Μιχαήλ Α΄ της Ρωσίας

Μιχαήλ Α΄
Τσάρος του Ρωσικού Βασιλείου
Περίοδος	21 Ιουλίου 1613 - 12 Ιουλίου 1645
Προκάτοχος	Βασίλειος Δ΄
Διάδοχος	Αλέξιος
Γέννηση	22 Ιουλίου 1596 Μόσχα, Ρωσία
Θάνατος	23 Ιουλίου 1645 Μόσχα, Ρωσία
Σύζυγος	Ευδοκία Στρέσνιοβα
Επίγονοι	Αλέξιος της Ρωσίας
Οίκος	Ρομάνοφ
Πατέρας	Φιοντόρ Νικίτιτς Ρομάνοφ
Μητέρα	Ξένια Σεστόβα
Υπογραφή
Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα ()

Ο Μιχαήλ Α΄ της Ρωσίας (πλήρες όνομα : Μιχαήλ Φιόντοροβιτς Ρομάνοφ, Михаи́л Фёдорович Рома́нов; 22 Ιουλίου 1596 - 23 Ιουλίου 1645) ήταν τσάρος του Ρωσικού Βασιλείου και ο πρώτος τσάρος της δυναστείας των Ρομάνοφ μετά την Εποχή των Αναστατώσεων (1613) όταν ανέλαβε να κυβερνήσει για τρεις αιώνες. Ήταν ο γιος του Φιόντορ Νίκιτιτς Ρομάνοφ (αργότερα γνωστός ως Πατριάρχης Μόσχας Φιλάρετος) και της Ξένιας (αργότερα μοναχής Μάρθας). Ήταν επίσης ο ανιψιός του Φιόντορ Α΄, της Αναστασίας Ρομάνοβνας (αδελφής του παππού του) και του τσάρου Ιβάν Δ΄ της Ρωσίας. Η ανάληψη της θέσης του τσάρου από τον Μιχαήλ σηματοδότησε το τέλος της Εποχής των Αναστατώσεων (1598-1613).

Βιογραφία

Γεννήθηκε στη Μόσχα στις 22 Ιουλίου 1596, γόνος μίας από τις ισχυρότερες βογιαρικές οικογένειες. Ο παππούς του Νικίτα Ζαχάριν-Γιούριεφ (μετέπειτα Ρομάνοφ) ήταν προσωπικός σωματοφύλακας και κουνιάδος του Ιβάν Δ΄ του Τρομερού (αδελφός της τσαρίνας Αναστασίας), ο δε πατέρας του Φιόντορ έλαβε σημαντικά στρατιωτικά και διπλωματικά αξιώματα επί βασιλείας του Φιοντόρ Α΄. Όμως έπεσε σε δυσμένεια, όταν στον θρόνο ανήλθε ο Μπορίς Γκοντουνόφ και αναγκάσθηκε να ασπασθεί το μοναχισμό με το όνομα Φιλάρετος.

Ο Μιχαήλ Α΄ εξελέγη στις 3 Μαρτίου του 1613 (21 Φεβρουαρίου με το παλαιό ημερολόγιο) από ένα ευρύ εκλεκτορικό σώμα, τη Μεγάλη Εθνοσυνέλευση, η οποία συνεκλήθη μετά τη λήξη της πολωνικής κατοχής. Ο θρόνος ήταν κενός ήδη από το 1610, όταν άνθρωποι των Πολωνών είχαν καθαιρέσει τον Βασίλειο Δ΄ (πέθανε δύο χρόνια αργότερα έγκλειστος στη Βαρσοβία). Στο μεταξύ ο πατέρας του Φιλάρετος είχε ανέλθει στο αξίωμα του Πατριάρχη Μόσχας, ευνοούμενος από τους δύο πρώτους φιλοπολωνούς Ψευδοδημήτριους, αλλά κατά την Πολωνική κατοχή άλλαξε στρατόπεδο και γι' αυτό συνελήφθη από τους κατακτητές.

Όταν πάρθηκε η απόφαση που τον έχριζε νέο τσάρο, ο Μιχαήλ Α΄ δεν είχε καν συμπληρώσει τα δεκαεπτά του χρόνια. Ο πατέρας του ήταν ακόμη αιχμάλωτος των Πολωνών και η μητέρα του Ξένια (μοναχή Μάρθα) τον κρατούσε μυστικά στο μοναστήρι της, συμβουλεύοντάς τον να μην αποδεχθεί την τοποθέτησή του· χρειάσθηκαν μήνες στους αντιπροσώπους της Εθνοσυνέλευσης να τον πείσουν, μέχρι να φορέσει το στέμμα στις 22 Ιουλίου.

Σταδιοδρομία ως τσάρος

Οι κινήσεις του νέου τσάρου στα πρώτα χρόνια αποσκοπούσαν στην αναδιοργάνωση της διαλυμένης και αναρχούμενης χώρας. Βασική μέριμνά του ήταν η πάταξη των ληστών, που επί σχεδόν μια δεκαετία λεηλατούσαν ανεξέλεγκτοι την ύπαιθρο. Παράλληλα έκλεισε τα πολεμικά μέτωπα με τη Σουηδία (Συνθήκη του Στόλμποβο, 17/02/1617) και την Πολωνολιθουανική Κοινοπολιτεία (Ανακωχή του Ντεουλίνο, 11/12/1618), παραχωρώντας τους αντίστοιχα την Ίνγκρια και το Σμολένσκ.

Μετά την Ανακωχή του Ντεουλίνο ο Φιλάρετος απελευθερώθηκε από τους Πολωνούς και επέστρεψε στη Μόσχα. Ο ρόλος του στα πολιτικά πράγματα έγινε πολύ σημαντικός: στην πραγματικότητα μέχρι το θάνατό του (1633) η Ρωσία είχε δυαρχία, με τον Φιλάρετο να κυβερνά και τον Μιχαήλ Α΄ απλά να επικυρώνει τις αποφάσεις του πατέρα του. Σε αυτή την περίοδο σημαντικότερα έργα είναι η μεταρρύθμιση προς το ορθολογικότερο του φορολογικού συστήματος και η ενθάρρυνση της θεολογικής έρευνας. Έγινε επίσης απόπειρα να ανακτηθεί το Σμολένσκ, αλλά η Ρωσία σύντομα ηττήθηκε.

Αφού πέθανε ο Φιλάρετος, ο Μιχαήλ ξανάγινε απόλυτος μονάρχης, αλλά αδυνατούσε να αντεπεξέλθει στα καθήκοντά του. Πάσχοντας από ένα παλαιό τραύμα που προοδευτικά παρέλυε τα πόδια του, προτιμούσε να αφήνει τη διακυβέρνηση της χώρας στα χέρια των συμβούλων του. Γενικά το υπόλοιπο της θητείας του έως το θάνατό του δε χαρακτηρίσθηκε από σημαντικά γεγονότα ή αποφάσεις.

Πέθανε στις 23 Ιουλίου 1645, μάλλον από το συνδυασμό της ασθένειάς του και κατάθλιψης. Τις τύχες της χώρας ανέλαβε ο γιος του Αλέξιος.

Προσωπική ζωή

Ο Μιχαήλ νυμφεύτηκε δύο φορές. Η πρώτη του σύζυγος Μαρία Ντολγκορούκοβα απεβίωσε ξαφνικά τέσσερις μήνες μετά το γάμο (1625).

Η δεύτερη ήταν η Ευδοκία Στρέσνιοβα, την οποία νυμφεύτηκε το 1626. Απέκτησαν δέκα τέκνα, εκ των οποίων τα έξι πέθαναν σε βρεφική ηλικία. Η Ευδοκία πέθανε ένα μήνα μετά τον άνδρα της. Απέκτησε 10 παιδιά:

• Ειρήνα 1627-1679.
• Αλέξιος 1629-1676, τσάρος της Ρωσίας.
• Άννα 1630-1692, λίγες ημέρες πριν το τέλος της έγινε μοναχή στη μονή της Αναλήψεως.
• Τατιάνα 1636-1706.
• Ιβάν 1633-1639 τριών ετών, Σοφία 1634-1636 δύο ετών, Μάρθα 1631-1632 ενός έτους, Πελαγία 1628-1629 πέντε μηνών, Βασίλειος 1639 ένδεκα ημερών, Ευδοξία 1637 αυθημερόν.

Παραπομπές

• Το παρόν λήμμα ενσωματώνει κείμενο από έκδοση που είναι πλέον κοινό κτήμα: Chisholm, Hugh, επιμ.. (1911) «Michael, Tsar» Εγκυκλοπαίδεια Μπριτάννικα 18 (11η έκδοση) Cambridge University Press, σελ. 359 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Romanovs: The first film. Michael I, Alexis I – Historical reconstruction "The Romanovs". StarMedia. Babich-Design(Russia, 2013)

Περαιτέρω μελέτη

• Belyaev Ivan D. (1846) (in Russian). On the Russian army in the reign of Michael Feodorovich and after him, to the transformations made by Peter the Great (О русском войске в царствование Михаила Феодоровича и после его, до преобразований, сделанных Петром Великим) at Runivers.ru in DjVu and PDF formats.