Μάχη της Τηλλυρίας
| Μάχη της Τηλλυρίας | |||
|---|---|---|---|
| Διακοινοτικές ταραχές του 1963-64 | |||
 Φοτογραφια της Κοκκινας | |||
| Χρονολογία | 7-10 Αυγούστου 1964 | ||
| Τόπος | Τηλλυρία, Κύπρος | ||
| Έκβαση | Νίκη Εθνικής Φρουράς [1][2][3] | ||
| Αντιμαχόμενοι | |||
| Ηγετικά πρόσωπα | |||
| Δυνάμεις | |||
| |||
| Απώλειες | |||
| |||
Η Μάχη της Τηλλυρίας ήταν μια σύγκρουση τον Αύγουστο του 1964 μεταξύ μονάδων της κυπριακής Εθνικής Φρουράς και τουρκοκυπριακών ενόπλων ομάδων στην περιοχή Κόκκινα της Κύπρου. Οι Τούρκοι, υποστηρίχθηκαν με αεροπορικές επιδρομές από την Τουρκία.
Τοποθεσία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Το 1964, τη στιγμή της μάχης, η Κύπρος διοικούνταν από δύο κυρίαρχες κρατικές οντότητες. Από την μια, την Κυπριακή Δημοκρατία και από την άλλη, τις Βρετανικές Περιοχές Κυρίαρχων Βάσεων. Οι περιοχές υπό τον έλεγχο της Κυπριακής Δημοκρατίας περιλάμβαναν μια σειρά από μεγάλους και οχυρούς θύλακες, που κατοικούνταν από την τουρκοκυπριακή μειονότητα του νησιού, οι οποίοι είχαν υποχωρήσει σε αμυντικές θέσεις γύρω από τα τουρκικά ελεγχόμενα χωριά κατά την διάρκεια της τουρκανταρσίας του 1963.
Η περιοχή Τηλλυρίας της Κύπρου περικλείονταν σε μεγάλο βαθμό στη Διοικητική Περιφέρεια Μόρφου στα βορειοδυτικά του νησιού, αποτελώντας ένα μεγάλο τμήμα της νότιας ακτογραμμής του κόλπου της Μόρφου. Σε αυτήν την ακτογραμμή στην Κόκκινα βρισκόταν ένας βαριά οχυρωμένος τουρκικός θύλακας με 750 έως 1000 κατοίκους.
Πολιτικό πλαίσιο
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Τον Νοέμβριο του 1963, ο Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας, Αρχιεπίσκοπος Μακάριος Γ', πρότεινε 13 συνταγματικές τροποποιήσεις στο Σύνταγμα της Κυβέρνησης της χώρας (Τα λεγάμενα 13 σημεία). Αυτές οι τροπολογίες στόχευαν πρωτίστως από τη Διοίκηση Μακαρίου στην αναδιοργάνωση και ρύθμιση της κατανομής του εργατικού δυναμικού και της εκλογικής εξουσίας Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων στην Κυβέρνηση, τις δημόσιες υπηρεσίες, τις στρατιωτικές και αστυνομικές δυνάμεις. Αυτές οι προτεινόμενες τροποποιήσεις θα επηρέαζαν επίσης την κατανομή των Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων που υπηρετούν τις δικαστικές, εκτελεστικές και δημοτικές υπηρεσίες της κυβέρνησης, υπέρ μιας διάσπασης 70% έως 30%, σταθμισμένη στην πλειοψηφία του Ελληνοκυπριακού πληθυσμού (77% ) έναντι της τουρκοκυπριακής μειονότητας (18%).
Ενώ η Ελληνοκυπριακή και η τουρκοκυπριακή πλευρά της κυβέρνησης είχαν ήδη πολωθεί σε μεγάλο βαθμό υπέρ των συμφερόντων των αντίστοιχων «μητέρων κρατών» τους (δηλ. Ελλάδας και Τουρκίας ), οι Τουρκοκύπριοι εκπρόσωποι εντός της Κυβέρνησης απέρριψαν τις 13 προτεινόμενες συνταγματικές τροποποιήσεις του Μακαρίου, με το σκεπτικό ότι στερούσαν από τους Τουρκοκύπριους την ίση εκπροσώπηση. Οι Ελληνοκύπριοι, επίσης, αρνήθηκαν να τροποποιήσουν τις τροπολογίες.
Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την κλιμάκωση της κυπριακής διακοινοτικής βίας στις εκδηλώσεις που ονομάστηκαν «Ματωμένα Χριστούγεννα» και το τέλος της τουρκοκυπριακής εκπροσώπησης στην κυβέρνηση της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Δημογραφικό και γεωπολιτικό πλαίσιο
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Μια σειρά θηριωδιών και διακοινοτικών τρομοκρατικών ενεργειών έπληξαν το νησί από τα τέλη Δεκεμβρίου 1963, καθώς άρχισε να ξεσπά βία μεταξύ Τούρκων και Ελληνοκυπρίων εξτρεμιστών. Αυτή η βία κλιμακώθηκε γρήγορα και ενισχύθηκε από προϋπάρχοντα εθνικιστικά αισθήματα και από τις δύο πλευρές, συμπεριλαμβανομένης της τουρκικής επιθυμίας για «Τακσίμ» (ή διαίρεση του νησιού σε τουρκικά και ελληνικά τμήματα). Οι κύριοι υποστηρικτές αυτής της βίας ήταν η Τουρκική Οργάνωση Αντίστασης ( TMT ).
Στα μέσα του 1964, η Κυπριακή Δημοκρατία αντιλήφθηκε ότι οι Τουρκοκύπριοι, οι οποίοι μέχρι τώρα είχαν σχεδόν καθολικά υποχωρήσει σε θύλακες σε εθνικό επίπεδο, εξοπλίζονταν ολοένα και καλύτερα με φορητά όπλα, αυτόματα όπλα και όλμους που διαφορετικά δεν θα ήταν διαθέσιμα σε μέσω νόμιμων λιμένων εισόδου. Η τουρκοκυπριακή αποβάθρα βαθέων υδάτων στην Κόκκινα, στην περιοχή Τηλλυρίας, υποψιάστηκε αμέσως ως το επίκεντρο τουρκικού ναυτιλιακού σημείου για την προμήθεια όπλων στους Τουρκοκύπριους από την ηπειρωτική Τουρκία.
Η Κόκκινα ήταν κεντρική για την παροχή όπλων στην TMT από την Τουρκία από το 1958. Η αποστολή όπλων πραγματοποιήθηκε από ντόπιους που ονομάζονταν bereketçiler χρησιμοποιώντας μικρές βάρκες με κουπιά και ξεκίνησε ως τοπική πρωτοβουλία τριών νεαρών ανδρών τον Αύγουστο του 1958. Αυτοί οι νεαροί είχαν κωπηλατήσει στην Τουρκία χωρίς την έγκριση του Ραούφ Ντενκτάς και συνελήφθησαν εκεί, αλλά συνειδητοποιώντας την αξία που είχε αυτή η επιχείρηση για την παροχή όπλων στη νεοϊδρυθείσα ΤΜΤ, οι τουρκοκύπριοι άρχισαν να χρησιμοποιούν το λιμάνι για τακτικές μυστικές αποστολές όπλων. [4] Μετά την έκρηξη της διακοινοτικής βίας, οι Τουρκοκύπριοι άρχισαν να δωροδοκούν ξένους στρατιώτες που βρίσκονταν στο νησί για να μεταφέρουν όπλα σε άλλους τουρκικούς θύλακες. Στις 27 Μαΐου 1964, οι Αρχές της Κυπριακής Δημοκρατίας συνέλαβαν τον Keith Marley, Βρετανό ταγματάρχη, καθώς μετέφερε όπλα από την Κόκκινα. Ομολόγησε ότι το είχε κάνει άλλες πέντε φορές στο παρελθόν και ότι άλλοι συνάδελφοι συμμετείχαν σε παρόμοιες διευθετήσεις. [5]
Η ελληνοκυπριακή αντίδραση ήταν ένας αγώνας για όπλα. Το 1965 εγκαταστάθηκε σταθμός ραντάρ επιτήρησης στο όρος Κορμακίτης στην επαρχία Κερύνειας για την παρακολούθηση παράνομων ναυτιλιακών κινήσεων μεταξύ Τουρκίας και Κοκκίνων και συνολικά έξι σκάφη γρήγορης ναυτικής επίθεσης προμηθεύτηκαν από τη Σοβιετική Ένωση για να τριπλασιαστεί η ισχύς του Κυπριακό Ναυτικό. Ως πρόσθετο μέτρο, δύο βαριές ελληνοκυπριακές κανονιοφόροι στάθμευσαν κοντά στη Μόρφου προκειμένου να εξαπολύσουν ναυτικό πλήγμα, εάν παραστεί ανάγκη.
Ενώ η Ελλάδα παρέμεινε σε μεγάλο βαθμό σιωπηλή για το θέμα του ναυτιλιακού σημείου Κόκκινα, η ελληνική κυβέρνηση έδωσε στους Ελληνοκύπριους διαβεβαιώσεις ότι θα υποστήριζε μια ένοπλη επέμβαση στην Κόκκινα, σε περίπτωση που η κατάσταση καταστεί αβάσιμη. Ο Διοικητής της Ελληνοκυπριακής Εθνικής Φρουράς, Συνταγματάρχης. Ο Γεώργιος Γρίβας επέστρεψε στην Κύπρο από την Αθήνα στα τέλη Ιουλίου 1964, αφού δέχτηκε ακροατήριο με μέλη της ελληνικής κυβέρνησης. Λίγο αργότερα, οι Ελληνοκύπριοι άρχισαν να κινητοποιούνται για ένοπλη επέμβαση στην Κόκκινα, παρά τις τουρκικές απειλές για αντιπαρέμβαση με τη βία, αν συμβεί ακριβώς αυτό.
Δράση
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Τις ημέρες που προηγήθηκαν της εισβολής, η Κυπριακή Εθνική Φρουρά άρχισε να κινητοποιεί δυνάμεις πεζικού, πυροβολικού και τεθωρακισμένων για επίθεση στην Κόκκινα. Στις 6 Αυγούστου 1964, η Κυπριακή Εθνική Φρουρά ξεκίνησε την επίθεσή της. Επί δύο ημέρες, οι δυνάμεις της Κυπριακής Εθνοφρουράς κατέθεσαν πυρά υποστήριξης με έξι πυροβόλα 25 λιβρών και περίπου δώδεκα όλμους, συντονισμένα με πυροβολισμούς κανονιών των 20 χιλιοστών και των 40 χιλιοστών από τα περιπολικά σκάφη Phaethon και Arion. Κάτω από αυτό το φράγμα, το πεζικό προχώρησε αργά στον θύλακα με κάλυψη από επικαλυπτόμενα πυρά πολυβόλων, αλλά διαπίστωσε ότι οι Τουρκοκύπριοι είχαν οργανώσει τα δικά τους πολυβόλα και όλμους σε έναν αποτελεσματικό σχηματισμό. Η μάχη γρήγορα υποβαθμίστηκε σε μια χαμηλής έντασης ανταλλαγή πυρών σκοπευτών και υποστήριξης, καθώς και οι δύο πλευρές έσκαβαν στο δύσκολο έδαφος.
Στις 8 Αυγούστου 1964, μετά από αναμονή σχεδόν δύο ημερών, η Τουρκία επενέβη, αφού είχε γίνει σαφές ότι οι Ελληνοκύπριοι δεν θα αποχωρούσαν από την Κόκκινα, αλλά απλώς θα διέπρατταν όλο και περισσότερες πολιορκητικές δυνάμεις μέχρι να τελειώσουν οι Τουρκοκύπριοι.
Το πρωί της 8ης Αυγούστου, τα κυπριακά περιπολικά Phaethon και Arion δέχθηκαν επίθεση από αεροσκάφη της τουρκικής Πολεμικής Αεροπορίας καθώς έπλεαν κοντά στο λιμάνι του Ξερού, στον κόλπο Μόρφου. Τα σκάφη ξεκίνησαν ελιγμούς αποφυγής και έβαλαν αντιαεροπορικά πυρά. Το Phaethon καταστράφηκε γρήγορα με ρουκέτες 75 χιλιοστών και τυλίχθηκε στις φλόγες, σκοτώνοντας επτά μέλη του πληρώματος και τραυματίζοντας αρκετούς άλλους. Με τον κινητήρα του ακόμα σε λειτουργία, το πλήρωμα που επέζησε κατάφερε να το καθοδηγήσει στην προσάραξη και στη συνέχεια εγκατέλειψε το πλοίο.
Καθώς το Arion συνέχιζε να αποφεύγει την επίθεση, ένας δεύτερος σχηματισμός τουρκικών αεροσκαφών F-100 Super Sabre έπεσε χαμηλά για να του επιτεθεί. Ένα από τα τζετ καταρρίφθηκε από την ελληνοκυπριακή άμυνα. Ο Τούρκος πιλότος διασώθηκε αλλά μόλις πάτησε το πόδι του σε κυπριακό έδαφος ξυλοκοπήθηκε μέχρι θανάτου από αγανακτισμένους χωρικούς.[6]
Μεταξύ 8 και 9 Αυγούστου 1964, δόθηκε η ελευθερία στην Τουρκική Αεροπορία να επιτεθεί σε πολλούς στόχους εντός της Τηλλυρίας, συμπεριλαμβανομένων ορισμένων ελληνοκυπριακών χωριών. Ως εκ τούτου, οι ισχυροί βομβαρδισμοί προκάλεσαν επίσης σημαντικές απώλειες στον άμαχο πληθυσμό.[7]
Αναφέρθηκαν απώλειες Κύπριων πολιτών ως αποτέλεσμα σφοδρών αεροπορικών επιθέσεων εναντίον πολλών κατοικημένων τοποθεσιών, συμπεριλαμβανομένου του Κάτω Πύργου που έριξαν εμπρηστικές βόμβες ναπάλμ. [6]
Τουρκικά αεροσκάφη επιτέθηκαν επίσης σε χώρους που κατείχε η κυπριακή Εθνική Φρουρά, σκοτώνοντας έναν αριθμό στρατιωτικών και καταστρέφοντας ένα θωρακισμένο αυτοκίνητο Marmon Herrington Mk-IVF.
Άμεση έκβαση
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Το άμεσο γεωγραφικό αποτέλεσμα της σύγκρουσης στην περιοχή της Τηλλυρίας ήταν ότι τέσσερα χωριά εκκενώθηκαν και ο θύλακας της Κόκκινας ουσιαστικά περιορίστηκε σε μια στενή παραλία. [8] Ωστόσο, η ελληνοκυπριακή Εθνοφρουρά είχε αποτύχει να εισβάλει στις εσωτερικές άμυνες του θύλακα, αφήνοντας έτσι την τουρκική παραλία ουσιαστικά ανέπαφη.
Οι μάχες στην περιοχή σταμάτησαν στις 10 Αυγούστου 1964, αλλά η αξία του Κόκκινα για τον τουρκικό στρατό μειώθηκε, καθώς οι Ελληνοκύπριοι την είχαν ουσιαστικά απομονώσει από την παραλιακή οδό και την είχαν περικυκλώσει με αρκετές δυνάμεις για να εγγυηθούν την καταστροφή της μέχρι την επέκταση του 1965. Εθνικός φρουρός.
Κληρονομιά
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Στις 20 Ιουλίου 1974, η Τουρκία εξαπέλυσε εισβολή στο νησί, μετά από ένα πραξικόπημα με την υποστήριξη της ελληνικής χούντας κατά του Προέδρου Μακαρίου, με στόχο την ένωση του νησιού με την Ελλάδα. Η δεύτερη τουρκική επίθεση, με την κωδική ονομασία Αττίλας 2, έλαβε χώρα μεταξύ 14 και 18 Αυγούστου 1974 και επεκτάθηκε δυτικά μέχρι τον θύλακα Κόκκινα.
Επί του παρόντος, η Κόκκινα (τουρκικά: Erenköy) είναι θύλακας της Βόρειας Κύπρου. Ενώ αυτός ο θύλακας ήταν προσβάσιμος μόνο από την υπόλοιπη de facto πολιτεία δια θαλάσσης για 46 χρόνια, ήταν προσβάσιμος οδικώς από το 2010, μετά τη διάνοιξη ενός σημείου ελέγχου μεταξύ Κάτω Πύργου και Λιμνίτη.[9][10]
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ O'Malley, B. and Craig, I., 2011. The Cyprus Conspiracy. London: I.B. Tauris & Co., p.115.
- ↑ http://pachyammos.weebly.com/mu940chiepsilonsigmaf-sigmatauetanu-tauetalambdalambdaupsilonrho943alpha.html
- ↑ https://www.newsbreak.gr/stories/117967/kypros-mahi-tillyrias-ethniki-froura-tourkia/
- ↑ Sadrazam, Halil (2013). Kıbrıs'ın Savaş Tarihi II: Erenköy Çatışmalarından Yunan Darbesine (στα Turkish). Nicosia: Söylem Yayınları. σελίδες 575–8.
- ↑ Kızılyürek, Niyazi (2016). Bir Hınç ve Şiddet Tarihi: Kıbrıs'ta Statü Kavgası ve Etnik Çatışma. Istanbul: Istanbul Bilgi University Press. σελίδες 348–9.
- ↑ 6,0 6,1 Dubin, Marc (2002). Cyprus (στα Αγγλικά). Rough Guides. σελ. 185. ISBN 978-1-85828-863-5.
- ↑ Dodd, Clement (21 Απριλίου 2010). The History and Politics of the Cyprus Conflict (στα Αγγλικά). Springer. σελ. 69. ISBN 978-0-230-27528-7.
- ↑ «KOKKINA». Internal Displacement in Cyprus. PRIO Cyprus Centre. Ανακτήθηκε στις 14 Ιανουαρίου 2015.
- ↑ «Erenköy'e 46 yıl aradan sonra karayolu ile gidilecek». Kıbrıs Postası. Ανακτήθηκε στις 24 Σεπτεμβρίου 2021.
- ↑ «Kato Pyrgos residents in Cyprus protest new rules imposed by the regime in the occupied areas». Parikiaki. 7 Ιουλίου 2020. Ανακτήθηκε στις 24 Σεπτεμβρίου 2021.
