Κυκλώπεια τείχη

Οι Έλληνες των ιστορικών χρόνων αποκαλούσαν «Κυκλώπεια» τα τείχη των προϊστορικών ακροπόλεων που ήταν χτισμένα με πελώριες πέτρες (λίθους), πιστεύοντας ότι τα είχαν κατασκευάσει οι μυθικοί τέκτονες Κύκλωπες.

Κατά την προϊστορική εποχή, χτίζονταν τείχη περιμετρικά των πόλεων και των ακροπόλεων. Τα τείχη αυτά κατασκευάζονταν με τεράστιους λίθους, που αρχικά ήταν στη φυσική τους μορφή και ακατέργαστοι, ενώ αργότερα υφίσταντο κάποια επεξεργασία, ανάλογα με την σκληρότητά τους, έτσι ώστε να πάρουν μορφή ορθογώνιων ή πολυγωνικών σχημάτων.

Τυπικό μέρος από τα Κυκλώπεια τείχη των Μυκηνών (κοντά στον ταφικό περίβολο Α΄ των Μυκηνών).

Η Κνωσός και η Φαιστός, τα μεγάλα κέντρα του μινωικού πολιτισμού, είχαν μεγαλοπρεπείς οχυρώσεις, αλλά τα ανάλογα οχυρωματικά έργα στις ακροπόλεις της Τίρυνθας, των Μυκηνών και της Άρνης (στην Κωπαΐδα) εξηγούν καλύτερα την εντύπωση που δίνουν τα τείχη αυτά ως κατασκευές των μυθικών Κυκλώπων.

Τα κυκλώπεια τείχη της Τίρυνθας

Τα τείχη της Τίρυνθας έχουν φτιαχτεί από ογκόλιθους τεραστίων διαστάσεων με πάχος 1,20 - 1,50 μέτρα, μήκος 2,9 - 3 μέτρα και ύψος 1,1 - 1,5 μέτρα, ενώ το βάρος των ογκόλιθων αυτών κυμαίνεται ανάμεσα σε 12 – 13 τόνους (δηλ. 12.000 - 13.000 κιλά). Τα ίδια τα τείχη, δε, έχουν ύψος 7,5 μέτρων και πάχος 7 - 8 μέτρων.

Δεδομένων των προαναφερθέντων γιγαντιαίων διαστάσεων και βάρους των ογκόλιθων αυτών, η μεταφορά/ανάβαση αλλά και η τοποθέτησή τους σε ύψος 7,5 -και πλέον- μέτρων, συνέβαλλαν στην γενική πεποίθηση πως ήταν έργα των υπεράνθρωπων κυκλώπων.  

Στην Τίρυνθα τα τείχη έχουν χτιστεί με μη επεξεργασμένους λίθους που διατήρησαν το αρχικό, φυσικό τους μέγεθος και σχήμα. Ελαφρά επεξεργασία με σφύρα έχει διαπιστωθεί στην πρόσοψή τους.

Οι ογκόλιθοι τοποθετούνταν ο ένας πάνω στον άλλο, ενώ τα κενά που έμεναν ανάμεσά τους γεμίζονταν με μικρότερες πέτρες και πηλό.

Τμήματα του τείχους που κατασκευάστηκαν αργότερα είναι χτισμένα με ογκόλιθους τετραγωνισμένους και τοποθετημένους σε οριζόντια αλλά ασύμμετρη δόμηση. 

Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό των τειχών της Τίρυνθας είναι μία στοά που οδηγεί σε ακολουθία δωματίων. Τόσο η στέγη της στοάς αυτής όσο και οι δρόμοι που οδηγούν στα δωμάτια θυμίζουν κατά πολύ το σχήμα γοτθικής αψίδας. Τα πλαϊνά τοιχώματα καλύπτονται από μεγάλους ογκόλιθους, με μικρότερες πέτρες να καλύπτουν τα κενά ανάμεσά τους και πάνω από αυτούς μέχρι τη οροφή.

Τα κυκλώπεια τείχη των Μυκηνών

Η ακρόπολη των Μυκηνών προστατευόταν από τείχη της ίδιας «κυκλώπειας» ισχύος, καλύπτοντας 30.300 τετραγωνικά μέτρα. Το ύψος των εν λόγω τειχών κυμαίνεται από 4 έως 10 μέτρα. Σε σύγκριση με αυτούς της Τίρυνθας, το μέγεθος των ογκόλιθων εδώ είναι μικρότερο, είτε αυτοί είναι ακατέργαστοι ή ελαφρά επεξεργασμένοι (στα αρχαιότερα μέρη των τειχών) είτε καλύτερα πελεκημένοι (στα νεώτερα κομμάτια). Τα κενά ανάμεσά τους, όμως, είναι και πάλι γεμισμένα με μικρότερες πέτρες. 

Το τείχος είναι 3 έως 7 μέτρα παχύ. Σε μερικά σημεία, όμως, το πάχος του αγγίζει τα 14 μέτρα και αυτό γιατί στο κέντρο του τοίχου είχαν κατασκευαστεί σήραγγες και διάδρομοι, καθώς και μία υπόγεια δεξαμενή που σώζεται μέχρι σήμερα. Πρόσβαση στη δεξαμενή έδινε μια σκάλα με 35 σκαλοπάτια.    

Η κύρια πύλη στα τείχη και είσοδος προς την ακρόπολη των Μυκηνών αποτελείται από μεγάλους πελεκημένους ογκόλιθους. Στο πάνω μέρος της πύλης οι πέτρες έχουν πάχος περίπου ενός μέτρου. Προκειμένου να υποστηριχτεί το βάρος τους, οι κατασκευαστές της πύλης άφησαν ανάμεσά τους ένα κενό τρίγωνο. Εκεί τοποθέτησαν μία τριγωνική όρθια και λεπτή πλάκα, στο κέντρο της οποίας υπάρχει ανάγλυφη παράσταση ενός μυκηναϊκού κίονος με ένα μισοκαθισμένο λέοντα στα δεξιά και αριστερά του. Λόγω της παράστασης αυτής, η εν λόγω πύλη είναι γνωστή ως «Πύλη των Λεόντων».