Νεβάδο δε Τολούκα

Νεβάδο δε Τολούκα
Ύψος	4.680 μέτρα
Οροσειρά	Υπερμεξικανική Ηφαιστειακή Ζώνη
Ήπειρος	Αμερική
Χώρες	Μεξικό
wikidata ()

Το Νεβάδο δε Τολούκα (ισπ. Nevado de Toluca) είναι ένα στρωματοηφαίστειο στο κεντρικό Μεξικό, περίπου 80 χιλιόμετρα δυτικά της Πόλης του Μεξικού και κοντά στην πόλη Τολούκα. Με υψηλότερη κορυφή σε υψόμετρο 4.680 μέτρα, είναι το τέταρτο υψηλότερο βουνό και το τέταρτο υψηλότερο ηφαίστειο του Μεξικού, μετά το Πίκο δε Ορισάμπα, το Ποποκατέπετλ και το Ιστακσίουατλ. Η περιοχή του Νεβάδο δε Τολούκα αποτελεί σήμερα εθνικό πάρκο.

Τοπικές ονομασίες

Συχνά το βουνό αποκαλείται με την ονομασία του στην γλώσσα Νάουατλ, ως Χιναντεκάτλ (Xinantecatl), που αποδίδεται συνήθως ως «ο Γυμνός Κύριος» (ισπ. Señor Desnudo), αλλά και με άλλες ετυμολογήσεις ως Chinantecatl (= «Κύριος των στελέχών καλαμποκιού»), Tzinacantepetl (= «βουνό των νυχτερίδων») ή Tzinacantecatl (= ο κάτοικος του Ζινακαντέπεκ). Στοιχεία σχετικώς με την ετυμολόγηση της ονομασίας του όρους προέκυψαν από αρχαιολογικές ανακαλύψεις στην ευρύτερη περιοχή του. Με βάση αυτά, η πιθανότερη προέλευση της ονομασίας είναι από το Chicnauhtecatl, που σημαίνει «Κύριος των εννέα» και μπορεί να αναφέρεται στις βαθιές λίμνες στην κορυφή του.

Περιγραφή

Η «Λίμνη του ήλιου» (Lago del Sol)

Το ηφαίστειο έχει κρατήρα-καλδέρα στην κορυφή με διάμετρο 1,5 χιλιόμετρο, που ανοίγει προς την ανατολή. Η υψηλότερη κορυφή, η Πίκο δελ Φραΐλε (= «Κορυφή του μοναχού») με υψόμετρο 4.680 μέτρα, βρίσκεται στη νοτιοδυτική πλευρά του κρατήρα, ενώ η δεύτερη υψηλότερη, η Πίκο δελ Αγουίλα (= «κορυφή του αετού») που φθάνει τα 4.640 μέτρα, βρίσκεται στη βορειοδυτική πλευρά.

Υπάρχουν δύο λίμνες κρατήρα στο δάπεδο της καλδέρας (υψόμετρο περίπου 4.200 μ.): η μεγαλύτερη αποκαλείται Lago del Sol («Λίμνη του Ήλιου») και η μικρότερη αλλά βαθύτερη αποκαλείται Lago de la Luna («Λίμνη της Σελήνης»).

Από τα νοτιοανατολικά το Νεβάδο δε Τολούκα φαίνεται να έχει επίπεδη κορυφή, μοιάζοντας σαν ώμους χωρίς κεφάλι, και ένας ινδιάνικος θρύλος (μέρος του θρύλου για το Ποποκατέπετλ και το Ιστακσίουατλ) δίνει μια μυθική ερμηνεία για την όψη αυτή.

Πανοραμική άποψη 360° από το χείλος του κρατήρα του Νεβάδο δε Τολούκα. Στα ανατολικά (East) το Ποποκατέπετλ μόλις που διακρίνεται στο βάθος, σε απόσταση 120 χιλιομέτρων.

Γεωλογία

Πιστεύεται ότι το Νεβάδο δε Τολούκα μπορεί να ήταν υψηλότερο κατά την προϊστορική εποχή από όσο σήμερα, φθάνοντας ίσως σε ύψος το Ποποκατέπετλ, μέχρι που μία τρομακτική έκρηξη πρίν από σχεδόν 25 χιλιάδες χρόνια εκτίναξε την κορυφή του κώνου του και μείωσε το ύψος του μέχρι και κατά 900 μέτρα. Η έκρηξη αυτή προκάλεσε ροές λάσπης μεγάλου πάχους, που κάλυψαν τις υπώρειες του ηφαιστείου. Μια άλλη έκρηξη, περίπου 500 χρόνια αργότερα, εναπέθεσε στρώσεις ελαφρόπετρας στην ανατολική και τη βορειοανατολική πλευρά του βουνού.

Η πλέον πρόσφατη μεγάλη έκρηξη του Νεβάδο δε Τολούκα συνέβη πριν από 10.500 χρόνια περίπου, όταν το ηφαίστειο εκτίναξε σύμφωνα με εκτιμήσεις συνολικώς 20 κυβικά χιλιόμετρα υλικού, δίνοντας δείκτη VEI ίσο με 6 (συγκρίσιμη με την έκρηξη του Πινατούμπο το 1991). Η έκρηξη αυτή κάλυψε το έδαφος με ελαφρόπετρα πάχους 1,5 μέτρου (σε τεμάχια με μέγεθος βότσαλου) στην περιοχή της σημερινής πόλεως Τολούκα, και ίσως περί το μισό μέτρο υλικό με μέγεθος κόκκου λεπτής έως μέσης άμμου στην περιοχή της Πόλης του Μεξικού. Απόμακρυσμένες εναποθέσεις από ροές λάσπης αυτού του γεγονότος ενσωμάτωσαν οστά από μαμούθ και άλλα θηλαστικά ζώα της λεκάνης του Μεξικού.

Το Νεβάδο δε Τολούκα κατέστη ανενεργό μετά τον σχηματισμό ενός ηφαιστειακού βύσματος στον ηφαιστειακό πόρο. Το βύσμα αυτό είναι γνωστό σήμερα στην ισπανική ως «El Ombligo» (= «ο ομφαλός»).

Μικροκλιματικά δεδομένα

Κοντά στην κορυφή του ηφαιστείου το κλίμα είναι ψυχρό αλπικό, με χαμηλές θερμοκρασίες ολόκληρο το έτος, ώστε πάχνη και χιόνι μπορούν να παρατηρηθούν οποιονδήποτε μήνα του έτους. Η χειμερινή περίοδος, από τον Νοέμβριο μέχρι τον Απρίλιο, χαρακτηρίζεται από λιγοστές ατμοσφαιρικές κατακρημνίσεις, μόλις 7,5 χιλιοστόμετρα (mm) κατά μέσο όρο τον Μάρτιο, που είναι ο ξηρότερος μήνας. Η θερινή περίοδος, από τον Μάιο έως τον Οκτώβριο έχει πολύ περισσότερες κατακρημνίσεις, με 235,4 mm κατά μέσο όρο τον Ιούλιο, ενώ οι θερμοκρασίες είναι υψηλότερες. Στην κορυφή επικρατεί συχνά ομίχλη, 78 ημέρες το έτος κατά μέσο όρο (οι περισσότερες την εποχή των μουσώνων).. Η μεγαλύτερη θερμοκρασία που καταγράφηκε ποτέ εκεί ήταν 23,0 °C, στις 16 Αυγούστου 1993, και η μικρότερη ήταν −10 °C, στις 2 Φεβρουαρίου 2004.

Αρχαιολογία

Υπάρχουν 18 καταγεγραμμένες αρχαιολογικές θέσεις εντός του Εθνικού Πάρκου του Νεβάδο δε Τολούκα, καθώς η περιοχή αποτελούσε τελετουργικό κέντρο της προκολομβιανής εποχής. Ο Μπερναρδίνο δε Σααγούν έγραψε για τις λίμνες του κρατήρα ότι αποτελούσαν μέρος όπου οι ιθαγενείς πραγματοποιούσαν τελετές και θυσίες. Οι ίδιες οι λίμνες θεωρούνται αρχαιολογικοί τόποι, καθώς μεγάλος αριθμός προσφορών προς θεότητες, ιδίως τεμαχίων στερεάς ρητίνης κοπάλ, ρίπτονταν εκεί. Αυτές οι εναποθέσεις ανευρίσκονται σε όλο τον πυθμένα των δύο λιμνών. Επίσης έχουν ανακαλυφθεί και άλλα αντικείμενα, όπως πήλινα αγγεία και σμιλεμένες πέτρες. Πολλά τεμάχια είχαν λεηλατηθεί από δύτες, αλλά τώρα πλέον οι αρχές επιτηρούν προσεκτικά όσους καταδύονται στις λίμνες.

Οι περισσότερες από τις υπόλοιπες αρχαιολογικές θέσεις βρίσκονται στις πλευρές και τις κορυφές του κρατήρα. Μία από αυτές αποκαλείται Χικοτέπεκ (Xicotepec) και βρίσκεται στην κορυφή του βραχώδους θόλου Cerro de Ombligo («Κορυφή του ομφαλου»), που είναι το ηφαιστειακό βύσμα. Σε αυτή έχουν βρεθεί λεπίδες πράσινου οψιδιανού και πολύχρωμα κεραμικά. Στη βόρεια πλευρά του κρατήρα είναι η κορυφή Σααγούν (Pico Sahagun), όπου έχουν βρεθεί τεμάχια κεραμικών. Στις κορυφές Picos Heilprin (τη Βόρεια και τη Νότια) έχουν ανακαλυφθεί διάφοροι τύποι τέχνεργων, ενώ η κορυφή Ελ Μιραδόρ πιστεύεται ότι σχετίζεται με τη σημάδευση του ζενίθ του Ηλίου, όπως υποδεικνύει μια στήλη που ανακαλύφθηκε εκεί. Η υψηλότερη αρχαιολογική θέση είναι η κορυφή Νορέστε, σε υψόμετρο 4.130 μέτρα. Αυτή έχει τη μορφή μιας μικρής εξέδρας με υδρορροή, στην οποία ανακαλύφθηκαν πολύ φθαρμένα θραύσματα κεραμικών. Στη δυτική πλαγιά του ηφαιστείου βρίσκεται το σπήλαιο της Σέρο Πριέτο, στην πραγματικότητα ένα βραχώδες καταφύγιο με ύψος μεγαλύτερο των 60 μέτρων, που εκτός από τα ίχνη προκολομβιανής ανθρώπινης παρουσίας, ήταν και ιερό της αποικιακής περιόδου αφιερωμένο στον Αρχάγγελο Μιχαήλ.

Στην περιοχή του κρατήρα έχουν πραγματοποιηθεί αρχαιολογικές ανασκαφές με διαλείμματα. Η πλέον πρόσφατη έγινε το 2010 με χρηματοδότηση του INAH και ανεκάλυψε τέχνεργα που χρονολογούνται από το 650 έως το 1200 μ.Χ. και υποδεικνύουν ότι ο κρατήρας ήταν τόπος συναντήσεως αστρονόμων-ιερέων για την πρόβλεψη των συνθηκών για τη γεωργία.

Πηγές

• Arce, J.L.; Macías, J.L.; Vázquez-Selem, L. (2003). «The 10.5 ka Plinian eruption of Nevado de Toluca volcano, Mexico: Stratigraphy and hazard implications». Geological Society of America Bulletin 115 (2): 230-248. doi:10.1130/0016-7606(2003)115<0230:TKPEON>2.0.CO;2. Bibcode: 2003GSAB..115..230A. 
• Secor, R.J. (2001). Mexico's Volcanoes: A Climbing Guide (3η έκδοση). Mountaineers Books. σελ. 160. ISBN 0-89886-798-3. 
• Yarza de la Torre, Esperanza (1971). Volcanes de México (στα Ισπανικά). Aguilar. σελ. 237.