Μετάβαση στο περιεχόμενο

Μακρύ μη κωδικοποιητικό RNA

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Τα μακρά μη κωδικοποιητικά RNA (αγγλικά: Long non-coding RNAs, lncRNA) ορίζονται ως μετάγραφα μεγαλύτερα από 200 νουκλεοτίδια που δεν μεταφράζονται σε πρωτεΐνες.[1] Αυτό το κάπως αυθαίρετο όριο διακρίνει τα lncRNA από μικρά μη κωδικοποιητικά RNA όπως τα microRNA (miRNA), τα μικρά παρεμβαλλόμενα RNA (siRNA), τα piwi-αλληλεπιδρώντα RNA (piRNA) και άλλα μικρά RNA.[2]

Περιγραφή

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η έκφραση των lncRNA ρυθμίζεται όπως αυτή των κωδικών RNA. Τα lncRNA υπόκεινται σε μεταγραφική ρύθμιση, με ορισμένα από αυτά να επεξεργάζονται περαιτέρω μέσω συρραφής, επεξεργασίας στα 3’ και 5’ άκρα και κατόπιν να εξάγονται στο κυτταρόπλασμα.[3] Κάποια lncRNA κωδικοποιούν για μικρά πεπτίδια αλλά η πλειοψηφία τους δε μεταφράζεται. Η λειτουργία τους συνδέεται με τη διαρθρωτική δομή, η οποία τους επιτρέπει να αλληλεπιδρούν ειδικά με πρωτεΐνες, DNA και RNA. Τα lncRNA ελέγχουν τη γονιδιακή έκφραση σε μεταγραφικό και μετα-μεταγραφικό επίπεδο.[4] Επίσης, αρκετά lncRNA έχουν βρεθεί να αλληλεπιδρούν με ένζυμα που τροποποιούν τη χρωματίνη και ενεργοποιούν ή απενεργοποιούν τη μεταγραφή γονιδίων.[5] Ανάλογα με την προέλευσή τους, τα lncRNA διαχωρίζονται σε 3 κατηγορίες: 1) τα intronic lncRNA (incRNA), 2) τα intergenic lncRNA (lincRNA) και 3) τα antisense lncRNA.[4][6]

Η αφθονία πολυάριθμων lncRNA ελέγχεται από τα microRNA. Καθώς πολλά από τα lncRNA επηρεάζουν διαφορετικές κυτταρικές λειτουργίες (πολλαπλασιασμός, διαφοροποίηση, γήρανση, απόπτωση), αλλαγές στην αφθονία τους επηρεάζουν άμεσα την κυτταρική απόκριση σε φυσιολογικές και παθολογικές καταστάσεις.[4] Έχει προταθεί ότι η συγκέντρωση των microRNA στο κυτταρόπλασμα μπορεί να  συσχετισθεί με την αφθονία των lncRNA, τα οποία διαθέτουν παρόμοιες αλληλουχίες στόχους για τα miRNA, έχοντας ως αποτέλεσμα την απομάκρυνσή τους από τα mRNA-στόχους αλλά και τον ανταγωνισμό τους για την πρόσδεση σ'αυτά. Τέλος, κάποια lncRNA υφίστανται επεξεργασία έτσι ώστε να δώσουν γένεση σε miRNA.

Ρόλος

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Συνολικά, φαίνεται ότι τα lncRNA και miRNA συνεργάζονται ώστε να ελέγξουν τη γονιδιακή έκφραση μέσω ενός αριθμού μηχανισμών μετα-μεταγραφικών τροποποιήσεων. Γενικά όμως, τα microRNA and lncRNA ρυθμίζουν τη γονιδιακή έκφραση σε όλα τα επίπεδα (μεταγραφικά, μετα-μεταγραφικά και μετα-μεταφραστικά). Μέσω αυτής της επίδρασης σε όλα τα επίπεδα της πρωτεϊνικής έκφρασης, αυτές οι μεγάλες οικογένειες των μη κωδικών RNA επηρεάζουν σε συνολικό επίπεδο τον κυτταρικό μεταβολισμό.[4]

Για την ανεύρεση του λειτουργικού ρόλου των lncRNA, μία πιθανή οδός είναι η αναγνώριση των πρωτεϊνών με τις οποίες δεσμεύονται (binding proteins). Έρευνες αποδεικνύουν ότι παράγοντες που συμμετέχουν στη μετάδοση σήματος (υποδοχείς, κινάσες, μεταγραφικοί παράγοντες), σχετίζονται άμεσα με τα lncRNA και ότι η ενζυμική τους δραστηριότητα ρυθμίζεται από αυτά τα lncRNA.[6]

Επιγραμματικά, οι προτεινόμενοι λειτουργικοί ρόλοι των lncRNA στη ρύθμιση των σηματοδοτικών καταρρακτών και στη «συνομιλία» μεταξύ των μονοπατιών μπορούν να κατηγοριοποιηθούν σε 6 κατηγορίες:

1.       Συγχώνευση (Merge): όπου το lncRNA συμπράττει με τις κινάσες γειτονικών μονοπατιών, επιτρέποντας την παράλληλη δράση τους, επιταχύνοντας την κυτταρική απόκριση.

2.       Διακόπτης (Switch): το lncRNA  ενώνει έναν υποδοχέα με πολλαπλές κινάσες, δημιουργώντας μία διασταύρωση στο μονοπάτι, οπότε με την ενεργοποίηση του υποδοχέα ταυτόχρονα ενεργοποιούνται πολλαπλές κινάσες και μεταδίδονται πολλαπλά σήματα.

3.       Σε απάντηση του κυτταρικού περιβάλλοντος, ένα lncRNA θα μπορούσε να αλλάξει πορεία και να δημιουργήσει μία «γέφυρα» μεταξύ μίας κινάσης και ενός υποδοχέα.

4.       Προτεραιότητα (yield): τα lncRNA μπορούν να δώσουν προτεραιότητα στην ενεργοποίηση ανταγωνιστικών μονοπατιών, ώστε μόνο το ένα από τα δύο να είναι ενεργό.

5.       Παράκαμψη (shortcut): κατά την παρουσία ενός lncRNA, το συμβατικό μονοπάτι παρακάμπτεται και ακολουθείται μονοπάτι με αμεσότερο αποτέλεσμα για γρηγορότερη κυτταρική απόκριση.

6.       Παράκαμψη (detour): σε περιπτώσεις όπου το συμβατικό μονοπάτι είναι μπλοκαρισμένο, τα lncRNA μπορούν να διευκολύνουν τη διαμόρφωση ενός εναλλακτικού μονοπατιού.

Οι αλληλεπιδράσεις ανάμεσα στα lncRNA και στις πρωτεΐνες δέσμευσής τους δρουν ως ένας από τους κύριους μηχανισμούς των  lncRNA-διαμεσολαβούντων σηματοδοτικών μονοπατιών. Οι λειτουργικοί ρόλοι που προέρχονται από την αλληλεπίδραση των  lncRNA με πρωτεΐνες είναι ποικίλοι. Συχνά παρατηρείται ότι κατά την αλληλεπίδραση ενός lncRNA με ένα ένζυμο, η ενζυμική δραστηριότητα αυτού τροποποιείται με τους ακόλουθους τρόπους:[6]

· τα lncRNA μπορούν να τροποποιήσουν τη δραστικότητα διάφορων ενζύμων (π.χ. κινάσες) δρώντας ως chaperones, μέσω των οποίων το lncRNA αλληλεπιδρά με τις υπομονάδες ενός ενζύμου και επάγει αλλαγή στη διαμόρφωσή του, αλλάζοντάς την ενζυμική του δραστικότητα.

· lncRNA μπορούν να τροποποιήσουν την ενζυμική δραστικότητα δρώντας ως αλλοστερικοί ρυθμιστές, αλλάζοντας τη δομή του ενεργού κέντρου.

· τα lncRNA μπορούν να δράσουν συνεργατικά.

· τα lncRNA μπορούν να επικαλύψουν την επιφάνεια της πρωτεΐνης-στόχου ώστε να μην μπορεί να πραγματοποιηθεί μετα-μεταφραστική τροποποίηση.

· τα lncRNA δύναται να συνεισφέρουν στην αλλαγή θέσης των binding πρωτεϊνών.

Πλέον, έχουν δημιουργηθεί  βάσεις δεδομένων στις οποίες οργανώνονται οι πληροφορίες για τα αναγνωρισμένα lncRNA και τα βιολογικά τους χαρακτηριστικά.[7]

Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ «Visiting "noncodarnia"». BioTechniques 54 (6): 301, 303–4. Ιούνιος 2013. doi:10.2144/000114037. PMID 23750541. «"Αναφέρουμε τα lncRNA ως ξεχωριστή κατηγορία, ενώ στην πραγματικότητα ο μόνος ορισμός είναι ότι έχουν μήκος μεγαλύτερο από 200 νουκλεοτίδια," σύμφωνα με την Ana Marques, του Πανεπιστημίου του Όξφορντ που με εξελικτικές προσεγγίσεις προσπαθεί να κατανοήσει την λειτουργία των lncRNA». 
  2. ↑ «On the classification of long non-coding RNAs». RNA Biology 10 (6): 925–33. Ιούνιος 2013. doi:10.4161/rna.24604. PMID 23696037. 
  3. ↑ Tuck, Alex Charles; Tollervey, David (2013-08). «A Transcriptome-wide Atlas of RNP Composition Reveals Diverse Classes of mRNAs and lncRNAs». Cell 154 (5): 996–1009. doi:10.1016/j.cell.2013.07.047. ISSN 0092-8674. PMID 23993093. PMC PMC3778888. https://doi.org/10.1016/j.cell.2013.07.047. 
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 Yoon, Je-Hyun; Abdelmohsen, Kotb; Gorospe, Myriam (2014-10). «Functional interactions among microRNAs and long noncoding RNAs». Seminars in Cell & Developmental Biology 34: 9–14. doi:10.1016/j.semcdb.2014.05.015. ISSN 1084-9521. PMID 24965208. PMC PMC4163095. http://dx.doi.org/10.1016/j.semcdb.2014.05.015. 
  5. ↑ Rinn, John L.; Chang, Howard Y. (2012-07-07). «Genome Regulation by Long Noncoding RNAs» (στα αγγλικά). Annual Review of Biochemistry 81 (1): 145–166. doi:10.1146/annurev-biochem-051410-092902. ISSN 0066-4154. PMID 22663078. PMC PMC3858397. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2019-04-08. https://web.archive.org/web/20190408054538/https://www.annualreviews.org/doi/10.1146/annurev-biochem-051410-092902. Ανακτήθηκε στις 2018-06-04. 
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 Lin, Chunru; Yang, Liuqing (2018-04). «Long Noncoding RNA in Cancer: Wiring Signaling Circuitry». Trends in Cell Biology 28 (4): 287–301. doi:10.1016/j.tcb.2017.11.008. ISSN 0962-8924. PMID 29274663. PMC PMC5869122. https://doi.org/10.1016/j.tcb.2017.11.008. 
  7. ↑ Wang, Jingjing; Meng, Xianwen; Dobrovolskaya, Oxana B.; Orlov, Yuriy L.; Chen, Ming (2017-10). «Non-coding RNAs and Their Roles in Stress Response in Plants». Genomics, Proteomics & Bioinformatics 15 (5): 301–312. doi:10.1016/j.gpb.2017.01.007. ISSN 1672-0229. PMID 29017967. PMC PMC5673675. https://doi.org/10.1016/j.gpb.2017.01.007. 
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Μακρύ_μη_κωδικοποιητικό_RNA&oldid=10641973"