Κόζιμο υπογραμμίζει τις καταστροφικές συνέπειες της ανεξέλεγκτης φωτιάς στις συνθέσεις του.[16] Η σύνθεση του φαν Ντάλεμ, η οποία πιθανόν δημιουργήθηκε το 1565, κυριαρχείται από ψηλή, απότομη πλαγιά, η οποία αφήνει να φαίνεται μόνο μια λωρίδα ουρανού στο πάνω μέρος του πίνακα. Μια μεγάλη στρογγυλή οπή στον βράχο επιτρέπει τη θέαση σε ευρύ τοπίο σε κάποια απόσταση. Το επάνω μέρος του βράχου είναι καλυμμένο με δένδρα και θάμνους, ζωγραφισμένους με μεγάλη ακρίβεια, ενώ ένας βοσκός που παίζει φλογέρα κατεβαίνει την πλαγιά με το κοπάδι του από κατσίκες. Κάτω από την πλαγιά βρίσκεται μια σπηλιά καλυμμένη με καλάμια στην οποία βρίσκονται άνθρωποι ντυμένοι με τραχιά ρούχα. Έχει υποτεθεί ότι ο φαν Ντάλεμ σκόπευε να απεικονίσει τον πρωτόγονο άνθρωπο στο φυσικό του περιβάλλον, όπως περιγράφεται στο De rerum natura. Στη σύνθεση εμφανίζει ορισμένα στοιχεία τα οποία έκρινε ότι εκείνη την εποχή διαδραμάτιζαν κάποιο ρόλο στη διαδικασία ανάπτυξης πολιτισμού, όπως η επικοινωνία, η σταθερή κατοικία, η εξημέρωση ζώων και η κουλτούρα (παίξιμο μουσικής).[9] Ο γέροντας στη μέση του πίνακα βγαίνει από μια μορφή πρωτόγονης πύλης, η οποία συμβολίζει το όριο μεταξύ φύσης και πολιτισμού.
Η ζωγραφική του φαν Ντάλεμ που εμφαίνεται στον διάσημο πίνακα του Βίλλεμ φαν Χεχτ (Willem van Haecht) (βλ. φωτοθήκη) πραγματεύεται επίσης παρόμοιο θέμα. Η εικόνα του φαν Ντάλεμ είναι αυτή ακριβώς κάτω από τον πολυέλαιο και είναι το βραχώδες τοπίο με νομάδες. Η σύνθεση αυτή μοιάζει να απεικονίζει ένα επιπλέον στάδιο της εξέλιξης του ανθρώπινου πολιτισμού, όταν οι άνθρωποι δημιούργησαν κοινότητες και φορούσαν υφαντά ενδύματα. Μια παρόμοια σύνθεση, που κάποτε βρισκόταν στην Πινακοθήκη του Βερολίνου, χάθηκε κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.[7]
Φύση και Πολιτισμός
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Οι πίνακες που σχετίζονται με το θέμα της εξέλιξης του πολιτισμού βρίσκουν τον αντίστοιχό τους στη σύνθεση Τοπίο με αγροτόσπιτο (1564, σήμερα στην Παλαιά Πινακοθήκη). Στον πίνακα αυτόν ο φαν Ντάλεμ μοιάζει να προσεγγίζει το θέμα της παρακμής του πολιτισμού, που παρίσταται υπό τη μορφή ερειπωμένης εκκλησίας, μιας σαραβαλιασμένης καλύβας και γυμνών δένδρων και γης.
Το θέμα της σύνθεσης, η αέναη σύγκρουση ανθρώπου - φύσης αναφέρεται περαιτέρω στην ιδέα του χαμένου παραδείσου και στη ματαιότητα των προσπαθειών της ανθρωπότητας να επιστρέψει στην χαμένη αυτή εποχή, όπου άνθρωπος και φύση ήταν ένα.[7] Μια εναλλακτική ερμηνεία της σημασίας του πίνακα είναι ως αναφέρεται στην παρακμή της Καθολικής Εκκλησίας, ιδιαίτερα καθώς ο φαν Ντάλεμ έβαλε την υπογραφή του στα ερείπια της εκκλησίας.[17]
Ο αρτοποιός του Έικλο
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ενδιαφέρουσα προσπάθεια στη θεματολογία της καθημερινότητας αποτελεί η σύνθεση ο θρύλος του αρτοποιού του Έικλο, που ο φαν Ντάλεμ φιλοτέχνησε σε συνεργασία με τον Γιαν φαν Βέχελεν. Ο πρωτότυπος πίνακας έχει χαθεί, αλλά αντίγραφό του αποτελεί τμήμα της συλλογής του Ρέικσμουζεουμ (σήμερα δανεισμένος στο κάστρο Μάουντερ ( Muiderslot)). Υπάρχουν επίσης πολλές παραλλαγές του, που λέγεται ότι έγιναν από κύκλους του φαν Ντάλεμ και του φαν Βέχελεν. Η σύνθεση έχει επίσης αποτυπωθεί σε χαρακτικό του Φρέντερικ Μπάουττατς του νεότερου.
Ο πίνακας αναφέρεται στον θρύλο σχετικά με τους πολίτες του Έικλο (Eeklo) στη Φλάνδρα. Όταν δεν ήταν ευχαριστημένοι με την εμφάνιση των κεφαλών τους, πήγαιναν στον φούρνο του χωριού. Εκεί, ο φούρναρης και οι βοηθοί του "κλάδευαν" τα κεφάλια τους και στο λαιμό τους τοποθετούσαν λάχανα για να σταματήσει το αίμα. Τα βελτιωμένα κεφάλια στη συνέχεια ζυμώνονταν, τρίβονταν αποκτώντας νέο φινίρισμα, ψήνονταν στο φούρνο και, τελικά, τοποθετούνταν ξανά στη θέση τους. Η σύνθεση ανακαλεί στη μνήμη όλη τη διαδικασία. Εν τούτοις, υπήρχε πάντα ο κίνδυνος ότι ένα νέο κεφάλι θα αποτύγχανε στο ψήσιμο ή θα παραψηνόταν, με αποτέλεσμα ελαττωματικό ή δύσμορφο κεφάλι. Στο πίσω μέρος του φούρνου διακρίνεται μια γυναίκα που κρατά κομμένο κεφάλι και συζητά με τον φούρναρη, που είναι ντυμένος στα κόκκινα. Πιθανόν προσπαθεί να επιστρέψει το κεφάλι του συζύγου της, με το οποίο δεν είναι ευχαριστημένη. Η ιστορία αυτή έχει ηθικό και προειδοποιητικό μήνυμα, για όσους δεν είναι ευχαριστημένοι με την εμφάνισή τους και θέλουν να κάνουν κάτι το δραστικό γι' αυτήν.[18][19]
Εκδόσεις
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο φαν Ντάλεμ αναμίχθηκε, επίσης, σε εκδοτικές δραστηριότητες. Το 1561 ήταν ο υπεύθυνος έκδοσης του δίφυλλου χαρακτικού του Φρανς Χάους Χαρακτικό ολόκληρου του Στενού της Μεσσήνης. Υπάρχει ακόμη και σήμερα σχετική αβεβαιότητα για την πραγματική ανάμιξη του φαν Ντάλεμ στην έκδοση αυτού του χαρακτικού. Έχει προταθεί ότι ο φαν Ντάλεμ ήταν απλώς ο υποστηρικτής του εκδοτικού εγχειρήματος, το οποίο ανέλαβε κάποιος φτασμένος εκδότης, όπως ο Χιερόνυμους Κοκ.[20]
Αποδοχή
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Οι πίνακες του φαν Ντάλεμ έχαιραν μεγάλης εκτίμησης από τους καλλιτέχνες της επόμενης γενεάς: Ο Πέτερ Πάουλ Ρούμπενς διέθετε έναν, ενώ στην Πινακοθήκη του φαν ντερ Χέιστ, έργο του Βίλλεμ φαν Χεχτ, περιλαμβάνεται έργο του.[6] Ο διακεκριμένος συλλέκτης έργων τέχνης της Αμβέρσας Πίτερ Στέφενς λέγεται ότι κατείχε έναν από τους πίνακές του.[14] Ο φαν Ντάλεμ λησμονήθηκε στις εποχές που ακολούθησαν και μόνον κατά τις αρχές του 20ού αιώνα οι ιστορικοί τέχνης, όπως ο Λούντβιχ Μπούρχαρντ ανακάλυψαν ξανά τον καλλιτέχνη και το έργο του.[7]
Φωτοθήκη
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Έργα του Κορνέλις φαν Ντάλεμ
-
Τοπίο με βοσκούς -
Βραχώδες τοπίο με νομάδες -
Αυλή αγροκτήματος με έναν ζητιάνο -
Τοπίο με αγροτόσπιτο -
Η αυγή του πολιτισμού -
Τοπίο με τον Αδάμ και την Εύα -
Η πινακοθήκη του Κορνέλις φαν ντερ Χέιστ -
Ο θρύλος του αρτοποιού του Έικλο (αντίγραφο)
_-_The_Legend_of_the_Baker_of_Eeklo.jpg)
Δείτε επίσης
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ 1,0 1,1 Athenaeum. 5341. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
- ↑ Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 15 Δεκεμβρίου 2014.
- ↑ Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. 124559824. Ανακτήθηκε στις 14 Αυγούστου 2015.
- ↑ Μουσείο Στέντελ. dalem-cornelis-van. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
- ↑ Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 31 Δεκεμβρίου 2014.
- ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 6,5 Carl Van de Velde. "Dalem, Cornelis van." Grove Art Online. Oxford Art Online. Oxford University Press. Web. 22 Mar. 2015
- ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 7,4 Tanja Michalsky, Projektion und Imagination: Die niederländische Landschaft der Frühen Neuzeit im Diskurs von Geographie und Malerei, Wilhelm Fink Verlag, 20 July 2011, p. 249-250 (Ολλανδικά)
- ↑ Sally Metzler, 'Bartholomeus Spranger: Splendor and Eroticism in Imperial Prague', Metropolitan Museum of Art, 3 November 2014, p. 19-20
- ↑ 9,0 9,1 Beeldenstorm 2: Close-ups van kunst uit Nederlandse musea, Volume 2 Henk van Os Amsterdam University Press, 1998, p. 145-148 (Ολλανδικά)
- ↑ 10,0 10,1 Cornelis van Dalem στο Ολλανδικό Ίδρυμα Ιστορίας της Τέχνης (Ολλανδικά)
- ↑ Church interior with Christ preaching to a crowd, στο Ρέικσμουζεουμ, Άμστερνταμ
- ↑ Larry Silver, Peasant Scenes and Landscapes: The Rise of Pictorial Genres in the Antwerp Art Market, University of Pennsylvania Press, 2012, p. 47
- ↑ Landscape with Farmhouse στο Ολλανδικό Ίδρυμα Ιστορίας της Τέχνης (Ολλανδικά)
- ↑ 14,0 14,1 Hans van Wechlen, Peasants merrymaking at a village kermesse at Sotheby’s
- ↑ Jan Brueghel de Elder, Mountain landscape with pilgrims in a grotto chapel at the Liechtenstein Collection
- ↑ Piero di Cosimo (1461 - 1522), The Forest Fire Αρχειοθετήθηκε 2016-03-03 στο Wayback Machine. at the Ashmolean Museum
- ↑ Koenraad Jonckheere, Antwerp Art after Iconoclasm: Experiments in Decorum, 1566-1585, Mercatorfonds, 19 February 2013, p. 229
- ↑ Circle of Cornelis van Dalem (Antwerp c. 1530-1573 Breda) and Jan van Wechelen (active Antwerp c. 1530-1550), The Legend of the Baker of Eeklo at Christie’s
- ↑ After Cornelis van Dalem (Antwerp c. 1530-1573 Breda) and Jan van Wechelen (active Antwerp c. 1530-1550), The Legend of the Baker of Eeklo at Bonhams
- ↑ Nadine Orenstein, Pieter Bruegel the Elder: Drawings and Prints, Metropolitan Museum of Art, 1 Jan 2001, p. 206
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Πολυμέσα σχετικά με το θέμα Cornelis van Dalem στο Wikimedia Commons
