Μακεδόνες πρόσφυγες στην Αταλάντη
Τα αίτια της μετανάστευσης
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Μετά από την αποτυχία της Επανάστασης του 1821 στην Μακεδονία, αρκετοί Μακεδόνες αγωνιστές κατέφυγαν σε διάφορα μέρη της Νότιας Ελλάδας,[1][2] για να αποφύγουν τους διωγμούς των Τούρκων.
Η απόφαση της μετοίκησης των Μακεδόνων αγωνιστών
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η εγκατάσταση των Μακεδόνων στην Αταλάντη είχε αποφασιστεί πριν το 1833 και γι’ αυτό το λόγο είχε συσταθεί, στην Αθήνα, επιτροπή που ασχολούταν με τα θέματα των οικιστών Μακεδόνων. Την επιτροπή αποτελούσαν οι: Αναστάσιος Πολυζωίδης (πρόεδρος), Γεώργιος Χρυσίδης (μέλος), Γεώργιος Αθανασίου (μέλος), Θεοφάνης Σιατιστεύς (μέλος), Νικόλαος Γ. Θεοχάρης (μέλος) και Παναγιώτης Ναούμ. Η επιτροπή είχε καταρτήσει το 1835 κατάλογο των Μακεδόνων που επιθυμούσαν να εγκατασταθούν στην Αταλάντη[3]
Η πρώτη φάση της εγκατάστασης στην Αταλάντη
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Το Βασιλικό Διάταγμα για τη σύσταση του οικισμού των Μακεδόνων υπογράφηκε στις 20 Μαρτίου 1835 και ως τόπος εγκατάστασης ορίστηκε[4] στην Αταλάντη ο "Τουρκομαχαλάς", ο οποίος ονομάστηκε με νέο Βασιλικό Διάταγμα «Πέλλη». Τα οικόπεδα που διανεμήθηκαν στους οικιστές Μακεδόνες ανέρχονταν σε 370, και προτάθηκε η χορήγηση γαιών 3-5 στρεμμάτων ανά κάτοικο[5] Τον αρχικό πυρήνα του οικισμού των Μακεδόνων αποτέλεσαν οι αγωνιστές και οι οικογένειές τους αλλά έπειτα επετράπη και σε άλλους Μακεδόνες να εγκατασταθούν εκεί. Στους πρόσφυγες δεν δόθηκε κανένα δάνειο από μέρος του Δημοσίου, παρά μόνο τους χορηγήθηκε δωρεάν ξυλεία για το χτίσιμο των κατοικιών τους.
Η δεύτερη φάση της εγκατάστασης και οι πρώτες αντιδράσεις
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Με το Βασιλικό Διάταγμα της 25 Απριλίου / 7 Μαΐου 1837 αποφασίστηκε ο σχηματισμός ιδιαίτερου δήμου των Μακεδόνων στην «Πέλλα» Αταλάντης. Η απόφαση του Διοικητή της Φθιώτιδας (3297 της 21 Ιουνίου 1839), που αφορούσε στη δυνατότητα των Μακεδόνων να οικοδομήσουν σε οποιοδήποτε μέρος του σχεδίου πόλεως της Πέλλης, αλλά και στην Αταλάντη αρκεί το τμήμα αυτό να αποτελεί «εθνική γαία». Κάτι τέτοιο βέβαια συνάντησε την αντίδραση του Δημάρχου Αταλάντης, καθώς έθιγε τα συμφέροντα των Αταλαντινών. Με αφετηρία αυτές τις αποφάσεις ξεκίνησε ένας μακράς διαρκείας ανταγωνισμός μεταξύ των δύο κοινοτήτων της πόλης.
Ο ρόλος του βαρόνου Κωνσταντίνου Βέλλιου
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο Βαρόνος Κωνσταντίνος Δ. Βέλλιος, δωρίζει το 1837 τη βιβλιοθήκη του, περί τους 2000 τόμους, στην Ν. Πέλλη, πρόσφερε επίσης χρήματα για την ανέγερση ναού στο δήμο. Η σημαντικότερη όμως προσφορά του ήταν το «Βελλιείο κληροδότημα», που άφησε με τη διαθήκη του, για να σπουδάζουν οι νέοι από τη Μακεδονία και την Πέλλη.
Ο Βασιλικός Οικονομικός Επίτροπος Λοκρίδας, με την υπ. Αρ. 2283 της 24 Οκτωβρίου 1839 διαταγής της Γραμματείας Εσωτερικών, παραχώρηση την αποκλειστική χρήση του νερού της πηγής «Παζάρι» στους οικιστές Μακεδόνες, η οποία βρισκόταν στον Τουρκομαχαλά.
«Οι Μακεδόνες παρέμειναν ακλόνητοι στην απόφασή τους να ιδρύσουν δικό τους δήμο και να μην αναμειχθούν με τους αυτόχθονες Αταλαντινούς. Πολιτεία ενθάρρυνε, ενέκρινε και επικύρωσε την απόφασή τους αυτή. Έτσι η κωμόπολη της Αταλάντης έγινε η μόνη κωμόπολη της Ελλάδος με δύο δημάρχους μέχρι το 1912 και με δύο προέδρους Κοινοτήτων μέχρι το 1924».[6][7][8]
Η αναγνώριση του δήμου Ν. Πέλλης το 1848
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η επίσημη ίδρυση και αναγνώριση του δήμου έγινε στις 27 Σεπτεμβρίου 1848, οπότε και άρχισε η Ν. Πέλλη να λειτουργεί σαν ξεχωριστή μονάδα τοπικής αυτοδιοίκησης.
Με τη σύσταση του νέου δήμου της «Πέλλης», η αποστολή της επιτροπής έληξε τυπικά μόνο, μιας και συνέχισε να προσφέρει τις υπηρεσίες της στην κοινότητα των οικιστών Μακεδόνων στην Αταλάντη και να προασπίζεται τα συμφέροντά τους.
Το έργο και η προσφορά των Μακεδόνων
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Το 1859 εγγράφηκε δημότης και ανακηρύχθηκε «προστάτης και ευεργέτης» της «Νέας Πέλλης» ο Σίμων Σίνας και πρόσφερε ως δωρεά το ποσό των 5000 δραχμών για την κατασκευή κοινωφελούς έργου στο δήμο. Το 1861 αποφασίστηκε η ανέγερση δύο κρηνών (μία σε Άνω και Κάτω Πέλλη αντίστοιχα) και η επισκευή των ήδη υπαρχουσών.
Η ανέγερση του ιερού Ναού «Μεταμόρφωσης του Σωτήρος» περατώθηκε το 1862, με συνεισφορά των κατοίκων της Πέλλης, τη δωρεά του Βαρόνου Κωνσταντίνου Βέλλιου και άλλων Μακεδόνων που διέμεναν στην Ευρώπη.
Το 1864 καθιερώνεται με Διάταγμα η εμποροπανήγυρη και το 1896 η ετήσια αγορά.
Στην Αθήνα το 1878 συγκροτήθηκε «Επαναστατική Επιτροπή» για την απελευθέρωση της Μακεδονίας, στην οποία λαμβάνει μέρος ο Νικόλαος Χαλκιόπουλος, κάτοικος Ν. Πέλλης και το ίδιο έτος συγκροτείται η «εις Όλυμπον Στρατιά», της οποίας αρχηγός ετέθη ο λοχαγός Κοσμάς Δουμπιώτης, κάτοικος επίσης Ν.Πέλλης, με αρκετούς από τους εθελοντές που συμμετείχαν να αποτελούν συνδημότες του.
Το 1892 ιδρύεται Δημοτικό σχολείο αρρένων στην Άνω Πέλλη, με 41 μαθητές. Κατά το έτος αυτό η Άνω Πέλλη είχε 591 κατοίκους και η Κάτω Πέλλη 202.
Το 1912 καταργείται ο δήμος Νέας Πέλλης και συνιστάται η κοινότητα Νέας ή Άνω Πέλλης. Τελικά στις 25 Μαΐου 1916 ο συνοικισμός Άνω Πέλλη συγχωνεύτηκε με την κοινότητα Αταλάντης και αποτέλεσαν ένα ενιαίο δήμο, στον οποίο το 1925 προστέθηκαν και οι κοινότητες Κάτω Πέλλης και Όρμου Κ. Πέλλης.
Δείτε επίσης
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Μακεδονία
- Ελληνική Επανάσταση του 1821
- Μακεδονική επανάσταση του 1878
- Επανάσταση του Λιτοχώρου
- Κωνσταντίνος Βέλλιος
Υποσημειώσεις - Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ «Το 1829 στη Σκόπελο ήταν εγκατεστημένες 545 οικογένειες Μακεδόνων με σύνολο ψυχών 2.436…» - Χριστοφόρου Μάνθος Κ. 1993. «Η Οπουντία Λοκρίδα και η Αταλάντη – Μνήμες και μαρτυρίες». Μέρος 2ο. Αθήνα: Εταιρεία Ιστορικών και Λαογραφικών Ερευνών Αταλάντης (Ε.Ι.Λ.Ε.Α.). σελ. 44.
- ↑ «Ανάμεσα στο Φεβρουάριου και το Μάρτιο του 1831, 150 καπεταναίοι και οπλαρχηγοί με τα παλικάρια τους (…) έφυγαν από τη Θεσσαλονίκη με προορισμό της ελεύθερες νότιες περιοχές της Ελλάδας (…) η Κυβέρνηση Καποδίστρια , πάντοτε δύσπιστη απέναντι σε ένοπλους ατάκτους, αναγκάστηκε τελικά να τους δεχθεί και να τους εγκαταστήσει στην Αταλάντη». - Δακορώνια Φ., Κωτούλας Δ., Μπαλτά Ε. Συθιακάκη Β. Τόλιας Β. «Λοκρίδα – Ιστορία & Πολιτισμός». Εκδόσεις: Κτήμα Χατζημιχάλη. σελ.187.
- ↑ «Μακεδόνες που επιθυμούσαν να εγκατασταθούν στην Πέλλη απευθύνονταν στην επί του Συνοικισμού των Μακεδόνων στην Αθήνα επιτροπή, η οποία χορηγούσε βεβαίωσης εγγραφής στο δήμο Νέας Πέλλης» - Χριστοφόρου Μάνθος Κ. 1993. «Η Οπουντία Λοκρίδα και η Αταλάντη – Μνήμες και μαρτυρίες». Μέρος 2ο. Αθήνα: Εταιρεία Ιστορικών και Λαογραφικών Ερευνών Αταλάντης (Ε.Ι.Λ.Ε.Α.). σελ. 53.
- ↑ «Με την υπ. Αρ. 1993 της 31 Μαρτίου 1835 διαταγή της επί των Εσωτερικών Γραμματείας προς την Νομαρχία Φθιωτιδοφωκίδας» - Χριστοφόρου Μάνθος Κ. 1993. «Η Οπουντία Λοκρίδα και η Αταλάντη – Μνήμες και μαρτυρίες». Μέρος 2ο. Αθήνα: Εταιρεία Ιστορικών και Λαογραφικών Ερευνών Αταλάντης (Ε.Ι.Λ.Ε.Α.). σελ. 46.
- ↑ Το 1840 προτάθηκε παράταση της ατέλειας που προβλεπόταν για τους Μακεδόνες, έως το τέλος του έτους - Χριστοφόρου Μάνθος Κ. 1993. «Η Οπουντία Λοκρίδα και η Αταλάντη – Μνήμες και μαρτυρίες». Μέρος 2ο. Αθήνα: Εταιρεία Ιστορικών και Λαογραφικών Ερευνών Αταλάντης (Ε.Ι.Λ.Ε.Α.). σελ. 51.
- ↑ Το 1840 προτάθηκε παράταση της ατέλειας που προβλεπόταν για τους Μακεδόνες, έως το τέλος του έτους - Χριστοφόρου Μάνθος Κ. 1993. «Η Οπουντία Λοκρίδα και η Αταλάντη – Μνήμες και μαρτυρίες». Μέρος 2ο. Αθήνα: Εταιρεία Ιστορικών και Λαογραφικών Ερευνών Αταλάντης (Ε.Ι.Λ.Ε.Α.). σελ. 74.
- ↑ «Δεκαετίες ολόκληρες οι δύο δήμοι συγκροτούσαν επιτροπές για τον καθορισμό των ορίων, χωρίς αποτέλεσμα. Οι μεν Μακεδόνες προσπαθούσαν να περιλάβουν στα όρια του δήμου τους όσο μπορούσαν περισσότερες εκτάσεις, οι δε Αταλαντινοί να μη χάσουν σπιθαμή δικής τους γης, γιατί πίστευαν ότι, μετά τη διαχώριση των ορίων, θα ακολουθούσε η διανομή της γης». - Χριστοφόρου Μάνθος Κ. 1993. «Η Οπουντία Λοκρίδα και η Αταλάντη – Μνήμες και μαρτυρίες». Μέρος 2ο. Αθήνα: Εταιρεία Ιστορικών και Λαογραφικών Ερευνών Αταλάντης (Ε.Ι.Λ.Ε.Α.). σελ. 86.
- ↑ Οι δήμαρχοι του Δήμου Ν.Πέλλης από το 1850 – 1912 ήταν:
- 1850 – 1860: Χαλκιώτης Αθανάσιος
- 1861 – 1865: Λιακόπουλος Επαμεινώνδας
- 1872 – 1873: Συρόπουλος Ιωάννης
- 1907: Κόκκινος Δημήτριος
- 1909 – 1910: Πυργόπουλος Εμμανουήλ
- 1911: Κόκκινος Βασίλειος (και ως Πρόεδρος της Κοινότητας μετέπειτα)
- 1914 – 1917: Ελευθεριάδης Αλέξανδρος
- 1918: Νίκου Απόστολος
- 1919: Βλαχάβας Γεώργιος
- 1921: Κόκκινος Δημήτριος. – Χριστοφόρου Μάνθος Κ. 1993. «Η Οπουντία Λοκρίδα και η Αταλάντη – Μνήμες και μαρτυρίες». Μέρος 2ο. Αθήνα: Εταιρεία Ιστορικών και Λαογραφικών Ερευνών Αταλάντης (Ε.Ι.Λ.Ε.Α.). σελ. 158.
Πηγές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Δακορώνια Φ., Κωτούλας Δ., Μπαλτά Ε. Συθιακάκη Β. Τόλιας Β. «Λοκρίδα – Ιστορία & Πολιτισμός». Εκδόσεις: Κτήμα Χατζημιχάλη.
- Βέλκος Γρηγόρης. 1979. «Ανέκδοτα έγγραφα από το αρχείο του συνοικισμού των Μακεδόνων στη Νέα Πέλλα Αταλάντης» - Δημοσιεύματα της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών. Θεσσαλονίκη 1979.
- Μελάς Γιαννιώτης. 2009. «Το γιγαντιαίο κτηματο-ελληνοπέδιο». Θεσσαλονίκη 2009.
- Χριστοφόρου Μάνθος Κ. 1993. «Η Οπουντία Λοκρίδα και η Αταλάντη – Μνήμες και μαρτυρίες». Μέρος 2ο. Αθήνα: Εταιρεία Ιστορικών και Λαογραφικών Ερευνών Αταλάντης (Ε.Ι.Λ.Ε.Α.).
- Χριστοφόρου Μάνθος Κ. 1994. «Εγκατάσταση Μακεδόνων Αγωνιστών του 1821 στην Νέα Πέλλη Αταλάντης». Αθήνα: Εταιρεία Ιστορικών και Λαογραφικών Ερευνών Αταλάντης (Ε.Ι.Λ.Ε.Α.).
- Χριστοφόρου Μάνθος Κ. 2001. «Χρονολόγιο Οπούντος και Αταλάντης 4000 χρόνια – εν τάχει». Έκδοση Δήμου Αταλάντης.
- Χριστοφόρου Μάνθος Κ. 2004. «Οι Ιεροί Ναοί των Μακεδόνων στη Νέα Πέλλα Αταλάντης». Έκδοση: Ιερού Ναού Μεταμόρφωσης του Σωτήρος Αταλάντης.