Μετάβαση στο περιεχόμενο

Μητριαρχία

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Η μητριαρχία είναι ένα κοινωνικό σύστημα στο οποίο οι γυναίκες κατέχουν τη κυρίαρχη θέση στην κοινωνία και στην οικογένεια.[1] Σε αυτό το τύπο κοινωνικής οργάνωσης, οι γυναίκες έχουν δύναμη και ηγεσία σε διάφορους πολιτικούς, κοινωνικούς, οικογενειακούς, οικονομικούς και θρησκευτικούς ρόλους. Μπορούν να αποτελέσουν ηθικές και ιδεολογικές αυθεντίες, να διαθέτουν κοινωνικά προνόμια και να ελέγχουν τη περιουσία. 0ι ορισμοί που δίνονται στην ανθρωπολογία και στον φεμινισμό διαφέρουν σε ορισμένα σημεία.

Ορισμοί, υποδηλώσεις και ετυμολογία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Σύμφωνα με το Αγγλικό Λεξικό της Οξφόρδης, η μητριαρχία είναι μια «μορφή κοινωνικής οργάνωσης στην οποία η μητέρα ή η μεγαλύτερη γυναίκα είναι ο αρχηγός της οικογένειας και η καταγωγή και η σχέση υπολογίζονται μέσω της μητρογραμμικότητας» .Ένας δημοφιλής ορισμός, σύμφωνα με τους James Peoples και Garrick Bailey, είναι η «γυναικεία κυριαρχία».[1] Εντός του ακαδημαϊκού κλάδου της πολιτιστικής ανθρωπολογίας, σύμφωνα με το Αγγλικό Λεξικό της Οξφόρδης, η μητριαρχία είναι μια «κουλτούρα ή κοινότητα στην οποία επικρατεί ένα τέτοιο σύστημα» ή μια «οικογένεια, κοινωνία, οργανισμός κλπ., που κυριαρχείται από μία γυναίκα ή γυναίκες.» Στη γενική ανθρωπολογία, σύμφωνα με τον William A. Haviland, η μητριαρχία είναι η «εξουσία από τις γυναίκες».[2] Μητριαρχία είναι μια κοινωνία στην οποία οι γυναίκες, ιδιαίτερα οι μητέρες, έχουν τους κεντρικούς ρόλους της πολιτικής ηγεσίας, της ηθικής εξουσίας και του ελέγχου της περιουσίας. Μια κοινωνία που περιστασιακά καθοδηγείται από μια γυναίκα για μη μητριαρχικούς λόγους ή ένα επάγγελμα στο οποίο οι γυναίκες γενικά κυριαρχούν χωρίς αναφορά στη μητριαρχία, όπως η πορνεία, δεν νοείται ως μητριαρχική κοινωνία. Σύμφωνα με τον Lawrence A. Kuzner το 1997, ο AR Radcliffe-Brown υποστήριξε το 1924 ότι οι ορισμοί της μητριαρχίας και της πατριαρχίας είχαν «λογικές και εμπειρικές αστοχίες (...) [και] ήταν πολύ ασαφείς για να είναι επιστημονικά χρήσιμοι».[3]

Σύμφωνα με την Μάργκο Άντλερ, «ορισμένες φεμινίστριες σημειώνουν ότι παρά τη κυριολεκτική της σημασία, λίγοι ορισμοί της λέξης «μητριαρχία», περιλαμβάνουν οποιαδήποτε έννοια εξουσίας και υποδηλώνουν ότι αιώνες καταπίεσης έχουν καταστήσει αδύνατο για τις γυναίκες να συλλάβουν τις εαυτές τους έχοντας τέτοια εξουσία.» [4]

Η μητριαρχία έχει συχνά παρουσιαστεί ως αρνητική, σε αντίθεση με την πατριαρχία που παρουσιάζεται ως φυσική και αναπόφευκτη για την κοινωνία, επομένως αυτή η μητριαρχία είναι απελπιστική. Οι Barbara J. Love και Elizabeth Shanklin έγραψαν:

Όταν ακούμε τη λέξη «μητριαρχία», εξαρτόμαστε από μια σειρά απαντήσεων: Ότι η μητριαρχία αναφέρεται στο παρελθόν και ότι μητριαρχία δεν υπήρξε ποτέ. Ότι η μητριαρχία είναι μια απελπιστική φαντασίωση της γυναικείας κυριαρχίας, των μητέρων που κυριαρχούν στα παιδιά, των γυναικών που είναι σκληρές με τους άνδρες. Το να μας παρουσιάζουν αρνητικά τη μητριαρχία, είναι φυσικά προς το συμφέρον των πατριαρχών. Μας κάνουν να νιώθουμε ότι η πατριαρχία είναι φυσική, ώστε να είναι λιγότερο πιθανό να την αμφισβητήσουμε, και λιγότερο πιθανό να κατευθύνουμε τις ενέργειές μας για να τη τερματίσουμε.[5]

Ετυμολογικά, προέρχεται από το λατινικό māter «μητέρα» και το ελληνικό ἄρχειν, «εξουσιάζω». Η έννοια της μητριαρχίας ορίστηκε από τον Joseph-François Lafitau (1681–1746), ο οποίος την ονόμασε για πρώτη φορά ginécocratie .[6] Σύμφωνα με το Αγγλικό Λεξικό της Οξφόρδης, ο όρος μητριαρχία εμφανίστηκε το 1885. Από την άλλη, ο όρος γυναικοκρατία χρησιμοποιείται από τον 17ο αιώνα, ο οποίος εντοπίστηκε στον Αριστοτέλη και στον Πλούταρχο .[7][8]

Ιστορία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Αμαζόνα σε αρχαιοελληνικό αμφορέα

Οι περισσότεροι ανθρωπολόγοι υποστηρίζουν ότι δεν υπάρχουν γνωστές κοινωνίες που να είναι αναμφισβήτητα μητριαρχικές.[9] Σύμφωνα με τους JM Adovasio, Olga Soffer και Jake Page, δεν είναι γνωστό ότι υπήρξε πραγματική μητριαρχία.[10] Η ανθρωπολόγος Joan Bamberger υποστήριξε ότι το ιστορικό αρχείο δεν περιέχει πρωταρχικές πηγές για κάποια κοινωνία στην οποία να κυριαρχούσαν οι γυναίκες.[11] Οι αμαζόνες είναι ένα από τα παλιότερα γνωστά παραδείγματα μητριαρχικών κοινωνιών.[12][13][14][15] Ο κατάλογος των ανθρώπινων πολιτισμικών καθολικών του ανθρωπολόγου Donald Brown ( δηλαδή, χαρακτηριστικά που μοιράζονται σχεδόν όλες οι σημερινές ανθρώπινες κοινωνίες) περιλαμβάνει τους άνδρες ως το «κυρίαρχο στοιχείο» στις δημόσιες πολιτικές υποθέσεις,[16] το οποίο ισχυρίζεται ότι είναι η σύγχρονη άποψη της κυρίαρχης ανθρωπολογίας .[17] Υπάρχουν κάποιες διαφωνίες και πιθανές εξαιρέσεις. Σύμφωνα με τον Haviland, η πεποίθηση ότι η γυναικεία διακυβέρνηση προηγείτο της κυριαρχίας των ανδρών «υποστηριζόταν από πολλούς διανοούμενους του δέκατου ένατου αιώνα».[2] Η πεποίθηση αυτή επέζησε μέχρι τον 20ό αιώνα και προωθήθηκε σημαντικά στο πλαίσιο του φεμινισμού και ιδιαίτερα του φεμινισμού του δεύτερου κύματος, αλλά είναι ως επί το πλείστον απαξιωμένη σήμερα, καθώς οι περισσότεροι ειδικοί λένε ότι δεν ήταν ποτέ αληθινή.[17]

Στη φεμινιστική σκέψη

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ενώ η μητριαρχία ως επί το πλείστον δεν χρησιμοποιείται για την ανθρωπολογική περιγραφή των υπαρχουσών κοινωνιών, παραμένει επίκαιρη ως έννοια στον φεμινισμό .[18]

Ελίζαμπεθ Κάντι Στάντον

Στον φεμινιστικό λόγο του πρώτου κύματος, είτε Ελίζαμπεθ Κάντι Στάντον είτε η Μάργκαρετ Φούλερ (δεν είναι σαφές ποια ήταν η πρώτη) εισήγαγαν την έννοια της μητριαρχίας [19] και στη συζήτηση εντάχθηκε η Matilda Joslyn Gage .[20] Η Βικτόρια Γούντχαλ, το 1871, ζήτησε από τους άνδρες να ανοίξουν την κυβέρνηση των ΗΠΑ στις γυναίκες, διαφορετικά ένα νέο σύνταγμα και κυβέρνηση θα σχηματιζόταν σε ένα χρόνο.[21] και, βάσει της ισότητας, έθεσε υποψηφιότητα για να εκλεγεί πρόεδρος το 1872.[22][23] Η Σάρλοτ Πέρκινς Τζίλμαν, το 1911 και το 1914,[24] επιχειρηματολόγησε για «έναν κόσμο με επίκεντρο τη γυναίκα, ή καλύτερα με επίκεντρο τη μητέρα» [25] και περιέγραψε τη «κυβέρνηση από γυναίκες» .[25] Υποστήριξε ότι μια κυβέρνηση υπό την ηγεσία ενός φύλου πρέπει να επικουρείται από το άλλο,[26] και τα δύο φύλα είναι «χρήσιμα… και θα έπρεπε στις κυβερνήσεις μας να χρησιμοποιούνται εξίσου»,[27] επειδή οι άνδρες και οι γυναίκες έχουν διαφορετικές ιδιότητες.[27]

Στη φεμινιστική λογοτεχνία, η μητριαρχία και η πατριαρχία δεν νοούνται ως απλοί καθρέφτες η μία της άλλης.[28] Ενώ η μητριαρχία μερικές φορές σημαίνει «η πολιτική εξουσία των γυναικών»,[29] αυτή η έννοια συχνά απορρίπτεται, με το σκεπτικό ότι η μητριαρχία δεν μιμείται την πατριαρχία. Η πατριαρχία θεωρείται ότι αφορά την εξουσία επί των άλλων, ενώ η μητριαρχία θεωρείται ότι αφορά την εξουσία εκ των έσω,[28] η Starhawk έχει γράψει σχετικά με αυτή τη διάκριση [28][30] και η Adler υποστήριξε ότι η μητριαρχική εξουσία δεν είναι κτητική και ελεγκτική, αλλά είναι αρμονική με τη φύση. [α]

Οι φεμινιστικές ουτοπίες είναι μια μορφή υπεράσπισης. Σύμφωνα με την Tineke Willemsen, «μια φεμινιστική ουτοπία θα ήταν η περιγραφή ενός τόπου όπου τουλάχιστον οι γυναίκες θα ήθελαν να ζήσουν» [32] Ο Willemsen συνεχίζει, μεταξύ των διάφορων «τύπων φεμινιστικών ουτοπιών[,]  … ένας προέρχεται από φεμινίστριες που τονίζουν τις διαφορές μεταξύ γυναικών και ανδρών. Τείνουν να διαμορφώνουν τον ιδανικό κόσμο τους με όρους μιας κοινωνίας όπου οι θέσεις των γυναικών είναι καλύτερες από τις θέσεις των ανδρών. Υπάρχουν διάφορες μορφές μητριαρχίας, ή ακόμα και μια ουτοπία που μοιάζει με τον ελληνικό μύθο των Αμαζόνων. . . . Έχουν αναπτυχθεί ελάχιστες σύγχρονες ουτοπίες στις οποίες οι γυναίκες να έχουν απόλυτη εξουσία.»

Στα ζώα

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η κοινωνική δομή των ευρωπαïκών βισόνων έχει περιγραφεί ως μητριαρχική. 

Η μητριαρχία μπορεί επίσης να αναφέρεται σε μη ανθρώπινα ζωικά είδη στα οποία τα θηλυκά κατέχουν ιεραρχικές θέσεις και μεγαλύτερο κύρος, όπως μεταξύ των ύαινων των στικτών, των ελεφάντων, των λεμούριων, των γυμνών τυφλοπόντικων,[33] και των μπονόμπο .[34]

Σημειώσεις

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ Adler wrote a matriarchy is "a realm where female things are valued and where power is exerted in non-possessive, non-controlling, and organic ways that are harmonious with nature."[31]

Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ Peoples & Bailey (2012)
  2. ↑ 2,0 2,1 Haviland, William A., Anthropology (Ft. Worth: Harcourt Brace College Publishers, 8th ed. 1997 ((ISBN 0-15-503578-9))), p. 579.
  3. ↑ Kuznar, Lawrence A., Reclaiming a Scientific Anthropology (Walnut Creek, Calif.: AltaMira Press (div. of Sage Publications), pbk. 1997 ((ISBN 0-7619-9114-X))).
  4. ↑ Adler (2006)
  5. ↑ Love & Shanklin (1983)
  6. ↑ Edvard Westermarck (1921), The History of Human Marriage, Vol. 3, London: Macmillan, p. 108.
  7. ↑ Liddell, Henry George, & Robert Scott, An Intermediate Greek–English Lexicon, for γυναικοκρατία.
  8. ↑ Liddell, Henry George, & Robert Scott, A Greek–English Lexicon, for γυ^ναικο-κρα^τέομαι.
  9. ↑ Encyclopædia Britannica describes this view as "consensus", listing matriarchy as a hypothetical social system: Encyclopædia Britannica (2007), entry Matriarchy.
  10. ↑ Adovasio, J. M., Olga Soffer, & Jake Page, The Invisible Sex: Uncovering the True Roles of Women in Prehistory (Smithsonian Books & Collins (HarperCollinsPublishers), 1st Smithsonian Books ed. 2007 ((ISBN 978-0-06-117091-1))), pp. 251–255, esp. p. 255.
  11. ↑ Bamberger, Joan, The Myth of Matriarchy: Why Men Rule in Primitive Society, in M. Rosaldo & L. Lamphere, Women, Culture, and Society (Stanford, Calif.: Stanford University Press, 1974), p. 263.
  12. ↑ Chesler (2005), σελίδες 335–336 (italics omitted).
  13. ↑ Chesler (2005), σελίδες 335–336
  14. ↑ Chesler (2005), σελ. 336
  15. ↑ Chesler (2005), σελ. 336 (italics omitted)
  16. ↑ Brown, Donald E., Human Universals (Philadelphia: Temple University Press, 1991), p. 137.
  17. ↑ 17,0 17,1 "The view of matriarchy as constituting a stage of cultural development now is generally discredited. Furthermore, the consensus among modern anthropologists and sociologists is that a strictly matriarchal society never existed." Encyclopædia Britannica (2007), entry Matriarchy.
  18. ↑ Weisberg, D. Kelly, ed., Applications of Feminist Legal Theory to Women's Lives: Sex, Violence, Work, and Reproduction (Philadelphia: Temple University Press, 1996 ((ISBN 1-56639-423-6))), p. 9 ("women must organize against patriarchy as a class") but see p. 11 ("some radical feminists ... opt ... for anarchistic, violent methods").
  19. ↑ Donovan (2000), citing Stanton, Elizabeth Cady, Address (Washington Woman's Rights Convention, 1869), in History of Woman Suffrage, vol. 2, pp. 351–353.
  20. ↑ Donovan (2000), citing Gage, Matilda Joslyn, Woman, Church and State: A Historical Account of the Status of Women through the Christian Ages; with Reminiscences of the Matriarchate (Watertown, Mass.: Persephone Press, 1980 (1893)), p. 21.
  21. ↑ A Lecture on Constitutional Equality, also known as The Great Secession Speech, speech to Woman's Suffrage Convention, New York, May 11, 1871, excerpt quoted in Gabriel (1998).
  22. ↑ Gabriel (1998)
  23. ↑ Underhill, Lois Beachy, The Woman Who Ran for President: The Many Lives of Victoria Woodhull (Bridgehampton, N.Y.: Bridge Works, 1st ed. 1995 ((ISBN 1-882593-10-3)), passim, esp. ch. 8.
  24. ↑ The dates are those of two original editions of the same work, both cited herein.
  25. ↑ 25,0 25,1 Donovan (2000), citing Gilman (2001)
  26. ↑ Gilman (2001) and see p. 153.
  27. ↑ 27,0 27,1 Gilman (2001)
  28. ↑ 28,0 28,1 28,2 Eller (1991)
  29. ↑ Eller (2000)
  30. ↑ Starhawk, Dreaming the Dark: Magic, Sex, and Politics (Boston, Mass.: Beacon Press, 15th Anniversary ed. 1997 (original 1982) ((ISBN 0-8070-1037-5))), ch. 1 (original 1982 ed. cited in Eller (1991)).
  31. ↑ Adler (2006), σελ. 187, as quoted in Eller (1991), σελ. 287.
  32. ↑ Willemsen (1997)
  33. ↑ Despard Estes, Richard (1991). The Behaviour Guide to African Mammals. Berkeley and Los Angeles, California: University of California Press. σελ. 337. ISBN 0-520-08085-8. 
  34. ↑ Angier, Natalie (September 10, 2016). «Beware the Bonds of Female Bonobos». The New York Times. https://www.nytimes.com/2016/09/13/science/bonobos-apes-matriarchy.html. Ανακτήθηκε στις September 10, 2016. 
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Μητριαρχία&oldid=10764770"