Μαυρομμάτι Καρδίτσας

Μαυρομμάτι
Μαυρομμάτι Μαυρομμάτι
Διοίκηση
Χώρα	Ελλάδα
Αποκεντρωμένη Διοίκηση	Θεσσαλίας-Στερεάς Ελλάδας
Περιφέρεια	Θεσσαλίας
Περιφερειακή Ενότητα	Καρδίτσας
Δήμος	Μουζακίου
Δημοτική Ενότητα	Μουζακίου
Γεωγραφία
Γεωγραφικό διαμέρισμα	Θεσσαλία
Νομός	Καρδίτσας
Υψόμετρο	160 μέτρα
Πληθυσμός
Μόνιμος	1.026
Έτος απογραφής	2021
Πληροφορίες
Ταχ. κώδικας	43060
Τηλ. κωδικός	2445

Σπηλιά Γ.Καραϊσκάκη

Το Μαυρομμάτι είναι μεγάλος ημιορεινός οικισμός και ένα από τα ιστορικά χωριά του Ν. Καρδίτσας· βρίσκεται στους πρόποδες των ιστορικών Αγράφων 27 χλμ. βορειοδυτικώς της Καρδίτσας και 3 χιλ. ανατολικώς του Μουζακίου στα δεξιά του ποταμού Πάμισου (Μπλιούρη) σε υψόμετρο 160 μέτρων. Σύμφωνα με την παράδοση, ο αγωνιστής του 1821 Γεώργιος Καραϊσκάκης γεννήθηκε σε ένα σπήλαιο κοντά στη μονή του Αγίου Γεωργίου.

Ιστορικά στοιχεία

Το Μαυρομμάτι είναι δημιούργημα της Βυζαντινής εποχής (1100 - 1200) περίπου, αφού αναφέρεται στην πρώτη Οθωμανική απογραφή του 1454/1455. Σύμφωνα με την απογραφή του 1454-55 η περιοχή του Μαυρομματίου αποτελούνταν από δύο τιμάρια: το πρώτο με ετήσιο εισόδημα 1.215 άσπρα , ανήκε στους αδελφούς Ορτού και Σανί, οι οποίοι το εκμεταλλεύονταν εξ αδιαιρέτου. Σ’ αυτό κατοικούσαν 31 οικογένειες και 5 χήρες που καλλιεργούσαν δημητριακά , λινάρι , αμπέλια , και έτρεφαν πρόβατα και χοίρους. Το δεύτερο τιμάριο με ετήσιο εισόδημα 1014 άσπρα , ανήκε στον Γκιόνη [= Γιάννη ] Μαυρομάτη . Στο τιμάριο αυτό, που είχε παραχωρήσει κάποιος Θεόδωρος Μαυρομάτης, κατοικούσαν 28 οικογένειες και 1(μία) χήρα. Οι κάτοικοί του καλλιεργούσαν και αυτοί δημητριακά, αμπέλια και έτρεφαν πρόβατα, χοίρους και μελίσσια. Με το πέρασμα των χρόνων τα δύο αυτά τιμάρια – οικισμοί ενώθηκαν και αποτέλεσαν έναν οικισμό το Μαυρομμάτι , όπως το γνωρίζουμε σήμερα. Κατά τον Γάλλο πρόξενο των Ιωαννίνων Πουκεβίλ, το Μαυρομμάτι στα 1800 είχε 100 οικογένειες με 400 περίπου κατοίκους. Στην περίοδο 1812-1818 ο Βελή Πασάς είχε εδώ ένα τσιφλίκι με έκταση , που την καλλιεργούσαν 48 ζευγίτες, και με ετήσια έσοδα μαζί με τους 4 νερόμυλους, 35.000 γρόσια.

Τον Αύγουστο του 1881 μαζί με όλη την περιοχή του Ν. Καρδίτσας απελευθερώθηκε και αποτέλεσε τμήμα του Ελληνικού πλέον κράτους. Έπειτα ιδρύθηκε ο Δήμος Ιθώμης με έδρα το Φανάρι, στον οποίο συμπεριλήφθηκαν και άλλοι 14 οικισμοί, ανάμεσά τους και το Μαυρομμάτι με 724 τότε κατοίκους. Με τον νόμο Δ/ΥΖ του 1912 καταργήθηκε ο Δήμος Ιθώμης και το Μαυρομμάτι έγινε αυτοτελής κοινότητα , μαζί με τον οικισμό Κιούρκα, (70 περίπου κάτοικοι) σύμφωνα με το Διάταγμα 29.8.1912 σύνολο 800 κάτοικοι. Μετά την απελευθέρωση ο πληθυσμός άρχισε να αυξάνεται ραγδαία. Το 1881 (850 Κάτοικοι), το 1889 (950)και στα 1907 (1.862) μαζί με τους 70 κατοίκους του διαλυμένου πλέον οικισμού Κιούρκα.

Σήμερα ο πληθυσμός του χωριού , μαζί με τον οικισμό «Καραϊσκάκη» που βρίσκεται ανάμεσα στο Μαυρομμάτι – Μουζάκι είναι 2.000, και τον χειμώνα ξεπερνούν τους 2.500 λόγω του ότι το Μαυρομμάτι από παλαιά το χρησιμοποιούν οι κτηνοτρόφοι των ορεινών χωριών των Αγράφων σαν ξεχειμαδιό . Οι κάτοικοί τους ασχολούνται κυρίως με την καλλιέργεια βάμβακος, δημητριακών, μηδικής, την εκτροφή αιγοπροβάτων, γελαδιών , και με την επεξεργασία του ξύλου με πολλές βιοτεχνίες του κλάδου αυτού.

Πληθυσμός

Ακολουθεί η πορεία του πληθυσμού σύμφωνα με τις απογραφές:

Απογραφή	1881	1889	1896	1907	1920	1928	1940	1951	1961	1971	1981	1991	2001	2011
Πληθυσμός	724	848	952	1.136	1.199	1.468	1.791	1.990	2.065	1.689	1.623	1.426	1.735	1.115

Δραστηριότητες

Στο Μαυρομμάτι από το 1927 υπάρχει πολιτιστικός σύλλογος με την επωνυμία Πολιτιστικός Σύλλογος Μαυρομματίου «Ο ΚΑΡΑΪΣΚΑΚΗΣ», ο οποίος δραστηριοποιείται σε πολλά πολιτιστικά δρώμενα του χωριού. Επίσης υπάρχει Αθλητικός Σύλλογος "Ο ΚΑΡΑΪΣΚΑΚΗΣ" και κτηνοτροφικός σύλλογος. Ο πολιτιστικός σύλλογος του χωριού διατηρεί με δικές του δαπάνες πλούσιο από αντικείμενα λαογραφικό μουσείο που βρίσκεται στην κεντρική πλατεία του χωριού, και σπάνια εκθέματα που αφορούν τον Γ. Καραϊσκάκη . Έχει επίσης οργανωμένη τράπεζα αίματος. Στο Μαυρομμάτι λειτουργεί εξατάξιο δημοτικό σχολείο και διθέσιο νηπιαγωγείο.

Αξιοθέατα και αναδρομές

Το ενδιαφέρον των επισκεπτών προσελκύει το αξιόλογο Μοναστήρι του Αγίου Γεωργίου (Καραϊσκάκη) Μαυρομματίου, που βρίσκεται 3 χλμ. από το χωριό και η προσέγγισή του γίνεται από ασφαλτοστρωμένο δρόμο. Το Μοναστήρι υπήρξε ένα από τα σημαντικότερα στα χρόνια της Τουρκοκρατίας , αλλά και στα μετέπειτα χρόνια . Στο Μοναστήρι αυτό με το Αθωνίτικου τύπου καθολικό έζησε για ένα διάστημα σαν καθαρίστρια (Νεοκόρα –Καλόγρια) και η Ζωή Διμιτσκή , η μάνα του Γ. Καραϊσκάκη. Η ίδρυση του μοναστηριού τοποθετείται χρονικά το 1550, ενώ οι τοιχογραφίες του χρονολογούνται το 1657. Οι εικόνες του τέμπλου φέρουν τις χρονολογίες 1590 και 1602 . Στο χωριό υπάρχουν επίσης οι εκκλησίες: Του Αγ. Ιωάννη (η πιο παλαιά), του Αγ. Νικολάου 1887 , των Αγ. Αναργύρων , του Αγ. Νικολάου εκ Βουναίνοις (ο Νέος), του Αγ. Βουκόλου Επισκόπου Σμύρνης , ο Αγ. Στέφανος στον Συνοικισμό Γ. Καραϊσκάκη , το περικαλλές εξωκλήσι της Αγ. Μαρίνας στα Ανατολικά του χωριού σε απόσταση 3χιλ. και στα υψώματα του βουνού το ανακαινισμένο εξωκλήσι της Αγ. Αικατερίνης , και ψηλά στην κορυφή δεσπόζει το εκκλησάκι του Αη- Λιά. Παλαιά πετρόχτιστα σπίτια και παραδοσιακές βρύσες, στολίζουν το ιστορικό χωριό. Στην πλατεία με τα αιωνόβια πλατάνια στέκει επιβλητικά ο χάλκινος έφιππος ανδριάντας του Γ. Καραϊσκάκη, βάρους 2,5 τόνων έργου του Ακαδημαϊκού γλύπτη Γιάννη Παππά που στήθηκε εκεί το έτος 1990 έπειτα από πανελλήνιο έρανο. Ο επισκέπτης μπορεί να επισκεφτεί στο Μαυρομμάτι το σπίτι όπου έζησε τα παιδικά του χρόνια ο Καραϊσκάκης , το λαογραφικό μουσείο , και το μουσείο λαϊκής τέχνης της κυρίας Μελπομένης Τζιουβάρα.

Πολιστικές εκδηλώσεις

Ευκαιρία για θρησκευτικό προσκύνημα των πιστών αποτελούν τα δύο πανηγύρια που οργανώνονται από τον πολιτιστικό σύλλογο του χωριού «Ο ΚΑΡΑΪΣΚΑΚΗΣ», στις 9 Μαϊου (του Αγίου Νικολάου του Νέου εκ Βουνένοις , ή Μαρούλη όπως είναι γνωστό στην περιοχή) και στις 16 και 17 Ιουλίου τις Αγίας Μαρίνας στο ομώνυμο εξωκkλήσι. Και στα δύο αυτά θρησκευτικά πανηγύρια ο σύλλογος προσφέρει σε όλους τους προσκυνητές δωρεάν φαγητό σε περίπου 2.000 άτομα. Κάθε χρόνο επίσης ο σύλλογος του χωριού ανήμερα της εορτής του Αγίου Γεωργίου προς τιμή του Γ. Καραϊσκάκη οργανώνει με την οικονομική στήριξη του Δήμου τις κορυφαίες πολιτιστικές εκδηλώσεις του Δήμου τα "ΚΑΡΑΪΣΚΑΚΕΙΑ" με παρουσίαση παραδοσιακών χορών από διάφορα μέρη της Ελλάδας. Την τελευταία εβδομάδα του Ιουνίου ο πολιτιστικός σύλλογος συμμετέχει και οργανώνει εδώ στο χωριό, τις μεγάλες και καταξιωμένες πλέον σε όλη τη Θεσσαλία πολιτιστικές εκδηλώσεις "ΚΑΡΑΪΣΚΑΚΕΙΑ" που γίνονται σε Νομαρχιακό επίπεδο από την Ένωση Πολιτιστικών Συλλόγων του νομού Καρδίτσας με τη συμμετοχή χορευτικών τμημάτων όχι μόνο από την Ελλάδα αλλά και από το εξωτερικό. Οι εκδηλώσεις αυτές διαρκούν μια εβδομάδα. Το Μαυρομμάτι είναι επίσης η γενέτειρα ενός άλλου πρωτοπόρου: του Κωνσταντίνου Κατσόγιαννου από τους πρώτους αυτοδίδακτους ανεμοπτεριστές στην Ευρώπη

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Κείμενο και εικόνες από το Δήμο Μουζακίου