Μάχη του Βελεστίνου
| Μάχη στο Βελεστίνο | |||
|---|---|---|---|
| Ελληνοτουρκικός Πόλεμος (1897) | |||
 Λαϊκή λιθογραφία της εποχής | |||
| Χρονολογία | 15/27 Απριλίου έως 24 Απριλίου/6 Μαΐου 1897 | ||
| Τόπος | Βελεστίνο, Μαγνησίας, Ελλάδα | ||
| Έκβαση | Προσωρινή νίκη των ελληνικών δυνάμεων | ||
| Αντιμαχόμενοι | |||
| Ηγετικά πρόσωπα | |||
| |||
| Δυνάμεις | |||
| |||
| Απώλειες | |||
| |||
.svg){kind=small}
Η Μάχη του Βελεστίνου αναφέρεται σε μια σειρά μαχών που έλαβαν χώρα κατά την διάρκεια του Ελληνοτουρκικού πολέμου του 1897 και αφορούσαν στην κατάκτηση από τους αντιμαχόμενους της στρατηγικής σημασίας κωμόπολης του Βελεστίνου.
Οι μάχες δόθηκαν από τις 15 έως τις 24 Απριλίου του 1897, (παλαιά ημερομηνία) ανάμεσα στον ελληνικό και τον τουρκικό στρατό.
Η μάχη του Βελεστίνου έχει εγγραφεί στην ελληνική ιστορία σαν η μόνη επιτυχημένη αντίσταση του ελληνικού στρατού στον λεγόμενο και πόλεμο των τριάντα ημερών του 1897 - αφού το στράτευμα κατάφερε να συγκρατήσει και να απωθήσει τους Τούρκους από το να καταλάβουν το Βελεστίνο και τον Βόλο.
Ωστόσο, η νίκη αυτή δεν είχε κανένα ουσιαστικό αντίκτυπο στον όλο πόλεμο, αφού οι ελληνικές δυνάμεις υποχώρησαν εν τέλει και εγκατέλειψαν την κωμόπολη αλλά και τον Βόλο, λόγω της κατάρρευσης του μετώπου στα Φάρσαλα.
Τις μάχες στο Βελεστίνο διεξήγαγε η 3η ελληνική ταξιαρχία υπό την διοίκηση του συνταγματάρχη Κωνσταντίνου Σμολένσκη, ο οποίος λόγω ακριβώς των επιτυχιών του στο Βελεστίνο, χαρακτηρίστηκε ήρωας του πολέμου αυτού.
Πριν το Βελεστίνο
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η πρώτη φάση του ελληνοτουρκικού πολέμου, γνωστή ως πόλεμος των συνόρων κράτησε από τις 6 έως τις 12 Απριλίου. Σε αυτή την περίοδο διεξήχθησαν μάχες κατά μήκος όλης σχεδόν της συνοριακής γραμμής.
Ωστόσο, και παρά την πείσμονα αντίσταση των ελληνικών δυνάμεων, ο υπέρτερος αριθμητικά τουρκικός στρατός μπόρεσε να νικήσει σε όλες τις μάχες και να αναγκάσει τον ελληνικό στρατό, ύστερα και από την κατάληψη της Λάρισας, να υποχωρήσει σε δεύτερη αμυντική γραμμή στα Φάρσαλα. [2]
Στο πολεμικό συμβούλιο που έγινε στα Φάρσαλα, αποφασίστηκε να σταλεί η 3η ταξιαρχία του συνταγματάρχη Σμολένσκη, στο Βελεστίνο προκειμένου να ανακόψει την πορεία των Τούρκων προς το Βόλο. Το σημείο είχε μεγάλη στρατηγική σημασία, αφού από τα στενά του Βελεστίνου (που σχηματίζονται από τις δυτικές καταπτώσεις του όρους Πήλιο (το ύψωμα της περιοχής έφερε το παρωνύμιο της Οβρηάς το γάλα και του όρους Χαλκηδόνιο (Κυνός Κεφαλαί ή τότε Καρά Νταγ (Μαυροβούνι)), περνούσε η σιδηροδρομική γραμμή Φάρσαλα – Λάρισα, η οποία από το Βελεστίνο αποκτούσε διακλάδωση προς Βόλο αλλά και η κύρια αμαξιτή οδός προς Λάρισα, που διακλαδιζόταν ανατολικά προς Βόλο και νότια προς Αλμυρό και Αθήνα.
Η ταξιαρχία του Σμολένσκη, τις προηγούμενες μέρες είχε πολεμήσει στα στενά του Ρεβενίου στον Τύρναβο και είχε με επιτυχία συγκρατήσει τους Τούρκους από την είσοδο στα ελληνικά εδάφη. Μάλιστα, ήταν έτοιμη να προελάσει στο τουρκικό έδαφος, όταν στο στρατηγείο του Σμολένσκη, στον Ζάρκο, έφτασε επείγον τηλεγράφημα του Αρχιστράτηγου Διαδόχου που τον καλούσε να υποχωρήσει στα Φάρσαλα, όπου ο ελληνικός στρατός αφού εγκατέλειψε αμαχητί σχεδόν την Λάρισα, επανενωνόταν και χάραζε νέα αμυντική γραμμή.
Η ταξιαρχία έφτασε στα Φάρσαλα, στις 13 Απριλίου.
Το χρονικό των μαχών
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Τρίτη 15 Απριλίου
Στις 15 Απριλίου, - όπως σωστά είχε προβλέψει το ελληνικό επιτελείο - ο τουρκικός στρατός βάδιζε για το Βελεστίνο, όμως το ίδιο έκανε και ο ελληνικός στρατός.
Η μεραρχία ιππικού υπό τον Σουλεΐμάν Πασά καθώς και το «Σύνταγμα Προύσας» που ανήκε στην ταξιαρχία του Ναΐμ Πασά ξεκίνησαν από το Γκερλί, (Αρμένιο Λάρισας) όπου είχαν στρατοπεδεύσει μετά την κατάκτηση της Λάρισας, με προορισμό το Βόλο, και με ενδιάμεσο σταθμό διανυκτέρευσης το Βελεστίνο. Όταν όμως έφτασαν κοντά στο σιδηροδρομικό σταθμό του Βελεστίνου, βρέθηκαν μπροστά σε ελληνικές δυνάμεις οι οποίοι τους πυροβολούσαν. Οι ελληνικές δυνάμεις είχαν καταλάβει το Βελεστίνο από το πρωί της 15ης Απριλίου και παρά τη σύγχυση που εξαπλώθηκε στο στρατόπεδο, ότι τάχα οι Τούρκοι είχαν καταλάβει ήδη το χωριό, προκαλώντας την φυγή του μεν πυροβολικού προς το Βόλο, του δε ιππικού προς τον Αλμυρό, είχαν καταφέρει να πάρουν κάποιες καίριας σημασίας θέσεις.
Ο Σουλεΐμάν πιστεύοντας ότι μπορούσε να νικήσει τους εκεί εγκατεστημένους στρατιώτες και να πάρει τον σταθμό, διέταξε επίθεση. Αλλά η ελληνική πυροβολαρχία άρχισε να βάλλει τους Τούρκους και ένα τμήμα του ελληνικού στρατού κατέλαβε τη γέφυρα του Ριζόμυλου, μην επιτρέποντας στο κυρίως σώμα του τουρκικού στρατού να προχωρήσει. Ο Σουλεΐμάν διέταξε υποχώρηση για ανασύνταξη πρώτα ως το Γκερλί, και μετά ακόμα πιο βόρεια, στο Κιλελέρ. [3] .
Στη μάχη αυτής της ημέρας μάλιστα, οι ελληνικές εφημερίδες ανακοίνωσαν τον τραυματισμό του Δημοσθένη Ομηρίδη Σκυλίτση, τότε λοχαγό του Πυροβολικού. [4]
Τετάρτη 16 Απριλίου
Ο Ναήμ Πασάς, αρχηγός των επιχειρήσεων στο Βελεστίνο, έφτασε στο Κιλελέρ στις 16 Απριλίου και το στράτευμα ξεκίνησε ξανά για το Γκερλί, στο οποίο έφτασαν το απόγευμα της ίδιας ημέρας.
Όταν από τις αναγνωριστικές περιπόλους που έβγαλαν κατάλαβαν ότι οι Έλληνες είχαν ήδη πιάσει όλα τα γύρω περάσματα, ο Ναήμ Πασάς διέταξε μια ίλη τούρκων ιππέων να πάει στο Καραγάτς και να καταστρέψει τμήμα της σιδηροδρομικής γραμμής για να διακοπεί ο ανεφοδιασμός και η επικοινωνία από και προς τα Φάρσαλα.
Πέμπτη 17 Απριλίου
Την επόμενη μέρα, 17 Απριλίου, τμήμα του τουρκικού στρατού, με αρχηγό τον συνταγματάρχη Μαχμούντ Μουχτάρ, ξεκίνησε από το Γκερλί, με αιφνιδιαστικές μικρο-επιθέσεις προς τα ελληνικά στρατεύματα, ενώ το κύριο τμήμα υπό τον Ναήμ Πασά, εξαπέλυσε γενική επίθεση σε όλο το εύρος του μετώπου, από τους βάλτους της Κάρλας, έως τις γνωστές και από την αρχαιότητα, Κυνός Κεφαλές.
Ως τις δυόμισι το μεσημέρι η μάχη εξελίσσονταν αμφίρροπη, με διαδοχικές, συνεχείς επιθέσεις, δίχως όμως να σπάσει η διάταξη των αμυνομένων. Ο Σμολένσκης δεν υποχώρησε σπιθαμή, αναγκάζοντας τους αντιπάλους να συμπτυχθούν προς τον κάμπο της Λάρισας, με βαριές απώλειες. Αντίθετα η 3η Ταξιαρχία είχε μόνο 28 νεκρούς και 138 τραυματίες. Όλη η περιοχή της μάχης είχε γεμίσει από πτώματα ανθρώπων και αλόγων, γεγονός που ανάγκασε τον συνταγματάρχη να αναθέσει σε ομάδες στρατιωτών την πρόχειρη ταφή τους για ευνόητους λόγους.
Εφημερίδα «Εμπρός» τηλεγράφημα της 17ης Απριλίου: Μάχη εν Βελεστίνω. Κατά τηλεγραφικάς εκ Φαρσάλων ειδήσεις, ληφθείσες χθές την νύκτα, κρατερά μάχη συνήφθη περί την 9 της εσπέρας εν Βελεστίνω μεταξύ της Ταξιαρχίας Σμολένσκη και τουρκικού σώματος, αναμενομένου από της ημέρας. Τα πυροβόλα ακούονται μέχρι Φαρσάλων. Σώμα ορεινόν εκ Λαμίας ανεχώρησεν δια τον τόπον της μάχης. Τ’ αποτελέσματα αγνοούνται».
Παρασκευή 18 Απριλίου
Το πρωί της 18ης Απριλίου ο Διάδοχος έστειλε ύστερα από απαίτηση του Σμολένσκη ενισχύσεις, ένα τάγμα πεζικού και μια πεδινή πυροβολαρχία. Τα ξημερώματα η μάχη άρχισε και πάλι, με τους Τούρκους να επιτίθενται συνεχώς αλλά χωρίς να καταφέρνουν την υποχώρηση των Ελλήνων. Τότε αποφασίζουν μαζική επίθεση στο αριστερό τμήμα του ελληνικού στρατού, και καταλαμβάνουν την πρώτη αμυντική ελληνική γραμμή. Ο ελληνικός στρατός αποσύρεται στη δεύτερη και τελευταία αμυντική γραμμή με επικεφαλής το ιππικό υπό τον Ιμπραήμ Πασά, αλλά δεν μπόρεσαν να σπάσουν την ελληνική γραμμή, γιατί δέχτηκαν καταιγισμό πυροβολισμών από τα χαρακώματα, έτσι που αναγκάστηκαν να υποχωρήσουν. Γύρω στις 13:00 προσπαθούν εκ νέου αλλά καταφέρνουν να καταλάβουν μόνο μερικά απομακρυσμένα χαρακώματα. Οι Τούρκοι εξαντλημένοι από την 9ωρη σχεδόν μάχη, υποχώρησαν στο Γκερλί.
Μετά την άκαρπη αυτή επιθετική δραστηριότητα, ο Εντέμ Πασάς διορίζει αρχηγό τον Χακκί Πασά, διοικητή της 5ης Μεραρχίας.
Σάββατο 19 Απριλίου
Ημέρα ανάπαυλας και για τα δυο στρατεύματα
Κυριακή 20 Απριλίου
Στις 20 Απριλίου σημειώθηκε μόνο μια μικρή αψιμαχία, κοντά στην λίμνη Κάρλα, μεταξύ Ελληνικής προφυλακής και ομάδων Γκέγκηδων ανιχνευτών. [5]
Τετάρτη 23 Απριλίου
Η επόμενη μεγάλης κλίμακας επιχείρηση έγινε στις 23 Απριλίου, μέρα που οι Τούρκοι είχαν διαλέξει να επιτεθούν και στα Φάρσαλα. Οι ενισχυμένες τουρκικές δυνάμεις (18 τάγματα, 4 ίλες και 4 πυροβολαρχίες) με διοικητή τον Χακή Πασά, ξεκίνησαν την επίθεση από τις υπώρειες του Καρα-νταγ (Μαυροβούνι) με σκοπό να εγκλωβίσουν τα πεζοπόρα τμήματα του ελληνικού στρατού στην περιοχή του Καρά Τεπέ, στο αριστερό μέρος της ελληνικής ταξιαρχίας για να την εμποδίσουν να φύγει και να ενωθεί με τον στρατό των Φαρσάλων.
.jpg)
Πέμπτη 24 Απριλίου
Τα χαράματα της 24ης Απριλίου ο Σμολένσκη θα λάβει το μοιραίο τηλεγράφημα του Διαδόχου, που του ανακοίνωνε την υποχώρηση του στρατού από τα Φάρσαλα στο Δομοκό και τον διέταζε να τον ακολουθήσει. Ωστόσο, το στράτευμα δέχτηκε εκ νέου μια ακόμα τουρκική επίθεση. Οι τουρκικές δυνάμεις ενισχυμένες από τμήματα της ταξιαρχίας Μεμντίν, άρχισαν να βάλλουν κατά του αριστερού κυρίως τμήματος της ελληνικής ταξιαρχίας. Το τμήμα αυτό, το διοικούσε ο ταγματάρχης Δεμέστιχας, ο οποίος μπόρεσε να αντέξει την επίθεση για πολλές ώρες. Όμως, όταν ζήτησε ενισχύσεις γιατί οι στρατιώτες του ήταν κατάκοποι πλέον και ο κίνδυνος να διασπάσουν οι Τούρκοι τις γραμμές του ήταν ορατός, δεν βρέθηκαν στρατεύματα διαθέσιμα. Έτσι, η γραμμή έσπασε όταν ένας ουλαμός άνιππων ιππέων άρχισε την οπισθοχώρηση. Όταν δε μαθεύτηκε στο στράτευμα τα αποτελέσματα της μάχης στα Φάρσαλα, η υποχώρηση εξελίχτηκε σε άτακτη φυγή, η οποία θα εξελισσόταν σε πανικό που θα μπορούσε να διαλύσει το στράτευμα, αν δεν εμφανιζόταν στο μέρος της μάχης ο Σμολένσκη να δώσει τις κατάλληλες διαταγές για να αρχίσει η οργανωμένη υποχώρηση. Στις 3 το μεσημέρι, άρχισε έτσι τμηματικά η υποχώρηση από το πεδίο του Βελεστίνου, ενώ στις 6 το απόγευμα έφευγε και το τελευταίο τμήμα του στρατού. Το βράδυ πλέον, τμήματα του δεξιού πλευρού της ταξιαρχίας είχαν φτάσει στο Βόλο για να φροντίσουν για την ασφαλή εκκένωση της πόλης ενώ τα υπόλοιπα στρατοπέδευσαν στον Αλμυρό.
Την Παρασκευή 25 Απριλίου οι Τούρκοι μπήκαν ανενόχλητοι πλέον στο Βελεστίνο και την 26η στο Βόλο. Το Βελεστίνο γνώρισε ακόμα μια ολική καταστροφή, αφού τα περισσότερα σπίτια καταστράφηκαν ενώ όσοι κάτοικοι δεν πρόλαβαν να φύγουν τις προηγούμενες μέρες, σκοτώθηκαν. [6]
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ «Αρχειοθετημένο αντίγραφο». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 11 Οκτωβρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 9 Φεβρουαρίου 2019.
- ↑ http://edume.myds.me/00_0070_e_library/10003/1012/11_documents/t11_k04.pdf[νεκρός σύνδεσμος]
- ↑ Μεγάλη Ναυτική και Στρατιωτική Εγκυκλοπαίδεια, τόμος 2, σελ. 336, λήμμα «Βελεστίνο»
- ↑ εφ. Εμπρός, 16/4/1897, σελ.3
- ↑ https://www.taxydromos.gr/G.Kartapanis/258014-gr-kartapanhs-oi-maxes-sto-belestino-kai-o-ta3iarxos-smolenskhs.html
- ↑ όπου και παραπάνω, σελ.622
Πηγές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- «Μεγάλη Στρατιωτική και Ναυτική Εγκυκλοπαίδεια», τόμος 2, λήμμα «Βελεστίνο» [1]
- Απόστολος Ποντίκας, «Κωνσταντίνος Σμολένσκη, ο θρύλος του Ελληνοτουρκικού πολέμου του 1897 και ο ήρωας του Βελεστίνου», ανακοίνωση στο ΣΤ' Διεθνές Συνέδριο «Φεραί-Βελεστίνο-Ρήγας», σελ. 613-622 [2]
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Πλήρης ανάπτυξη των μαχών στο Βελεστίνο, στο «Ιστορία του Σμολένσκη» του Ηλία Οικονομόπουλου, εκδ. «Εκδοτικόν γραφείο Γ. Στεφάνου», Αθήνα, 1951 [3]