Κόκκινη Ορχήστρα

Ο Χάρο Σούλτσε-Μπόισεν σε γραμματόσημο της Γερμανικής Λαϊκής Δημοκρατίας (1964)

Ο ορός Κόκκινη Ορχήστρα (γερμανικά: Rote Kapelle) γνωστό και ως Κόκκινο παρεκκλήσι ήταν το γενικό όνομα που δόθηκε από τη Γκεστάπο σε ανεξάρτητες ομάδες του αντιναζιστικού κινήματος αντίστασης και των δικτύων πληροφοριών που είχαν επαφή με την Σοβιετική Ένωση που λειτουργούσαν σε διάφορες ευρωπαϊκές χώρες όπως ήταν η Γερμανία, το Βέλγιο, η Γαλλία, η Ελβετία και άλλες κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Οι ηγέτες των πιο γνωστών ομάδων ήταν οι Άρβιντ Χάρνακ και Χάρρο Σούλτσε-Μπόισεν στο Βερολίνο και ο Λεοπόλντ Τρέπερ στο Παρίσι και στις Βρυξέλλες.

Μόνο αφότου η Άμπβερ αποκρυπτογράφησε ραδιοφωνικά μηνύματα τον Αύγουστο του 1942 στα οποία εμφανίστηκαν γερμανικά ονόματα, η Γκεστάπο άρχισε να συλλαμβάνει αυτούς τους ανθρώπους, καθώς και τους συγγενείς και τους φίλους τους με τους οποίους έρχονταν σε επαφή. Ο ιστορικός Στέφαν Ρόλοφ έγραψε για το χαρακτηρισμό τους το 2002:

«Λόγω της επαφής τους με τους Σοβιετικούς, οι ομάδες της αντιπληροφόρησης των Βρυξελλών και του Βερολίνου ενώθηκαν με το παραπλανητικό όνομα της «Κόκκινης Ορχήστρας». Ένας χειριστής ραδιοφώνου που χτυπούσε τους χαρακτήρες του κώδικα Μορς με τα δάχτυλά του ήταν πιανίστας στη γλώσσα μυστικών υπηρεσιών. Μια ομάδα «πιανιστών» δημιούργησε ένα «συγκρότημα», και δεδομένου ότι ο κώδικας Μορς είχε έρθει από τη Μόσχα, το «συγκρότημα» ήταν κομμουνιστικό και επομένως κόκκινο (Κόκκινη Ορχήστρα). Αυτή η παρεξήγηση έθεσε τη βάση στην οποία η ομάδα της αντίστασης θα αντιμετωπιστεί αργότερα ως ένας οργανισμός κατασκοπείας που εξυπηρετούσε τα Σοβιετικά συμφέροντα, έως ότου αυτό θα μπορούσε να διορθωθεί στις αρχές της δεκαετίας του 1990. Η οργανωτική δομή της «Κόκκινης Ορχήστρας» που δημιούργησε η Γκεστάπο δεν υπήρχε ποτέ σε αυτήν τη μορφή».

Στην έρευνα του το 1996, ο Χανς Κόππι τζούνιορ τόνισε επίσης σχετικά με τις ομάδες της Δυτικής Ευρώπης:

«Δεν υπήρχε δίκτυο της «Κόκκινης Ορχήστρας» στη Δυτική Ευρώπη με επικεφαλής τον Λεοπόλντ Τρέπερ. Οι διάφορες ομάδες που βρίσκονταν στο Βέλγιο, την Ολλανδία και τη Γαλλία δούλευαν σε μεγάλο βαθμό ανεξάρτητα η μια από την άλλη».

Ο Γιοχάνες Τούσελ συνοψίζει από το Γερμανικό Κέντρο Μνημείων Αντίστασης:

«Η Γκεστάπο τους ερευνούσε με το συλλογικό όνομα «Κόκκινη Ορχήστρα» και θέλει να κριθούν πάνω από όλα ως κατασκοπευτική οργάνωση της Σοβιετικής Ένωσης. Αυτός ο χαρακτηρισμός, τον οποίο οι ομάδες γύρω από τους Χάρνακ και Σούλτσε-Μπόισεν έκαναν τις επαφές με τη σοβιετική υπηρεσία πληροφοριών, διαμόρφωσε επίσης αργότερα την εικόνα στο γερμανικό λαό ότι αυτή πλαστογραφούσε κίνητρα και στόχους».

Σύνθεση ομάδων

Η σύνθεση των ομάδων ήταν διεθνής (με εξαίρεση τη Γερμανία), αποτελούμενη από αντιφασιστές διαφόρων πολιτικών προσανατολισμών και εργάτες της Κομιντέρν. Η σοβιετική στρατιωτική υπηρεσία πληροφορίων με αυτές τις ομάδες ήταν ανεξάρτητη, αλλά λόγω των συνθηκών που σχετίζονται κυρίως με το ξέσπασμα του Μεγάλου Πατριωτικού Πολέμου, τα μέλη των διαφόρων σταθμών έπρεπε να επικοινωνούν μεταξύ τους, τα οποία στη συνέχεια συνέβαλαν καθοριστικά στην εξάλειψη των δικτύων αυτών.

Τον Δεκέμβριο του 1941, η Γερμανική υπηρεσία funcabwehr κατάφερε να εντοπίσει έναν από τους ραδιοφωνικούς πομπούς που λειτουργούσαν στις Βρυξέλλες. Ξεκίνησαν οι πρώτες συλλήψεις, οι οποίες οδήγησαν στη διάλυση του σταθμού. Ο Β. Σέλεμπεργκ έγραψε στα απομνημονεύματά του ότι δεν ήταν δυνατό να σταματήσει εντελώς η δραστηριότητα της «Κόκκινης Ορχήστρας».

Η Σοβιετική Ένωση ήταν σιωπηλή για αυτήν την οργάνωση του Βερολίνου για 20 χρόνια. Στις 6 Οκτωβρίου 1969, με διάταγμα του Προεδρείου του Ανώτατου Σοβιέτ της ΕΣΣΔ, απονεμήθηκαν παράσημα σε 32 μέλη της «Κόκκινης Ορχήστρας», εκ των οποίων τα 29 ήταν μεταθανάτια. Οι περισσότεροι από τους βραβευόμενους ανήκαν στην ομάδα του λοχία Μέιτζορ.

Ομάδα Τρέπερ

Ένα σημαντικό χαρακτηριστικό αυτής της ομάδας της αντίστασης ήταν ότι ο Τρέπερ κατάφερε να ιδρύσει μια εμπορική εταιρεία στις Βρυξέλλες, η οποία αργότερα άνοιξε υποκαταστήματα σε πολλές μεγάλες ευρωπαϊκές χώρες και είχε εισοδήματα που κατέστησαν δυνατή την πλήρη υποστήριξη των δραστηριοτήτων όχι μόνο της ίδιας της ομάδας του Τρέπερ, αλλά και των άλλων ομάδων αντίστασης της Κόκκινης Ορχήστρας. Ο ίδιος ο Τρέπερ θεωρείται ο κύριος συντονιστής και μέντορας ολόκληρου της Κόκκινης Ορχήστρας. Παρείχε στη Σοβιετική Ένωση τόσο ακριβείς, ποικίλες και πλήρεις πληροφορίες που οι σύγχρονοι ιστορικοί θεωρούν ότι οι δραστηριότητες των ομάδων αντίστασης της Κόκκινης Ορχήστρας είναι πιο αποτελεσματικές από τις δραστηριότητες των επίσημων ειδικών υπηρεσιών οποιασδήποτε χώρας κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Αυτό επιβεβαιώνεται από μια δήλωση του επικεφαλής της Άμπβερ, Ναύαρχου Κανάρις: «Η Κόκκινη Ορχήστρα κόστισε στη Γερμανία 200 χιλιάδες ζωές στρατιωτών!»

Η ομάδα Τρέπερ υποστήριξε επίσης οικονομικά τις δραστηριότητες του διάσημου σοβιετικού κατασκόπου Ρίτσαρντ Σορτζ στην Ιαπωνία.

Ένα άλλο βασικό πρόσωπο τόσο στην ομάδα όσο και σε ολόκληρη την Κόκκινη Ορχήστρα ήταν ο Ανατόλι Γκούρεβιτς (με ψευδώνυμο KENT), ο οποίος αργότερα έγινε αναπληρωτής του Τρέπερ. Το κύριο καθήκον του ήταν να διατηρήσει δεσμούς μεταξύ των ανεξάρτητων ομάδων αντίστασης. Γι' αυτό, ο Γκούρεβιτς έπρεπε συχνά να μετακινείται από μια χώρα που ήταν κατεχόμενη από τη Γερμανία σε μια άλλη, κάτι που ήταν εξαιρετικά επικίνδυνο τόσο για αυτόν όσο και για ολόκληρο τον οργανισμό πληροφοριών, λόγω της κατοχής ενός τεράστιου αριθμού κωδικών πρόσβασης, θέσεων και εμφανίσεων.

Ομάδα Σούλτσε-Μπόισεν και Χαρνάκ

Η ομάδα ιδρύθηκε στο Βερολίνο, απο τον Χάρο Σούλτσε-Μπόισεν, αξιωματικός της Λουφτβάφε, την σύζυγό του Λίμπερτας και τον Άρβιντ Χαρνάκ, (ο οποίος ήταν δικηγόρος και οικονομολόγος), με την αμερικανίδα σύζυγό του Μίλντρεντ, καθώς και φίλοι και γνωστοί τους.

Ο Σούλτσε-Μπόισεν ήταν ηγέτης της αντιπολίτευσης στο ναζιστικό κίνημα ακόμη και πριν ο Χίτλερ ανέβει στην εξουσία, αλλά αργότερα προσχώρησε στη Λουφτβάφε για κάλυψη. Κρυφά, συνέχισε να έχει μια σχέση με τους αντιναζί, συμπεριλαμβανομένης της Λίμπερτας, η οποία αργότερα έγινε σύζυγός του το 1936. Ο Χαρνάκ ήταν επίσης μέλος του αντιναζιστικού κινήματος και από το 1939 συνεργάστηκε με τον Σούλτσε-Μπόισεν.

Η ομάδα αντίστασης περιελάμβανε κομμουνιστές, Εβραίους, συντηρητικούς πολιτικούς, Καθολικούς και άθεους, συνολικά πάνω από 150 άτομα με την ηλικία των συμμετεχόντων να κυμαινόταν από 16 έως 86 ετών και περίπου το 40% ήταν γυναίκες.

Η ομάδα αυτή δεν επικοινώνησε με τη Σοβιετική Ένωση μέσω ραδιοφώνου, αλλά αντ 'αυτού, μετεδείδε τις περισσότερες πληροφορίες στις Ηνωμένες Πολιτείες μέσω του Αμερικανού πρέσβη, Ντόναλντ Χιθ. Ωστόσο, αυτό ήταν μόνο ένα μικρό μέρος των δραστηριοτήτων της ομάδας. Η οργάνωση επίσης διανέμε φυλλάδια με στόχο την αλλαγή της στάσης των Γερμανών πολιτών έναντι στον ναζισμό.

Η ομάδα άρχισε να διαλύεται το 1942 αφού οι Γερμανοί αποκωδικοποίησαν τις ραδιοφωνικές εκπομπές του Τρέπερ και συνέλαβαν τον Γιόχαν Βένζελ στις 30 Ιουλίου. Ο Χορστ Χέιλμαν προσπάθησε να ειδοποιήσει τον Σούλτσε-Μπόισεν, αλλά απέτυχε. Ο Χάρο Σούλτσε-Μπόισεν συνελήφθη στις 30 Αυγούστου και ο Άρβιντ Χαρνάκ στις 3 Σεπτεμβρίου. Η υπόλοιπη ομάδα συνελήφθη την επόμενη εβδομάδα και πολλοί από αυτούς εκτελέστηκαν.

Οι Τρεις Κόκκινοι

Η Κόκκινη Ορχήστρα περιελάμβανε επίσης ένα ξεχωριστό δίκτυο εκτός των τοπικών γερμανικών δυνάμεων ασφαλείας στην Ελβετία. Η ομάδα διευθύνονταν από τον Αλεξάντερ Ράντο (με την κωδική ονομασία DORA), έναν Ούγγρο μετανάστη, κομμουνιστή και γεωγράφο που την ίδρυσε κατά την άφιξή του στη Γενεύη το 1936. Μέχρι τον Απρίλιο του 1942 ήταν ο ηγέτης της οργάνωσης, έχοντας τρεις υποομάδες με τους ακόλουθους ηγέτες: την Ραχήλ Ντουμπεντόρφερ (SISSY), τον Γιοργκ Μπλανκ (LONG), τον Όττο Πούνθερ (PAKBO). Πάνω από 5.000 μηνύματα εστάλησαν από τους Τρεις Κόκκινους σε τρία χρόνια.

Η ομάδα του Ράντο συγκέντρωσε πολλές χρήσιμες πληροφορίες στην Ελβετία και είχε επίσης κάποιες επαφές στη Γερμανία. Ίσως το πιο σημαντικό γεγονός είναι ότι η ομάδα ήταν σε επαφή με την ομάδα «Λούσι Ρινγκ», η οποία με τη σειρά της είχε σημαντικές επαφές στη Γερμανία και είχε επίσης διασυνδέσεις με τη βρετανική υπηρεσία πληροφοριών.

Μερικοί ερευνητές έχουν υποθέσει ότι η Λούσι Ρινγκ χρησιμοποιήθηκε από τη βρετανική υπηρεσία πληροφοριών για να στείλει πληροφορίες στην ΕΣΣΔ χωρίς να αποκαλύψει τον τρόπο με τον οποίο οι πληροφορίες αποκρυπτογραφήθηκαν, αλλά πολλοί ιστορικοί σε αυτό διαφωνούν.

Το 1944-1945 ο Ράντο ανακλήθηκε στην ΕΣΣΔ, όπου καταδικάστηκε σε 15 χρόνια για κατασκοπεία για τη Βρετανία και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Φυλακίστηκε για 8 χρόνια, αφέθηκε ελεύθερος και αποκαταστάθηκε μετά το θάνατο του Στάλιν.

Δίωξη και συλλήψεις από τις ναζιστικές αρχές

Η γερμανική νοημοσύνη άρχισε να παρακολουθεί ραδιοτηλεγραφήματα που στάλθηκαν στη Μόσχα στις 26 Ιουνίου 1941. Ο πομπός με το διακριτικό "RTX" εκπέμπει το ραδιοφωνικό μήνυμα «KLK από RTX 2606 0330 32WES N14KBV ...», και στη συνέχεια μια ακολουθία τριάντα δύο πενταψήφιων ομάδων αριθμών, που τελειώνε με την υπογραφή «AR 50 385 KLK από RTX…». Οι Γερμανοί ανακάλυψαν επίσης άλλους ραδιοπομπούς χρησιμοποιώντας παρόμοια κρυπτογράφηση. Με τη βοήθεια των ανιχνευτών κατεύθυνσης ραδιοφωνικών σημάτων, διαπιστώθηκε σύντομα ότι ο σταθμός λήψης ήταν κάπου κοντά στη Μόσχα και ένας από τους σταθμούς αποστολής ήταν στις Βρυξέλλες. Σε δύο μήνες, οι Γερμανοί ηχογράφησαν 250 μηνύματα.

Ένας από τους ιστορικούς των ΗΠΑ ο Ντ. Ντάλιν σημειώνει:

«Η γερμανική υπηρεσία αντικατασκοπείας και η Γκεστάπο, των οποίων οι υπηρεσίες παρακολούθησης ραδιοφώνου παρεμπόδισαν έως και πεντακόσια κρυπτογραφημένα ραδιοφωνικά μηνύματα το 1941, γνώριζαν την ύπαρξη ενός σοβιετικού δικτύου κατασκοπείας στη Δυτική Ευρώπη. Οι κώδικες και η κρυπτογράφηση αυτών των μηνυμάτων μελετήθηκαν τόσο καλά που ακόμη και οι καλύτεροι Γερμανοί αποκρυπτογράφοι και ειδικοί δεν μπορούσαν να διαβάσουν κανένα από αυτά με αποτέλεσμα να σέβονται την εκλεπτυσμένη δράση και τον τεχνικό εξοπλισμό του σοβιετικού δικτύου αντιπροσώπων».

Στις 13 Δεκεμβρίου, ως αποτέλεσμα της εφόδου στο σπίτι της Rue des Atrébates 101 στις Βρυξέλλες, συνελήφθησαν η Σοφία Ποζνανσκάγια, η Ρίτα Αρνό και ο Ντέιβιντ Καμί. Κατά τη διάρκεια της κράτησης, ο Τρέπερ εμφανίστηκε στο σπίτι, αλλά, παρουσιάστηκε ως πωλητής κουνελιών και κατάφερε να αποφύγει τη σύλληψη, διατασσόντας την ομάδα των Βρυξελλών να κρυφτεί, διακόπτοντας έτσι το μονοπάτι για τη γερμανική αντιπληροφορία. Οι Γερμανοί βρήκαν ένα φορητό ραδιοτηλέφωνο, έγγραφα των γερμανικών αρχών και φωτογραφίες. Ποιος ήταν ο πληροφοριοδότης που γνώριζε την τοποθεσία της ομάδας είναι άγνωστος. Παρά τα βασανιστήρια, οι συλληφθέντες δεν έδωσαν καμία πληροφορία. Όμως, ένα βίβλιο με αριθμούς που βρέθηκε στο τζάκι του σπιτιού, όπου ήταν ξεκάθαρο ότι αυτό περιείχε κωδικούς στους οποίους άρχισαν να δουλεύουν αμέσως οι Γερμανοί κρυπτοαναλυτές.

Οι Γερμανοί κατέλαβαν δύο ακόμη κέντρα επικοινωνίας και επίσης ανακάλυψαν κατά τη διάρκεια ερευνών ότι χρησιμοποιήθηκε ένας κωδικός βιβλίου. Στα βιβλία που κατασχέθηκαν σε διαφορετικά μέρη, το όνομα του λογοτεχνικού ήρωα «Πρόκτορ» επαναλήφθηκε, το οποίο επίσης γράφτηκε στα γαλλικά σε ένα φύλλο. Οι Γερμανοί αξιωματικοί ανακάλυψαν το βασικό βιβλίο, το οποίο αποδείχθηκε ότι ήταν το μυθιστόρημα του Γκι ντε Θεραμόντ Το Θαύμα του καθηγητή Βαλμάρ, στη σελίδα 286 αναφέροταν το όνομα Πρόκτορ. Χάρη σε αυτό, αποκρυπτογραφήθηκαν 120 κρυπτογραφημένα μηνύματα. Οι περισσότεροι από τους κρυπτογράφους της «Κόκκινης Ορχήστρας» βασίστηκαν στη χρήση βιβλίων προσθετόντας εκ νέου κρυπτογράφηση.

Μετά τη σύλληψη της ομάδας των Βρυξελλών, ο Τρέπερ προσπάθησε να πείσει τον Γκούρεβιτς να βρει ένα ασφαλές καταφύγιο στη Γερμανία, αλλά ο Γκούρεβιτς δεν τήρησε τις συμβουλές του και κατέφυγε στη Μασσαλία. Τον Ιούνιο του 1942, ο Γιόχαν Βένζελ, μετά από βασανιστήρια, έδωσε έναν κωδικό για την αποκρυπτογράφηση ενός ραδιοτηλεγραφήματος της Μόσχας στο Βέλγιο, μετά τον οποίο στις 12 Νοεμβρίου συνελήφθη ο Γκούρεβιτς στη Μασσαλία και μεταφέρθηκε στο Βερολίνο. Για να παραμείνει ζωντανός, ο Γκούρεβιτς αποκάλυψε μερικές από τις επαφές του, μετά τις οποίες ξεκίνησε ένα νέο κύμα συλλήψεων της ομάδας του Βερολίνου.

Ο Τρέπερ συνελήφθη τον Νοέμβριο του 1942. Όπως και ο Γκούρεβιτς, κατάφερε να σώσει τη ζωή του υποσχόμενος στους Γερμανούς να εργαστεί ως διπλός πράκτορας. Τον Σεπτέμβριο του 1943, κατάφερε να δραπετεύσει στη Γαλλία, απ' όπου προσφέρθηκε στις αρχές της Μόσχας να γίνει διπλός πράκτορας, αλλά η Μόσχα αρνήθηκε, θεωρώντας αδύνατη τη διαφυγή του. Τον Ιανουάριο του 1945, ο Τρέπερ επέστρεψε στη Μόσχα, όπου καταδικάστηκε αρχικά σε 15 χρόνια φυλάκισης, αργότερα μειώθηκε σε 10 χρόνια, έπειτα απελευθερώθηκε και αποκαταστάθηκε μετά το θάνατο του Στάλιν.

Καταδίκες και εκτελέσεις

Η πρώτη δίκη ξεκίνησε στις 15 Δεκεμβρίου 1942. Οι πρώτες έντεκα θανατικές ποινές ήταν για «Εσχάτη προδοσία» και δύο ποινές ήταν για «παθητική συμμετοχή σε εσχάτη προδοσία» (6 και 10 χρόνια καταναγκαστικής εργασίας) εκδόθηκαν στις 19 Δεκεμβρίου. Για τις έντεκα θανατικές ποινές, εφαρμόστηκε ένα σχέδιο εκτέλεσης.

Στις 22 Δεκεμβρίου από τις 19:00 έως τις 19:20 με ένα διάστημα 4 λεπτών απαγχονίστηκαν:

• Ρούντολφ φον Ζέλια
• Χάρο Σούλτσε-Μπόισεν
• Άρβιντ Χαρνάκ
• Κουρτ Σουμάχερ
• Τζον Γκρότζεντς

Από τις 20:18 έως τις 20:33, με ένα διάστημα 3 λεπτών, απαγχονίστηκαν:

• Χορστ Χέιλμαν
• Χανς Κόππι
• Κουρτ Σούλτσε
• Ίλσα Στόιμπε
• Λίμπερτας Σουλσε-Μπόισεν
• Ελιζάμπεθ Σούμαχερ

Από τους εναπομείναντες κρατούμενους, 76 καταδικάστηκαν σε θάνατο, οι 50 από αυτούς έλαβαν ποινή φυλάκισης. Τέσσερις άντρες μεταξύ των κατηγορουμένων αυτοκτόνησαν. Περίπου 65 θανατικές ποινές εκτελέστηκαν

Υποδοχή μετά το τέλος του πολέμου

Τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια, τα επιτεύγματα και τα πρότυπα της ομάδας Σούλτσε-Μπόισεν/Χαρνάκ αναγνωρίστηκαν ανεπιφύλακτα ως σημαντικό μέρος της γερμανικής αντίστασης στον Εθνικό Σοσιαλισμό. Στο βιβλίο του, ο Φαβιάν φον Σλαμπραντόρφ απέδωσε επίσης φόρο τιμής στους Γερμανούς που εκτελέστηκαν ως μέλη της Κόκκινης Ορχήστρας.

Στις 22 Σεπτεμβρίου 1946, περίπου 10.000 πολίτες γιόρτασαν τα θύματα του Εθνικού Σοσιαλισμού στο Lustgarten του Βερολίνου. Επτά ομάδες αντίστασης στο Βερολίνο, συμπεριλαμβανομένης της ομάδας Σούλτσε-Μπόισεν/Χαρνάκ, τιμήθηκαν δημόσια. Ο Γκύντερ Βέσενμπορν έδωσε μια ομιλία υψηλού επιπέδου σχετικά με το γερμανικό κίνημα αντίστασης στο Θέατρο Χέμπελ στο Βερολίνο.

Δυτικές υπηρεσίες πληροφοριών

Οι μυστικές υπηρεσίες της Δύσης ενδιαφέρθηκαν για την Κόκκινη Ορχήστρα επειδή ήλπιζαν να λάβουν πληροφορίες σχετικά με τις μεθόδους εργασίας της σοβιετικής κατασκοπείας.

Από τον Αύγουστο του 1945, η αμερικανική υπηρεσία πληροφοριών CIC διατηρεί μυστικά αρχεία για τα εκτελεσμένα και επιζώντα μέλη αυτής της ομάδας, με βάση τα διατηρημένα αρχεία της Γκεστάπο και τις ανακρίσεις πρώην δικαστικών αξιωματούχων της Γκεστάπο και των Ναζί.

Βιβλιογραφία

• Allan, Séan· Heiduschke, Sebastian (1 Σεπτεμβρίου 2016). Re-Imagining DEFA: East German Cinema in its National and Transnational Contexts. Berghahn Books. ISBN 978-1-78533-106-0. Ανακτήθηκε στις 26 Μαΐου 2020. 
• Andresen, Geertje (2012). Wer war Oda Schottmüller? : Zwei Versionen ihrer Biographie und deren Rezeption in der alten Bundesrepublik und in der DDR [Who was Oda Schottmüller? : Two versions of her biography and its reception in the old Federal Republic and the GDR]. Studien und Dokumente zu Alltag, Verfolgung und Widerstand im Nationalsozialismus, Bd. 3. (στα Γερμανικά) (1st έκδοση). Berlin: Lukas Verlag. ISBN 9783867321259. 
• Ameri-Siemens, Anne (28 April 2020). «Die Weiße Rose war besser vermittelbar» (στα γερμανικά). Frankfurter Allgemeine Zeitung. Berthold Kohler. https://www.faz.net/aktuell/feuilleton/buecher/themen/netzwerk-gegen-nazis-harro-und-libertas-von-norman-ohler-16738735.html?printPagedArticle=true#pageIndex_2. Ανακτήθηκε στις 31 May 2020. 
• Barth, Bernd-Rainer· Hartewig, Karin (Οκτωβρίου 2009). «Werner, Ruth (eigtl.: Ursula Maria Beurton) geb. Kuczynski * 15.05.1907, † 07.07.2000 Schriftstellerin, Agentin des sowjetischen Nachrichtendienstes GRU». Bundesstiftung zur Aufarbeitung der SED-Diktatur: Biographische Datenbanken. Ανακτήθηκε στις 1 Ιανουαρίου 2015. 
• Barth, Karl· Kupisch, Karl (1993). "Der Götze wackelt" : zeitkritische Aufsätze, Reden und Briefe von 1930 bis 1960 (στα Γερμανικά) (Nachdruck d. Ausg. Berlin 1961 έκδοση). Waltrop: H. Spenner. σελ. 169. ISBN 3927718408. 
• Benz, Wolfgang· Pehle, Walther (Μαΐου 2001). Lexikon des deutschen Widerstandes [Encyclopedia of German Resistance (The Time of National Socialism)]. Frankfurt am Main: Fischer-Taschenbuch-Verl. ISBN 978-3596150830. 
• Berwald, Olaf (2003). An Introduction to the Works of Peter Weiss. Camden House. ISBN 978-1-57113-232-1. Ανακτήθηκε στις 4 Ιουνίου 2020. 
• Binder, David (27 Φεβρουαρίου 2009). «Ruth Werner». Jewish Women: A Comprehensive Historical Encyclopedia. Ανακτήθηκε στις 11 Μαΐου 2020. 
• Boehm, Eric H. (6 Νοεμβρίου 2015). WE SURVIVED - The Stories Of Fourteen Of The Hidden And The Hunted Of Nazi Germany [Illustrated Edition]. Lucknow Books. ISBN 978-1-78625-576-1. Ανακτήθηκε στις 27 Δεκεμβρίου 2018. 
• Boroznjak, Alexander (2002). «UdSSR und Russland». Στο: Ueberschär, Gerd R., επιμ. Der deutsche Widerstand gegen Hitler. Wahrnehmung und Wertung in Europa und den USA. Darmstadt: Wissenschaftliche Buchgesellschaft. ISBN 3-89468-110-1. 
• Brockmann, Stephen (2010). A Critical History of German Film. Camden House. ISBN 978-1-57113-468-4. Ανακτήθηκε στις 26 Μαΐου 2020. 
• Breitman, Richard· Goda, Norman J. W.· Naftali, Timothy· Wolfe, Robert (4 Απριλίου 2005). U.S. Intelligence and the Nazis. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-61794-9. Ανακτήθηκε στις 19 Αυγούστου 2019. 
• Brysac, Shareen Blair (2000). Resisting Hitler: Mildred Harnack and the Red Orchestra. New York: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-513269-4. 
• Red Orchestra against Hitler, A S· Mader, Julius (1979). Rote Kapelle gegen Hitler [Red Orchestra against Hitler] (στα Γερμανικά). Berlin: Verlag der Nation. Originally appeared in Russian under title: V serdt︠s︡e "Tretʹego reĭkha." Translation by Klaus-Dieter Goll 
• Bourgeois, Guillaume (2015). La Véritable Histoire de l'Orchestre rouge. Le Grand Jeu. Nouveau Monde. 
• Kesaris, Paul. L, επιμ. (1979). The Rote Kapelle: the CIA's history of Soviet intelligence and espionage networks in Western Europe, 1936-1945 (pdf). Washington DC: University Publications of America. ISBN 978-0-89093-203-2. 
• Cohen, Robert (1993). Understanding Peter Weiss. University of South Carolina Press. ISBN 978-0-87249-898-3. Ανακτήθηκε στις 4 Ιουνίου 2020. 
• Coppi Jr., Hans (July 1996). Dietrich Bracher, Karl; Schwarz, Hans-Peter; Möller, Horst, επιμ. «Die Rote Kapelle» (στα γερμανικά). Quarterly Books for Contemporary History (Munich: Institute of Contemporary History) 44 (3). ISSN 0042-5702. http://www.ifz-muenchen.de/heftarchiv/1996_3.pdf. Ανακτήθηκε στις 9 December 2018. 
• Coppi junior, Hans· Danyel, Jürgen· Tuchel, Johannes (1992). Die Rote Kapelle im Widerstand gegen Nationalsozialismus [The Red Orchestra in opposition to Hitler. Writings of the Memorial of the German Resistance] (στα Γερμανικά) (1st έκδοση). Berlin: Edition Hentrich. ISBN 978-3-89468-110-4. 
• Childs, David· Popplewell, Richard (27 Ιουλίου 2016). The Stasi: The East German Intelligence and Security Service. Springer. ISBN 978-1-349-15054-0. Ανακτήθηκε στις 5 Ιανουαρίου 2019. 
• Delaloye, Magali (2015) (στα French). Guillaume Bourgeois, La véritable histoire de l'Orchestre rouge. Nouveau Monde, σελ. 300. https://journals.openedition.org/chrhc/5992. Ανακτήθηκε στις 20 June 2020. 
• Day, Peter (24 Ιουνίου 2014). Klop: Britain's Most Ingenious Secret Agent. Biteback Publishing. ISBN 978-1-84954-764-2. Ανακτήθηκε στις 1 Ιανουαρίου 2019. 
• Dittberner, Jürgen (8 Μαρτίου 2013). Schwierigkeiten mit dem Gedenken: Auseinandersetzungen mit der nationalsozialistischen Vergangenheit (στα Γερμανικά). Springer-Verlag. ISBN 978-3-322-87326-2. Ανακτήθηκε στις 20 Ιουνίου 2020. 
• Fröhlich, Claudia (2006). "Wider die Tabuisierung des Ungehorsams": Fritz Bauers Widerstandsbegriff und die Aufarbeitung von NS-Verbrechen (στα Γερμανικά). Campus Verlag. σελ. 65. ISBN 978-3-593-37874-9. Ανακτήθηκε στις 13 Μαΐου 2020. 
• Grosse, Heinrich (2005). «Ankläger von Widerstandskämpfern und Apologet des NS-Regimes nach 1945 – Kriegsgerichtsrat Manfred Roeder» (στα γερμανικά). Kritische Justiz (Nomos Verlagsgesellschaft mbH) 38 (1): 36–55. doi:10.5771/0023-4834-2005-1-36. 
• Hanser, Richard (19 Σεπτεμβρίου 2017). A Noble Treason: The Story of Sophie Scholl and the White Rose Revolt Against Hitler. Ignatius Press. ISBN 978-1-68149-015-1. Ανακτήθηκε στις 17 Αυγούστου 2020. 
• Hoffmann, Peter (8 Οκτωβρίου 1996). History of the German Resistance, 1933-1945. McGill-Queen's Press - MQUP. σελ. 33. ISBN 978-0-7735-6640-8. Ανακτήθηκε στις 17 Αυγούστου 2020. 
• Jaeger, Stephan· Baraban, Elena Viktorovna· Muller, Adam (1 Ιανουαρίου 2012). Fighting Words and Images: Representing War Across the Disciplines. University of Toronto Press. ISBN 978-1-4426-4123-5. Ανακτήθηκε στις 26 Μαΐου 2020. 
• Juchler, Ingo· Ambauen, Ladina· Arnold, Maren (25 Οκτωβρίου 2017). Mildred Harnack und die Rote Kapelle in Berlin. Universitätsverlag Potsdam. ISBN 978-3-86956-407-4. Ανακτήθηκε στις 17 Αυγούστου 2020. 
• Lueken, Sabine (27 July 2017). «Segeln, flirten, Widerstand» (στα γερμανικά). Junge Welt. LPG junge Welt e. G.. https://www.jungewelt.de/artikel/315224.segeln-flirten-widerstand.html. Ανακτήθηκε στις 26 May 2020. 
• Nelson, Anne (2009). Red Orchestra. The Story of the Berlin Underground and the Circle of Friends Who Resisted Hitler. New York: Random House. ISBN 978-1-4000-6000-9. 
• Konzett, Matthias (11 Μαΐου 2015). Encyclopedia of German Literature (στα Αγγλικά). Routledge. ISBN 978-1-135-94122-2. Ανακτήθηκε στις 13 Μαΐου 2020. 
• O'Sullivan, Donal (2010). Dealing with the Devil: Anglo-Soviet Intelligence Cooperation in the Second World War. Peter Lang. ISBN 978-1-4331-0581-4. Ανακτήθηκε στις 27 Μαΐου 2020. 
• Lehmann, Klaus (1948). «Widerstandsgruppe Schulze-Boysen/Harnack» (PDF). Myth Elser (στα Γερμανικά). Berlin: Zentrale Forschungsstelle der Vereinigung der Verfolgten des Naziregimes VVN. Ανακτήθηκε στις 24 Μαΐου 2020. 
• Müller-Enbergs, Helmut (1991). Der Fall Rudolf Herrnstadt: Tauwetterpolitik vor dem 17. Juni [The case of Rudolf Herrnstadt: Thaw policy before the 17th] (στα Γερμανικά). Ch. Links Verlag. ISBN 978-3-86153-003-9. Ανακτήθηκε στις 21 Απριλίου 2019. 
• Ohler, Norman (12 Σεπτεμβρίου 2019). Harro und Libertas: Eine Geschichte von Liebe und Widerstand. Kiepenheuer & Witsch eBook. ISBN 978-3-462-31948-4. Ανακτήθηκε στις 8 Νοεμβρίου 2019. 
• «Fast vergessen: Die "Rote Kapelle" | DW | 26.04.2013». Deutsche Welle (στα Γερμανικά). 2013. Ανακτήθηκε στις 8 Ιανουαρίου 2019. 
• Scheel, Heinrich (1985). «Die Rote Kapelle and the 20 July 1944». Zeitschrift für Geschichte. 
• Ernst, Christian (3 Δεκεμβρίου 2018). «III 3.4». Die Weiße Rose – eine deutsche Geschichte?: Die öffentliche Erinnerung an den Widerstand in beziehungsgeschichtlicher Perspektive (στα Γερμανικά). V&R Unipress. σελίδες 158–159. ISBN 978-3-8470-0909-2. Ανακτήθηκε στις 13 Μαΐου 2020. 
• Scheel, Heinrich (1992). «Die Rote Kapelle – Widerstand, Verfolgung, Haft». Στο: Coppi, Hans Jr· Danyel, Jürgen· Tuchel, Johannes, επιμ. Die Rote Kapelle im Widerstand gegen Hitler. Berlin: Edition Hentrich. ISBN 3-89468-110-1. 
• Richelson, Jeffrey (1995). A Century of Spies: Intelligence in the Twentieth Century. Oxford University Press US. ISBN 978-0-19-511390-7. 
• Richelson, Jeffery T. (17 Ιουλίου 1997). A Century of Spies: Intelligence in the Twentieth Century. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-988058-4. Ανακτήθηκε στις 4 Ιανουαρίου 2019. 
• Roloff, Stefan· Vigl, Mario (2002). Die Rote Kapelle : die Widerstandsgruppe im Dritten Reich und die Geschichte Helmut Roloffs (στα Γερμανικά). Munic: Ullstein Taschenbuchvlg Verlag. ISBN 9783550075438. 
• Petrescu, Corina L. (2010). Against All Odds: Models of Subversive Spaces in National Socialist Germany. Peter Lang. ISBN 978-3-03911-845-8. Ανακτήθηκε στις 27 Δεκεμβρίου 2018. 
• Nelson, Anne (7 Απριλίου 2009). Red Orchestra: The Story of the Berlin Underground and the Circle of Friends Who Resisted Hitle r. Random House Publishing Group. ISBN 978-1-58836-799-0. Ανακτήθηκε στις 15 Ιουνίου 2019. 
• Korolkov, Juri (1976). Die innere Front Roman über d. Rote Kapelle (στα Γερμανικά) (2nd έκδοση). Berlin: Verlag Volk u. Welt. 
• Sebastian, Conrad (2010). The Quest for the Lost Nation: Writing History in Germany and Japan in the American Century. University of California Press. ISBN 978-0-520-25944-7. Ανακτήθηκε στις 25 Μαΐου 2020. 
• Schultze, Harald· Kurschat, Andreas· Bendick, Claudia (2006). "Ihr Ende schaut an ...": evangelische Märtyrer des 20. Jahrhunderts (στα Γερμανικά). Evangelische Verlagsanstalt. ISBN 978-3-374-02370-7. Ανακτήθηκε στις 16 Αυγούστου 2020. 
• Tuchel, Johannes (13 December 2007). «Weihnachten müsst Ihr richtig feiern». Die Zeit (Berlin) (51). https://www.zeit.de/2007/51/A-Rote-Kapelle. Ανακτήθηκε στις 8 January 2019. 
• Tittenhofer, Mark A. (4 Αυγούστου 2011). «The Rote Drei: Getting Behind the 'Lucy' Myth». CIA Library. Center for the Study of Intelligence. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 31 Ιουλίου 2019. Ανακτήθηκε στις 4 Ιανουαρίου 2019. 
• Hoffmann, Peter (8 Οκτωβρίου 1996). History of the German Resistance, 1933-1945. McGill-Queen's Press - MQUP. ISBN 978-0-7735-1531-4. Ανακτήθηκε στις 28 Δεκεμβρίου 2018. 
• Brysac, Shareen Blair (23 Μαΐου 2002). Resisting Hitler: Mildred Harnack and the Red Orchestra. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-992388-5. Ανακτήθηκε στις 26 Δεκεμβρίου 2018. 
• «Wenzel, Johann». Bundesstiftung zur Aufarbeitung der SED-Diktatur (στα Γερμανικά). Karl Dietz Verlag Berlin. Μαΐου 2008. Ανακτήθηκε στις 11 Απριλίου 2019. 
• Klussmann, Uwe (29 September 2009). «Spying in World War II Stalin's husband in the Gestapo». Der Spiegel. SPIEGELnet GmbH. http://www.spiegel.de/einestages/spionage-im-zweiten-weltkrieg-a-948520.html#featuredEntry. Ανακτήθηκε στις 31 December 2018. 
• Levin, Menucha Chana (27 July 2017). «The Socialite Heroine Of The French Resistance». The Jewish Press. http://www.jewishpress.com/indepth/interviews-and-profiles/the-socialite-heroine-of-the-french-resistance/2017/07/27/. Ανακτήθηκε στις 28 December 2018. 
• «ZWEITER WELTKRIEG / SPIONAGEZehn kleine Negerlein» (pdf). Der Spiegel. Berlin: SPIEGEL-Verlag Rudolf Augstein GmbH. 16 January 1967. http://www.spiegel.de/spiegel/print/d-45441056.html. Ανακτήθηκε στις 4 January 2019. 
• Perrault, Gilles (27 May 1968). «ptx ruft moskau» (στα γερμανικά). Der Spiegel. https://www.spiegel.de/spiegel/print/d-46039799.html. Ανακτήθηκε στις 12 August 2019. 
• Schulze-Boysen, Harro (Φεβρουαρίου 1942). «Care about Germany's future goes through the people» (PDF). Gedenkstätte Deutscher Widerstand (στα Γερμανικά). Berlin: German Resistance Memorial Center. Ανακτήθηκε στις 18 Ιανουαρίου 2019. 
• Friedmann, Jan (20 August 2010). «"Rote Kapelle" Horrorbriefe an die Ostfront» (στα γερμανικά). Der Spiegel Online. SPIEGEL ONLINE GmbH & Co. KG. http://www.spiegel.de/einestages/rote-kapelle-a-948919.html. Ανακτήθηκε στις 18 January 2019. 
• Rosiejka, Gert (1985). Die Rote Kapelle : "Landesverrat" als antifaschist. Widerstand [The Red Orchestra: "treason" as anti-fascist. resistance] (στα Γερμανικά) (1. Aufl έκδοση). Hamburg: Ergebnisse-Verl. ISBN 978-3-925622-16-8. 
• Siddiqi, Asif A. (26 Φεβρουαρίου 2010). The Red Rockets' Glare: Spaceflight and the Russian Imagination, 1857-1957. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-89760-0. Ανακτήθηκε στις 31 Δεκεμβρίου 2018. 
• Sälter, Gerhard (2016). Phantome des Kalten Krieges: die Organisation Gehlen und die Wiederbelebung des Gestapo-Feindbildes "Rote Kapelle" (στα Γερμανικά). Ch. Links Verlag. ISBN 978-3-86153-921-6. Ανακτήθηκε στις 15 Μαΐου 2020. 
• Sims, Jennifer (2005). «Transforming U.S. Espionage: A Contrarian's Approach». Georgetown Journal of International Affairs (Georgetown University Press) 6 (1): 53–59. http://www.jstor.com/stable/43134073. 
• Stelzel, Philipp (31 Ιουλίου 2018). History After Hitler: A Transatlantic Enterprise. University of Pennsylvania Press. ISBN 978-0-8122-5065-7. Ανακτήθηκε στις 24 Μαΐου 2020. 
• «John Sieg». Gedenkstätte Deutscher Widerstand. German Resistance Memorial Center. Ανακτήθηκε στις 26 Δεκεμβρίου 2018. 
• Tietke, Fabien (28 July 2017). «Späte Rehabilitation». Die Tageszeitung. Culture: taz, die tageszeitung Verlagsgenossenschaft eG. https://taz.de/Film-ueber-NS-Widerstandskaempfer/!5429567/. Ανακτήθηκε στις 26 May 2020. 
• Thomas, Louis (8 Μαΐου 2007). «Alexander Rado». CIA Library. CIA. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 18 Οκτωβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 1 Ιανουαρίου 2019. 
• Tuchel, Johannes. «Studien zur Geschichte der Roten Kapelle». Gedenkstätte Deutscher Widerstand (στα Γερμανικά). Memorial to the German Resistance. Ανακτήθηκε στις 9 Δεκεμβρίου 2018. 
• Manfred Asendorf· Rolf von Bockel (30 Αυγούστου 2016). Demokratische Wege: Ein biographisches Lexikon. Springer-Verlag. ISBN 978-3-476-00185-6. Ανακτήθηκε στις 22 Ιουνίου 2019. 
• Tyas, Stephen (2017). SS-Major Horst Kopkow : from the Gestapo to British intelligence. Stroud: Fonthill. ISBN 9781781555989. OCLC 1013591260. 
• Tuchel, Johannes (1988). «Weltanschauliche Motivationen in der Harnack/Schulze-Boysen-Organisation: ("Rote Kapelle")» (στα γερμανικά). Kirchliche Zeitgeschichte. Theologie und Politik (Vandenhoeck & Ruprecht (GmbH & Co. KG)) 1 (2): 267–292. 
• Tuchel, Johannes (2005). Der vergessene Widerstand : zu Realgeschichte und Wahrnehmung des Kampfes gegen die NS-Diktatur [The Forgotten Resistance : on real history and perception of the struggle against the Nazi dictatorship] (στα Γερμανικά). Göttingen: Wallstein. ISBN 3-89244-943-0. 
• «Trepper, Leopold». Jewish Virtual Library. American-Israeli Cooperative Enterprise. Ανακτήθηκε στις 4 Ιανουαρίου 2019. 
• «Maria Terwiel». Gedenkstätte Deutscher Widerstand (στα Γερμανικά). German Resistance Memorial Center. Ανακτήθηκε στις 21 Ιουλίου 2019. 
• Wright, Peter· Greengrass, Paul (1989). Spycatcher (PDF). Victoria, Australia: Heinmann Australia. ISBN 0-85561-166-9. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 25 Μαρτίου 2021. Ανακτήθηκε στις 15 Μαΐου 2020. 
• Trepper, Léopold (1995). Die Wahrheit: Autobiographie des "Grand Chef" der Roten Kapelle (στα Γερμανικά). Ahriman-Verlag GmbH. ISBN 978-3-89484-554-4. Ανακτήθηκε στις 15 Μαΐου 2020. 
• Trepper, Leopold (1977). The Great Game. McGraw–Hill. ISBN 0-07-065146-9. 
• «Biografien». Gedenkstätte Deutscher Widerstand. Berlin: German Resistance Memorial Center. Ανακτήθηκε στις 26 Δεκεμβρίου 2018. 
• West, Nigel (12 Νοεμβρίου 2007). Historical Dictionary of World War II Intelligence. Scarecrow Press. ISBN 978-0-8108-6421-4. Ανακτήθηκε στις 1 Μαρτίου 2018. 
• Perrault, Gilles (1969). The Red Orchestra (στα Αγγλικά). New York: Schocken Books. ISBN 0805209522. 
• Ueberschär, Gerd R. (2006). Für ein anderes Deutschland : der deutsche Widerstand gegen den NS-Staat 1933-1945 [For another Germany: The German resistance against the Nazi state in 1933-1945] (στα Γερμανικά) (Originalausg έκδοση). Frankfurt: Fischer Taschenbuch Verlag. ISBN 3-596-13934-1. 
• Vöhler, Martin· Linck, Dirck (22 Δεκεμβρίου 2009). Grenzen der Katharsis in den modernen Künsten: Transformationen des aristotelischen Modells seit Bernays, Nietzsche und Freud (στα Γερμανικά). Walter de Gruyter. ISBN 978-3-11-021676-9. Ανακτήθηκε στις 4 Ιουνίου 2020. 
• Zimmer, Dieter E. (28 April 1972). «Es wird nicht gutgehen» (στα γερμανικά). Die Zeit. Zeit-Verlag Gerd Bucerius GmbH & Co. KG. https://www.zeit.de/1972/17/es-wird-nicht-gutgehen. Ανακτήθηκε στις 26 May 2020. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• The German Resistance Memorial Center
• Oral history interviews of "The Red Orchestra" collection at the United States Holocaust Memorial Museum
• Plötzensee Memorial Centre Αρχειοθετήθηκε 2019-08-31 στο Wayback Machine.
• 0095793/ L'orchestre rouge  στην IMDb