Μπαντού

Οι περιοχές των Μπαντού στην Αφρική

Οι Μπαντού είναι ομοεθνία (ομάδα συγγενικών εθνών) για πάνω από 400 εθνοτικές ομάδες (φυλές) στην Αφρική, που τις ενώνει μια κοινή γλωσσική οικογένεια (ομογλωσσία), οι γλώσσες Μπαντού, καθώς και πολλά κοινά ήθη, έθιμα και παραδόσεις. Μέσα στις εντοπισμένες περιοχές οι Μπαντού γλώσσες μπορούν να είναι λίγο-πολύ αμοιβαία καταληπτές, αλλά οι Μπαντού γλώσσες συνολικά είναι τόσο διαφορετικές όπως, Ινδοευρωπαϊκές γλώσσες (γλώσσες της Ινδοευρωπαϊκής ομογλωσσίας, π.χ. ελληνικά, αγγλικά, γερμανικά, κ.τ.λ.). Ο πολιτιστικός χώρος των Μπαντού (κυρίως με βάση την ομογλωσσία τους) εντοπίζεται γεωγραφικά σήμερα στις ακόλουθες περιοχές της υποσαχάριας (νότια της ερήμου Σαχάρας) Αφρικής: από το νότιο Καμερούν ως τη νοτιοδυτική Κένυα και από το βόρειοδυτικό τμήμα της Λαϊκής Δημοκρατίας του Κονγκό μέχρι τη Νότια Αφρική. Οι Μπαντού είναι γεωργοί και καλλιεργούν μανιόκα, από το οποίο παρασκευάζουν το ψωμί τους, καλαμπόκι, μπανάνες και άλλα φυτά.

Παραδείγματα εθνοτήτων Μπαντού ανά χώρα

• Κικουγιού: Κένυα,
• Ζουλού: Νότια Αφρική,
• Χούτου: Ρουάντα και Μπουρούντι,
• Φαγκ: Γκαμπόν
• Μπακόγκο: Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό,
• Μπαμιλέκε: Καμερούν, κλπ.

Η λέξη Μπαντού σημαίνει «άνθρωπος» σε πολλές γλώσσες Μπαντού. Ο Δρ. Wilhelm Bleek χρησιμοποίησε αρχικά τον όρο «bantu» υπό την τρέχουσα έννοιά του το 1862 στο βιβλίο του «A Comparative Grammar of South African Languages». Παρατήρησε πρώτος ότι ένας μεγάλος αριθμός γλωσσών που βρέθηκαν πέρα από την κεντρική, νότια, ανατολική, και δυτική Αφρική είχε τόσα πολλά κοινά χαρακτηριστικά ώστε πρέπει να είναι μέρος μιας ενιαίας ομογλωσσίας. Η βασική διατριβή του Bleek της γλωσσικής συγγένειας έχει επιβεβαιωθεί από πολυάριθμους ερευνητές με τη συγκριτική μέθοδο.

Προέλευση

Μια κούκλα γλυφές Μπαντού στη μόνιμη συλλογή του Μουσείου Παίδων της Ινδιανάπολης

Η τρέχουσα επικρατούσα εθνολογική θεωρία τοποθετεί το λίκνο (προγονική πατρίδα) των Μπαντού κοντά στα σύγχρονα νοτιοδυτικά σύνορα της Νιγηρίας και του Καμερούν, τουλάχιστον από το 3000 π.Χ., και θεωρεί την ομογλωσσία Μπαντού ως κλάδο της μεγαλύτερης ομογλωσσίας Νίγηρα-Κογκό.

Η εξάπλωση των Μπαντού

Η επέκταση των Μπαντού ήταν μια σειρά φυσικών μεταναστεύσεων που συνοδεύτηκαν και από μια διάδοση του πολιτισμού (της γλώσσας, της τεχνολογίας, των παραδόσεων, κ.ά.) έξω από την αρχική κοιτίδα γύρω και μέσα από τους γειτονικούς πληθυσμούς, και μια δημιουργία των νέων εθνικών ομάδων και κοινωνιών που περιλάμβαναν και την επιγαμία μεταξύ των διάφορων κοινοτήτων.

Οι Μπαντού (εθνολογικά ή και γλωσσολογικά) ανέπτυξαν νέες μεθόδους στη γεωργία και τη μεταλλουργία, που επέτρεψαν στους πληθυσμούς τους να αποικίσουν νέες περιοχές με ευρεία ποικίλα οικοσυστημάτων και με αυξανόμενες πυκνότητες, βασιζόμενοι στο κυνήγι, στην κτηνοτροφία και τη γεωργία, όπου οι κλιματολογικές συνθήκες το επέτρεπαν. Η φυσική μετανάστευση ήταν πιο αργή από την τεχνολογική. Η δημιουργία μεγάλου πληθυσμού επιτάχυνε τη διείσδυση νοτιότερα, κυρίως κατά μήκος της ακτής και της ροής των ποταμών της περιοχής, όπου ευνοούνταν η γεωργία. Πρωτοπόρες ομάδες έφτασαν τελικά στο Νατάλ της Νότιας Αφρικής περί το 300 μ.Χ. και στο Τρανσβάαλ περί το 500 μ.Χ..

Μεταξύ 13^ου και 15^ου αιώνα σχετικά ισχυρά κράτη Μπαντού σχηματίστηκαν γύρω από τις Μεγάλες Λίμνες και στη σαβάνα νότια του Κεντροαφρικανικού Τροπικού Δάσους, και κατά μήκος του ποταμού Ζαμβέζη, όπου η Δυναστεία των «Μονοματάπα» βασιλέων έχτισε το περίφημο Συγκρότημα της Μεγάλης Ζιμπάμπουε. Αυτός ο σταδιακός σχηματισμός ολοένα και μεγαλύτερων κρατών Μπαντού συνεχίστηκε και επιταχύνθηκε μετά το 16^ο αιώνα. Ο σχετικά πυκνός πληθυσμός οδήγησε στο σχηματισμό ειδικευμένων τάξεων εργατών και σε αυξανόμενη στρατιωτική ισχύ, κάνοντας πλέον τη μετανάστευση πιο δύσκολη, και το εμπόριο να αυξάνεται μεταξύ των Αφρικανικών κοινοτήτων και με τους Ευρωπαίους, Σουαχίλ και Άραβες εμπόρους στις ακτές.

Πηγές

Βασικά μικρή τροποποίηση υπάρχοντος κειμένου + προσθήκες από μετάφραση αντίστοιχου άρθρου της αγγλόφωνης Wiki, που επικαλείται τις ακόλουθες πηγές:

• Christopher Ehret, An African Classical Age: Eastern and Southern Africa in World History, 1000 B.C. to A.D. 400, James Currey, London, 1998
• Christopher Ehret and Merrick Posnansky, eds., The Archaeological and Linguistic Reconstruction of African History, University of California Press, Berkeley and Los Angeles, 1982
• April A. Gordon and Donald L. Gordon, Understanding Contemporary Africa, Lynne Riener, London, 1996
• John M. Janzen, Ngoma: Discourses of Healing in Central and Southern Africa, University of California Press, Berkeley and Los Angeles, 1992
• James L. Newman, The Peopling of Africa: A Geographic Interpretation, Yale University Press, New Haven, 1995
• Kevin Shillington, History of Africa, 3rd ed. St. Martin's Press, New York, 2005
• Jan Vansina, Paths in the Rainforest: Toward a History of Political Tradition in Equatorial Africa, University of Wisconsin Press, Madison, 1990
• Jan Vansina, "New linguistic evidence on the expansion of Bantu," Journal of African History 36:173-195, 1995