Κρητική Ευγένεια

Η Κρητική Ευγένεια (ιταλικά: Nobilitas Cretensis‎‎) αποτέλεσε ένα ξεχωριστό σύστημα απονομής τίτλων ευγενείας που αναπτύχθηκε στην Κρήτη κατά τη διάρκεια της Βενετοκρατίας (1204-1669). Οι Βενετοί, αναγνωρίζοντας τη σημασία της συνεργασίας με την τοπική ελίτ, δημιούργησαν ένα κατώτερο επίπεδο ευγενών, τους λεγόμενους Nobili Cretensis, οι οποίοι δεν είχαν πλήρη πολιτικά δικαιώματα στη Βενετία, αλλά απολάμβαναν προνόμια στο νησί.

Στέμμα Ιταλού Ευγενή.

Ιστορικό πλαίσιο

Η Δημοκρατία της Βενετίας εγκαθίδρυσε την κυριαρχία της στην Κρήτη το 1204, μετά την Τέταρτη Σταυροφορία, και αναγκαστικά δημιούργησε μια διοικητική δομή που περιλάμβανε Βενετούς αξιωματούχους και τοπικούς άρχοντες. Για τη διατήρηση της τάξης και τη σταθερότητα της εξουσίας,και έπειτα από μια σειρά επαναστάσεων από τους παραμελημένους τοπικούς άρχοντες οι Βενετοί αναγνώρισαν την ανάγκη ενσωμάτωσης και της υποστήριξης της ντόπιας αριστοκρατίας και την ενίσχυσαν μέσω της απονομής τίτλων ευγενείας.

Απονομή και εξέλιξη του τίτλου

Αρχικά, η Κρητική Ευγένεια απονεμόταν κυρίως σε γόνους βενετικών οικογενειών που εγκαθίσταντο στο νησί, καθώς και σε Κρητικούς που είχαν προσφέρει υπηρεσίες στη βενετική διοίκηση. Ωστόσο, με την πάροδο του χρόνου, ο τίτλος έγινε αντικείμενο συναλλαγής και συχνά απονεμόταν έναντι χρηματικού αντιτίμου. Επίσης σε ορισμένες περιπτώσεις απονεμόταν σε νοθούς γιούς Βενετών ευγενών. Τον 17ο αιώνα, ο γενικός προβλεπτής Κρήτης Giacomo Foscarini επιχείρησε να αποκαταστήσει το κύρος της Κρητικής Ευγένειας, η οποία είχε απαξιωθεί λόγω διαφθοράς. Με εντολή του, ελέγχθηκαν οι τίτλοι που είχαν απονεμηθεί και ακυρώθηκαν όσοι δεν είχαν εγκριθεί από το Συμβούλιο των Δέκα ή τη Σύγκλητο της Βενετίας. Επιπλέον, απαγορεύτηκε στις τοπικές αρχές της Κρήτης να απονέμουν τίτλους ευγενείας, ο μόνος που εξαιρούνταν της απαγόρευσης ήταν ο αρχιναύαρχος.

Η Κρητική Ευγένεια στην κοινωνία της Βενετοκρατούμενης Κρήτης

Παρά το γεγονός ότι η Κρητική Ευγένεια ήταν υποδεέστερη της βενετικής, παρέμενε ιδιαίτερα περιζήτητη. Εκτός από τους Κρητικούς και τους Βενετούς του νησιού, την επιδίωκαν επίσης Ιταλοί που εγκαθίσταντο στην Κρήτη, καθώς και Έλληνες πρόσφυγες από τουρκοκρατούμενες περιοχές, όπως το Ναύπλιο, η Μονεμβασία και η Κύπρος. Οι ευγενείς της Κρήτης μπορούσαν να καταλάβουν σημαντικά αξιώματα στη διοίκηση του νησιού, όπως:

Αγορανόμος (ιταλικά: Giustiziere‎‎)

Διοικητής κατά των ληστών (ιταλικά: Capitano contra fures‎‎)

Φρούραρχος (ιταλικά: Castellano‎‎)

Συνταγματάρχης της πολιτοφυλακής (ιταλικά: Colonnello‎‎)

Δικηγόρος της δουκικής αυλής

Οι Κρητικοί ευγενείς συμμετείχαν επίσης στα τοπικά συμβούλια των πόλεων και μπορούσαν να εκλέγονται πρέσβεις που εκπροσωπούσαν την τοπική αριστοκρατία στη Βενετία.

Σχέση με τη Βενετική Ευγένεια

Παρά τα προνόμια που εξασφάλιζε, η Κρητική Ευγένεια θεωρούνταν κατώτερη από την Βενετική Ευγένεια (ιταλικά: Nobilitas Veneti‎‎). Μόνο ελάχιστες οικογένειες Κρητικών ευγενών κατόρθωσαν να αποκτήσουν την πλήρη βενετική ευγένεια, όπως Καλλέργηδες, οι οποίοι παρείχαν σημαντική βοήθεια στην Βενετία να αντιμετωπίσει επαναστάσεις των ντόπιων Κρητικών.

Οικογένειες Κρητικής Ευγένειας

Λίστα οικογενειών

Όνομα οικογένειας	Πληροφορίες	Οικόσημο	Διάλυση
Αβάσταγος	Οικογένεια Ιταλικής Καταγωγής Κλάδος της μετοίκησε στα επτάνησα	άγνωστο	-
Αβονάλ	Οι Avonale ήταν πατρικιακή οικογένεια της Βενετίας που εγκαταστάθηκε στην Κρήτη το 1279. Το επώνυμο απαντάται και ως Avonale-Avonal ή Γουνάλες. Ήταν και Nobili Veneti αλλά και Nobilis cretensis		-
Αγκοστίνης	Η οικογένεια Agostini είναι μια ιστορική ιταλική οικογένεια με ρίζες στην Πίζα από τον 13ο αιώνα. Απέκτησε τίτλους όπως κόμητες του Βασιλείου της Ιταλίας και παλατινοί κόμητες του Μεγάλου Δουκάτου της Τοσκάνης.Στην Κρήτη συναντάται ακόμα ως Αυγουστινάκης		-
Ακουίλας	Η οικογένεια Ακουίλα (Aquila) είναι ιταλική οικογένεια με καταγωγή από τη Νορμανδία, γνωστή από το 1090. Το επώνυμο υπάρχει ακόμα ως Ακύλας.	thumb	εξαφανισμένο στην Κρήτη
Αλεφούζος
Αλμπίτσος
Αμβρόσιος
Αμποσάκης
Αμπράμος
Αντρέα Ντε
Αργυρόπουλος-Αγιοστεφανίτης	Οικογένεια βυζαντινής προελεύσεως μία από τις δώδεκα οικογένειες των αρχοντόπουλων. Μέλη της διέπρεψαν στην Κρήτη και στην Κωνσταυ	thumb	-
Αρκολέος	Οικογένεια βυζαντινής προελεύσεως και μία από της δώδεκα οικογένειες των αρχοντόπουλων. Το επώνυμο υπάρχει ακόμα ως Αρκουλής
Αρμένης
Αχέλης
Βαρβαρίγος
Βαρούχας
Βενδραμής
Βενιέρης	Η οικογένεια Βενιέρη (Venier) ήταν μια εξέχουσα πατρίκεια οικογένεια της Δημοκρατίας της Βενετίας, με καταγωγή που χρονολογείται από τον 11ο αιώνα. Αναφέρονται ως απόγονοι του αυτοκράτορα Αύρηλου και της γενιάς Αουρέλια.	Βενιέρης Οικόσημο	-
Βεργιανός
Βεργίτσης
Βέρδης
Βερνάρδος
Βιάρος		Οικόσημο οικογένειας Βιάρο	-
Βιδάλης
Βισκόντης		Οικόσημο οικογένειας Βισκόντι
Βιτσαμάνος
Βλαστός		Οικόσημο Οικογένειας Βλαστού
Γαβαλάς		Οικόσημο Οικογένειας Γαβαλά
Γιαλινάς		Οικόσημο οικογένειας Γιαλινά
Γορονίτης
Γραδενίγος		Γραδενίγος Οικόσημο
Γράδος
Γρέγος
Γρίμπα
Γριόνης
Γρίττης		Οικόσημο Γρίττη
Γρυπάρης
Δαμόρος
Δαμόστος
Δαμπασάν
Δάνδολος		οικόσημο Δάνδολος

.....

Βιβλιογραφία

Ξανθουδίδης, Στέφανος. Η Ενετοκρατία εν Κρήτη και οι κατά των Ενετών αγώνες των Κρητών. Αθήνα, 1939.

Θεοχάρη Δετοράκη Ιστορία της Κρήτης. Ηράκλειο 1990

Παπαδάκη, Ασπασία. Αξιώματα στη βενετοκρατούμενη Κρήτη κατά τον 16ο και 17ο αιώνα. Κρητικά Χρονικά, τόμος 26 (1986).