Νεφέλωμα ανάκλασης
Στην αστρονομία τα νεφελώματα ανάκλασης είναι διαστρικά νέφη σκόνης και αερίου, τα οποία ανακλούν το φως ενός ή περισσότερων γειτονικών αστέρων. Είναι δηλαδή ετερόφωτα. Τα φωτόνια των γειτονικών αστέρων δεν έχουν επαρκή ενέργεια ή δεν διεισδύουν αρκετά στη σκόνη, ώστε να ιονίσουν το αέριο των νεφελωμάτων αυτών και να τα καταστήσουν νεφελώματα εκπομπής, αλλά αρκούν για να καταστήσουν ορατή τη σκόνη τους σκεδαζόμενα από αυτή. Το φάσμα των νεφελωμάτων ανακλάσεως είναι έτσι παρόμοιο με αυτά των αστέρων που τα φωτίζουν. Μεταξύ των μικροσκοπικών σωματιδίων που ευθύνονται για τη σκέδαση συγκατελέγονται ανθρακούχα (π.χ. σκόνη διαμαντιού) και μεταλλικά (κυρίως σιδήρου και νικελίου). Τα δεύτερα ευθυγραμμίζονται συχνά με το γαλαξιακό μαγνητικό πεδίο, με αποτέλεσμα το σκεδαζόμενο φως να είναι ελαφρώς πολωμένο.[1]
Ανακάλυψη
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η ανάλυση του φάσματος του Νεφελώματος της Μερόπης στις Πλειάδες (Πούλια), ο Βέστο Σλάιφερ συμπέρανε το 1912 ότι η πηγή του φωτός του ήταν μάλλον ο αστέρας Μερόπη που φαίνεται στο εσωτερικό του, και ότι το νεφέλωμα ανακλά το φως του, όπως και το φως του αστέρα Αλκυόνη.[2] Υπολογισμοί που έγιναν από τον Έιναρ Χέρτζσπρουνγκ το 1913 κατέστησαν την υπόθεση αυτή αξιόπιστη.[3] Το 1922 ο Έντγουιν Χαμπλ διέκρινε περαιτέρω μεταξύ των νεφελωμάτων εκπομπής και των νεφελωμάτων ανακλάσεως.[4]
Χαρακτηριστικά
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Τα νεφελώματα ανακλάσεως εμφανίζονται συνήθως γαλάζια, επειδή η σκέδαση είναι πολύ πιο έντονη στα μικρότερα μήκη κύματος και άρα στο κυανό φως, παρά στο ερυθρό (για τον ίδιο λόγο ο ουρανός είναι γαλανός και τα ηλιοβασιλέματα κόκκινα, αλλά και ο καπνός του τσιγάρου γαλανωπός).
Τα νεφελώματα ανακλάσεως και εκπομπής συνοδεύουν συχνά το ένα το άλλο στην ίδια περιοχή. Αναφέρονται αμφότερα ως διάχυτα νεφελώματα.
Σήμερα είναι γνωστά περίπου 500 νεφελώματα ανακλάσεως. Ανάμεσα στα ωραιότερα είναι αυτά που περιβάλλουν τους αστέρας των Πλειάδων. Τμήμα του γνωστού Τρισχιδούς Νεφελώματος (Μ20) στον Τοξότη είναι ένα γαλάζιο νεφέλωμα ανακλάσεως. Ο γίγαντας αστέρας Αντάρης, που είναι πολύ κόκκινος (φασματικού τύπου M1), περιβάλλεται από ένα μεγάλο νεφέλωμα ανακλάσεως που έχει και αυτό κοκκινωπό, παρά γαλάζιο, χρώμα.
Τα νεφελώματα ανακλάσεως μπορεί επίσης να είναι τοποθεσίες αστρογενέσεως. Μερικά νεφελώματα ανακλάσεως είναι μεταβλητά, δηλαδή η λαμπρότητά τους μεταβάλλεται με την πάροδο του χρόνου. Η αιτία είναι, απλούστατα, η αντίστοιχη μεταβολή της λαμπρότητας του αστέρα που τα φωτίζει (βλ. μεταβλητοί αστέρες). Τα γνωστότερα τέτοια μεταβλητά νεφελώματα είναι «του Χιντ» (NGC 1555 στον Ταύρο) και «του Χαμπλ» (NGC 2261 στον Μονόκερω).
Νόμος της λαμπρότητας
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Το 1922 ο Έντγουιν Χαμπλ δημοσίευσε τα αποτελέσματα των ερευνών του σχετικά με τα φωτεινά νεφελώματα. Σε αυτά περιλαμβάνεται ο νόμος λαμπρότητας του Χαμπλ για τα νεφελώματα ανακλάσεως, μία σχέση ανάμεσα στη γωνιακή διάμετρο (R) του νεφελώματος και στο φαινόμενο μέγεθος (m) του αστέρα που το φωτίζει:
- 5 log(R) = -m + k
όπου k είναι μια σταθερά που εξαρτάται από την ευαισθησία της μετρήσεως.
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ Kaler, 1997.
- ↑ Slipher, Vesto M. (1922). «On the spectrum of the nebula in the Pleiades ». Lowell Observatory Bulletin 2: 26–27. Bibcode: 1912LowOB...2...26S.
- ↑ Hertzsprung, E. (1913). «Über die Helligkeit der Plejadennebel». Astronomische Nachrichten 195: 449–452. doi:. Bibcode: 1913AN....195..449H.
- ↑ Hubble, E. P. (1922). «The source of luminosity in galactic nebulae». Astrophysical Journal 56: 400. doi:. Bibcode: 1922ApJ....56..400H. https://archive.org/details/sim_astrophysical-journal_1922-12_56_5/page/400.
- ↑ «Sifting through Dust near Orion's Belt». ESO Press Release. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2017-11-05. https://web.archive.org/web/20171105052123/http://www.eso.org/public/news/eso1219/. Ανακτήθηκε στις 2 Μαΐου 2012.
Βιβλιογραφία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- James B. Kaler: Cosmic Clouds - Birth, Death, and Recycling in the Galaxy, Scientific American Library, Freeman, Νέα Υόρκη 1997