Κρίση του Κονγκό

Κρίση του Κονγκό
Ψυχρός πόλεμος
Από πάνω αριστερά προς δεξιά: Καταυλισμός προσφύγων έξω από Λουμπουμπάσι Ειρηνευτικές δυνάμεις φροντίζουν έναν τραυματισμένο Ένοπλοι πολίτες Σφαγή άμαχων στη Λότζα Βέλγοι αλεξιπτωτιστές κατά τη διάρκεια της Dragon Rouge Κυβερνητικές δυνάμεις πολεμούν Αντάρτες Σίμπα
Χρονολογία	5 Ιουλίου 1960 – 25 Νοεμβρίου 1965
Τόπος	Δημοκρατία του Κονγκό
Αίτια	πολιτικές αναταραχές
Έκβαση	Το Κονγκό ιδρύεται ως ανεξάρτητο ενιαίο κράτος υπό την αυταρχική προεδρία του Μομπούτου Σέσε Σέκο.

Η κρίση του Κονγκό (γαλλικά: Crise congolaise‎‎) ήταν μια περίοδος πολιτικών αναταραχών και συγκρούσεων μεταξύ 1960 και 1965 στη Δημοκρατία του Κονγκό (σημερινή Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό). Η κρίση ξεκίνησε σχεδόν αμέσως μετά την ανεξαρτησία του Κονγκό από το Βέλγιο και τελείωσε, ανεπίσημα, με ολόκληρη τη χώρα υπό την κυριαρχία του Μομπούτου Σέσε Σέκο. Αποτελώντας μια σειρά εμφυλίων πολέμων, η Κρίση του Κονγκό ήταν επίσης μια σύγκρουση διά αντιπροσώπων στον Ψυχρό Πόλεμο, στον οποίο η Σοβιετική Ένωση και οι Ηνωμένες Πολιτείες υποστήριξαν αντίπαλες φατρίες. Περίπου 100.000 άνθρωποι πιστεύεται ότι σκοτώθηκαν κατά τη διάρκεια της κρίσης.

Ένα εθνικιστικό κίνημα στο Βελγικό Κονγκό απαίτησε το τέλος της αποικιακής κυριαρχίας όπου οδήγησε στην ανεξαρτησία της χώρας στις 30 Ιουνίου 1960. Είχαν γίνει ελάχιστες προετοιμασίες και πολλά ζητήματα, όπως ο φεντεραλισμός, ο φυλετισμός και ο εθνοτικός εθνικισμός, παρέμεναν άλυτα. Την πρώτη εβδομάδα του Ιουλίου, ξέσπασε ανταρσία στον στρατό και ξέσπασε βία μεταξύ μαύρων και λευκών πολιτών. Το Βέλγιο έστειλε στρατεύματα για να προστατεύσει τους λευκούς πολίτες που έφυγαν. Η Κατάνγκα και το Νότιο Κασάι αποσχίστηκαν με τη βελγική υποστήριξη. Εν μέσω συνεχιζόμενων αναταραχών και βίας, τα Ηνωμένα Έθνη ανέπτυξαν ειρηνευτικές δυνάμεις, αλλά ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ Νταγκ Χάμαρσκελντ αρνήθηκε να χρησιμοποιήσει αυτά τα στρατεύματα για να βοηθήσει την κεντρική κυβέρνηση στην Κινσάσα να πολεμήσει τους αποσχιστές. Ο πρωθυπουργός Πατρίς Λουμούμπα, ο χαρισματικός ηγέτης της μεγαλύτερης εθνικιστικής φατρίας, αντέδρασε καλώντας για βοήθεια από τη Σοβιετική Ένωση, η οποία έστειλε αμέσως στρατιωτικούς συμβούλους και άλλη υποστήριξη.

Η εμπλοκή των Σοβιετικών δίχασε την κυβέρνηση του Κονγκό και οδήγησε σε αδιέξοδο μεταξύ του Λουμούμπα και του προέδρου Τζόζεφ Κάσα-Βούμπου. Ο Μομπούτου, εκείνη την εποχή ο επικεφαλής στρατιωτικός βοηθός του Λουμούμπα και αντισυνταγματάρχης στο στρατό, έσπασε αυτό το αδιέξοδο με ένα πραξικόπημα, εκδιώχνοντας τους Σοβιετικούς συμβούλους και ίδρυσε μια νέα κυβέρνηση ουσιαστικά υπό τον δικό του έλεγχο. Ο Λουμούμπα αιχμαλωτίστηκε και στη συνέχεια εκτελέστηκε το 1961. Μια αντίπαλη κυβέρνηση της «Ελεύθερης Δημοκρατίας του Κονγκό» ιδρύθηκε στην ανατολική πόλη Κισανγκάνι από υποστηρικτές του Λουμούμπα με επικεφαλής τον Αντουάν Γκιζένγκα. Κέρδισε τη σοβιετική υποστήριξη, αλλά συντρίφτηκε στις αρχές του 1962. Εν τω μεταξύ, ο ΟΗΕ έλαβε μια πιο επιθετική στάση έναντι των αποσχιστών μετά τον θάνατο του Χάμαρσκελντ σε αεροπορικό δυστύχημα στα τέλη του 1961. Υποστηριζόμενος από τα στρατεύματα του ΟΗΕ, ο Λεοπόλντβιλ νίκησε τα αποσχιστικά κινήματα στην Κατάνγκα και στο Νότιο Κασάι στις αρχές του 1963.

Με την Κατάνγκα και το Νότιο Κασάι να βρίσκονται υπό τον έλεγχο της κυβέρνησης, εγκρίθηκε ένα συμβιβαστικό σύνταγμα και ο εξόριστος ηγέτης, Μωυσής Τσόμπε, ανακλήθηκε ως επικεφαλής μιας προσωρινής διοίκησης ενώ διοργανώνονταν νέες εκλογές. Ωστόσο, προτού διεξαχθούν αυτά, ξεσηκώθηκαν στα ανατολικά της χώρας μαχητές με έμπνευση από τους Μαοϊκούς που αποκαλούσαν τους εαυτούς τους «Σίμπα». Οι Σίμπας πήραν τον έλεγχο σημαντικού εδάφους και ανακήρυξαν μια κομμουνιστική «Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό» στο Στάνλεϊβιλ. Οι κυβερνητικές δυνάμεις σταδιακά ανακατέλαβαν εδάφη και, τον Νοέμβριο του 1964, το Βέλγιο και οι Ηνωμένες Πολιτείες παρενέβησαν στρατιωτικά στο Στάνλεϊβιλ για να ανακτήσουν ομήρους από την αιχμαλωσία των Σίμπα. Οι Σίμπα ηττήθηκαν και κατέρρευσαν αμέσως μετά. Μετά τις εκλογές του Μαρτίου 1965, αναπτύχθηκε ένα νέο πολιτικό αδιέξοδο μεταξύ Τσόμπε και Κάσα-Βούμπου, αναγκάζοντας την κυβέρνηση σε σχεδόν παράλυση. Ο Μομπούτου έκανε ένα δεύτερο πραξικόπημα τον Νοέμβριο του 1965, παίρνοντας τον προσωπικό έλεγχο της χώρας. Κάτω από την κυριαρχία του Μομπούτου, το Κονγκό (μετονομάστηκε σε Ζαΐρ το 1971) μετατράπηκε σε δικτατορία που θα διαρκέσει μέχρι την κατάθεσή του το 1997 .

Ιστορικό

Βελγική κυριαρχία

Το Βελγικό Κονγκό, σήμερα η Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, που επισημαίνεται σε χάρτη της Αφρικής

Η αποικιακή κυριαρχία στο Κονγκό ξεκίνησε στα τέλη του 19ου αιώνα. Ο βασιλιάς Λεοπόλδος Β' του Βελγίου, απογοητευμένος από την έλλειψη διεθνούς ισχύος και κύρους του Βελγίου, προσπάθησε να πείσει τη βελγική κυβέρνηση να υποστηρίξει την αποικιακή επέκταση γύρω από την ανεξερεύνητη τότε λεκάνη του Κονγκό. Η αμφιθυμία της βελγικής κυβέρνησης σχετικά με την ιδέα οδήγησε τον Λεοπόλδο να δημιουργήσει τελικά την αποικία για δικό του λογαριασμό. Με την υποστήριξη ορισμένων δυτικών χωρών, οι οποίες έβλεπαν τον Λεοπόλδο ως χρήσιμο μεταξύ των αντίπαλων αποικιακών δυνάμεων, ο Λεοπόλδος πέτυχε διεθνή αναγνώριση για μια προσωπική αποικία, το Ελεύθερο Κράτος του Κονγκό, το 1885. Μέχρι την αλλαγή του αιώνα, ωστόσο, η βία των αξιωματούχων του Ελεύθερου Κράτους εναντίον των ιθαγενών του Κονγκό και το ανελέητο σύστημα οικονομικής εξόρυξης είχαν οδηγήσει σε έντονη διπλωματική πίεση στο Βέλγιο να πάρει τον επίσημο έλεγχο της χώρας, κάτι που έκανε το 1908, δημιουργώντας το Βελγικό Κονγκό.

Η βελγική κυριαρχία στο Κονγκό βασιζόταν γύρω από την «αποικιακή τριάδα» ( trinité coloniale ) κρατικών, ιεραποστολικών και ιδιωτικών συμφερόντων. Τα προνόμια των βελγικών εμπορικών συμφερόντων σήμαιναν ότι μερικές φορές το κεφάλαιο επέστρεφε στο Κονγκό και ότι οι επιμέρους περιοχές εξειδικεύονταν. Σε πολλές περιπτώσεις, τα συμφέροντα της κυβέρνησης και της ιδιωτικής επιχείρησης συνδέθηκαν στενά και το κράτος βοήθησε τις εταιρείες να απεργοσπάσουν και να αντιμετωπίσουν άλλες προσπάθειες του γηγενούς πληθυσμού να βελτιώσουν την τύχη τους. Η χώρα χωρίστηκε σε ιεραρχικά οργανωμένες διοικητικές υποδιαιρέσεις και λειτουργούσε ομοιόμορφα σύμφωνα με μια καθορισμένη «εγγενή πολιτική» — σε αντίθεση με τους Βρετανούς και τους Γάλλους, οι οποίοι γενικά ευνοούσαν το σύστημα έμμεσης διακυβέρνησης με το οποίο διατηρούνταν οι παραδοσιακοί ηγέτες σε θέσεις εξουσίας υπό αποικιακή εποπτεία. Υπήρχε επίσης υψηλός βαθμός φυλετικού διαχωρισμού. Μεγάλος αριθμός λευκών μεταναστών που μετακόμισαν στο Κονγκό μετά το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου προέρχονταν από όλο το κοινωνικό φάσμα, αλλά παρ' όλα αυτά πάντα αντιμετωπίζονταν ως ανώτεροι από τους μαύρους.

Κατά τις δεκαετίες του 1940 και του 1950, το Κονγκό γνώρισε ένα άνευ προηγουμένου επίπεδο αστικοποίησης και η αποικιακή διοίκηση ξεκίνησε διάφορα αναπτυξιακά προγράμματα με στόχο να μετατρέψει την περιοχή σε «πρότυπη αποικία». Ένα από τα αποτελέσματα των μέτρων ήταν η ανάπτυξη μιας νέας μεσαίας τάξης εξευρωπαϊσμένων αφρικανικών ομάδων στις πόλεις. Μέχρι τη δεκαετία του 1950 το Κονγκό διέθετε μισθωτό εργατικό δυναμικό διπλάσιο από αυτό σε οποιαδήποτε άλλη αφρικανική αποικία. Οι πλούσιοι φυσικοί πόροι του Κονγκό, συμπεριλαμβανομένου του ουρανίου - μεγάλο μέρος του οποίου χρησιμοποιήθηκε από το πυρηνικό πρόγραμμα των ΗΠΑ κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου - οδήγησαν σε σημαντικό ενδιαφέρον για την περιοχή τόσο από τη Σοβιετική Ένωση όσο και από τις Ηνωμένες Πολιτείες καθώς αναπτύχθηκε ο Ψυχρός Πόλεμος.

Πολιτική και ριζοσπαστικοποίηση

Ο ηγέτης της ABAKO, Τζόζεφ Κάσα-Βούμπου, ο οποίος αργότερα έγινε ο πρώτος Πρόεδρος του ανεξάρτητου Κονγκό.

Ένα αφρικανικό εθνικιστικό κίνημα αναπτύχθηκε στο Βελγικό Κονγκό κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1950, κυρίως μεταξύ των εξελιγμένων . Το κίνημα χωρίστηκε σε μια σειρά από κόμματα και ομάδες που ήταν ευρέως διαιρεμένες σε εθνοτικές και γεωγραφικές γραμμές και ήταν αντίθετες μεταξύ τους. Το μεγαλύτερο, το Mouvement National Congolais (MNC), ήταν μια ενωμένη οργάνωση μετώπου αφιερωμένη στην επίτευξη ανεξαρτησίας μέσα σε εύλογο χρόνο. Δημιουργήθηκε γύρω από ένα καταστατικό το οποίο υπέγραψαν, μεταξύ άλλων, οι Πατρίς Λουμούμπα, Σύριλ Αντούλα και Τζόζεφ Ιλέο, αλλά άλλοι κατηγόρησαν το κόμμα ότι ήταν πολύ μετριοπαθές. Ο Λουμούμπα έγινε ηγετική φυσιογνωμία στο MNC και μέχρι τα τέλη του 1959, το κόμμα ισχυρίστηκε ότι είχε 58.000 μέλη.

Παραπομπές

Πηγές

• Avila Cruz, Gonzazlo (May–June 2000). «Insurrection!: Belgian Air Force Operations During the 1960 Congolese Rebellion». Air Enthusiast (87): 12–22. ISSN 0143-5450. 
• «1961: Lumumba Rally Clashes with UK Police». On This Day (BBC News). 19 February 2008. http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/february/19/newsid_2748000/2748931.stm. Ανακτήθηκε στις 8 July 2014. 
• «Belgium link in Lumumba death». BBC News. 16 November 2001. http://news.bbc.co.uk/2/hi/africa/1660615.stm. Ανακτήθηκε στις 11 July 2014. 
• Boulden, Jane (2001). Peace Enforcement: The United Nations Experience in Congo, Somalia, and Bosnia (1st έκδοση). Westport, Conn.: Praeger. ISBN 0275969061. 
• Borstelmann, Thomas (1993). Apartheid, Colonialism, and the Cold War: the United States and Southern Africa, 1945–1952. New York: Oxford University Press. ISBN 0195079426. 
• Braeckman, Colette (2 January 2007). «Antoine Gizenga ou la revanche de l'histoire». Le Soir. http://blog.lesoir.be/colette-braeckman/2007/01/02/antoine-gizenga-ou-la-revanche-de-lhistoire/. Ανακτήθηκε στις 8 July 2014. 
• Dietrich, Christopher R. W. (2013). «'The Sustenance of Salisbury' in the era of Decolonization: The Portuguese Politics of Neutrality and the Rhodesian Oil Embargo, 1965–7». The International History Review 35 (2): 235–255. doi:10.1080/07075332.2012.742447. 
• Dorn, A. Walter (2016). Air Power in UN Operations: Wings for Peace. Military Strategy and Operational Art. Routledge. ISBN 9781317183396. 
• «DRC: Background to the 1965 election». Electoral Institute for Sustainable Democracy in Africa (EISA). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 25 Ιουλίου 2014. Ανακτήθηκε στις 8 Ιουλίου 2014. 
• «DRC: Constitutional Crisis between Kasavubu and Tshombe». Electoral Institute for Sustainable Democracy in Africa (EISA). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 25 Ιουλίου 2014. Ανακτήθηκε στις 8 Ιουλίου 2014. 
• Fox, Renee C.; Craemer, Willy, de; Ribeaucourt, Jean-Marie (October 1965). «"The Second Independence": A Case Study of the Kwilu Rebellion in the Congo». Comparative Studies in Society and History 8 (1): 78–109. doi:10.1017/s0010417500003911. https://archive.org/details/sim_comparative-studies-in-society-and-history_1965-10_8_1/page/78. 
• Freund, Bill (1998). The Making of Contemporary Africa: The Development of African Society since 1800 (2nd έκδοση). Basingstoke: Palgrave-Macmillan. ISBN 9780333698723. 
• Gendebien, Paul-Henry (1967). L'Intervention Des Nations Unies Au Congo. 1960–1964. Berlin: Walter de Gruyter. ISBN 9783111137872. 
• Gibbs, David N. (1991). The Political Economy of Third World Intervention: Mines, Money, and U.S. Policy in the Congo Crisis. University of Chicago Press. ISBN 9780226290713. 
• Gibbs, David N. (July 1996). «Misrepresenting the Congo Crisis». African Affairs 95 (380): 453–9. doi:10.1093/oxfordjournals.afraf.a007743. https://archive.org/details/sim_african-affairs_1996-07_95_380/page/453. 
• Gleijeses, Piero (April 1994). «"Flee! The White Giants Are Coming!": The United States, the Mercenaries, and the Congo, 1964–65». Diplomatic History 18 (2): 207–37. doi:10.1111/j.1467-7709.1994.tb00611.x. ISSN 0145-2096. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2018-01-21. https://web.archive.org/web/20180121002623/https://ohiostatepress.org/books/Complete%20PDFs/Hahn%20Empire/05.pdf. Ανακτήθηκε στις 13 August 2014. 
• De Goede, Meike J. (December 2015). «'Mundele, it is because of you' History, Identity and the Meaning of Democracy in the Congo». The Journal of Modern African Studies 53 (4): 583–609. doi:10.1017/S0022278X15000786. ProQuest 1729455898. 
• Gondola, Didier (2002). The History of Congo. Westport, Connecticut: Greenwood. ISBN 9780313316968. 
• Haskin, Jeanne M. (2005). The Tragic State of the Congo: From Decolonization to Dictatorship. New York: Algora Publishing. ISBN 0875864163. 
• Horn, Bernd· Harris, Stephen John, επιμ. (2001). Warrior Chiefs: Perspectives on Senior Canadian Military Leaders (illustrated έκδοση). Dundurn. ISBN 9781550023510. 
• Jullien, Maud (11 August 2013). «Katanga: Fighting for DR Congo's cash cow to secede». BBC Africa. BBC. https://www.bbc.com/news/world-africa-23422038. Ανακτήθηκε στις 11 July 2014. 
• Kalck, Pierre (1971). Central African Republic: A Failure in De-Colonisation. translated by Barbara Thomson. London: Pall Mall Press. ISBN 0-269-02801-3. 
• Meredith, Martin (1984). The First Dance of Freedom: Black Africa in the Postwar Era (1st US έκδοση). London: Hamish Hamilton. ISBN 9780241113400. 
• Mockler, Anthony (1986). «Soldiers of Fortune: 5 Commando, the Congo 1964–65». Orbis. The Elite 1 (6): σελ. 116–120. ISSN 0030-4387. 
• Mwakikagile, Godfrey (2014). Statecraft and Nation Building in Africa: A Post-colonial Study. Dar es Salaam: New Africa Press. ISBN 9789987160396. 
• Nugent, Paul (2004). Africa since Independence: A Comparative History. New York: Palgrave-MacMillan. ISBN 9780333682739. 
• Nzongola-Ntalaja, Georges (2007). The Congo, From Leopold to Kabila: A People's History (3rd έκδοση). New York: Palgrave. ISBN 9781842770535. 
• Packham, Eric S. (1996). Freedom and Anarchy (illustrated έκδοση). Nova Publishers. ISBN 9781560722328. 
• Pakenham, Thomas (1992). The Scramble for Africa: the White Man's Conquest of the Dark Continent from 1876 to 1912 (13th έκδοση). London: Abacus. ISBN 9780349104492. 
• Renton, David· Seddon, David· Zeilig, Leo (2007). The Congo: Plunder and Resistance. London: Zed Books. ISBN 9781842774854. 
• Stanard, Matthew G. (2018). «Revisiting Bula Matari and the Congo Crisis: Successes and Anxieties in Belgium's Late Colonial State». The Journal of Imperial and Commonwealth History 46 (1): 144–168. doi:10.1080/03086534.2017.1390895. 
• Struelens, Michel (1978). The United Nations in the Congo, Or O.N.U.C., and International Politics (1st έκδοση). Brussels: Max Arnold. OCLC 2618699. 
• Turner, Thomas (2007). The Congo Wars: Conflict, Myth, and Reality (2nd έκδοση). London: Zed Books. ISBN 9781842776889. 
• United Nations Security Council. «UN Resolution 169». United Nations Documents. Ανακτήθηκε στις 8 Ιουλίου 2014. 
• Verhaegen, Benoît (1967). «Les rébellions populaires au Congo en 1964». Cahiers d'études africaines 7 (26): 345–59. doi:10.3406/cea.1967.3100. ISSN 0008-0055. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2015-09-24. https://web.archive.org/web/20150924151406/http://www.persee.fr/articleAsPDF/cea_0008-0055_1967_num_7_26_3100/article_cea_0008-0055_1967_num_7_26_3100.pdf. Ανακτήθηκε στις 2023-11-05. 
• Whelan, Michael (2006). The Battle of Jadotville: Irish Soldiers in Combat in the Congo 1961 (PDF). Dublin: South Dublin Libraries. ISBN 9780954766061. 
• Willame, Jean-Claude (1972). Patrimonialism and Political Change in the Congo. Stanford: Stanford University Press. ISBN 0-8047-0793-6. 
• De Witte, Ludo (2002). The Assassination of Lumumba (Trans. έκδοση). London: Verso. ISBN 1859844103. 
• Wood, J. R. T. (2005). So Far and No Further! Rhodesia's Bid For Independence During the Retreat From Empire 1959–1965. Victoria, British Columbia: Trafford Publishing. ISBN 9781412049528. 
• Young, Crawford (2015). Politics in Congo: Decolonization and Independence (reprint έκδοση). Princeton University Press. ISBN 9781400878574. 
• Young, Crawford (1966). «Post-Independence Politics in the Congo». Transition (Indiana University Press) (26): 34–41. doi:10.2307/2934325. https://archive.org/details/sim_transition_1966_6_26/page/34. 
• Zeilig, Leo (2008). Lumumba: Africa's Lost Leader. London: Haus. ISBN 9781905791026. 
• Gérard-Libois, Jules (1966). Katanga Secession. Trans. Young, Rebecca. Madison: University of Wisconsin Press. OCLC 477435. 
• Hughes, Matthew (September 2003). «Fighting for White Rule in Africa: The Central African Federation, Katanga, and the Congo Crisis, 1958–1965». The International History Review 25 (3): 592–615. doi:10.1080/07075332.2003.9641007. http://bura.brunel.ac.uk/bitstream/2438/1176/3/Hughes_IHR.pdf. 
• Kaplan, Lawrence S. (April 1967). «The United States, Belgium, and the Congo Crisis of 1960». The Review of Politics 29 (2): 239–256. doi:10.1017/s0034670500023949. https://archive.org/details/sim_review-of-politics_1967-04_29_2/page/239. 
• Loffman, R. A. "Religion, Class and the Katangese Secession, 1957–1962". In Church, State and Colonialism in Southeastern Congo, 1890–1962 (Palgrave Macmillan, 2019).
• Namikas, Lise (2013). Battleground Africa: Cold War in the Congo, 1960–1965. Washington, D.C.: Woodrow Wilson Center Press. ISBN 978-0-8047-8486-3. 
• O’Malley, Alanna. The diplomacy of decolonisation: America, Britain and the United Nations during the Congo crisis 1960–1964 (2018).
• Passemiers, Lazlo. Decolonisation and Regional Geopolitics: South Africa and the ‘Congo Crisis’, 1960–1965 (Routledge, 2019).
• Weiss, Herbert (April 2012). «The Congo's Independence Struggle Viewed Fifty Years Later». African Studies Review 55 (1): 109–115. doi:10.1017/s0034670500023949. https://archive.org/details/sim_african-studies-review_2012-04_55_1/page/109. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• The Congo, Decolonization, and the Cold War, 1960–1965 at United States Department of State
• Congo (Katanga) 1960–63 at Massachusetts Institute of Technology (MIT)