Νομοθετικό διάταγμα
Νομοθετικό διάταγμα (Ν.Δ. ή ν.δ.) ή ισοδύναμα και εναλλακτικά αναγκαστικός νόμος (Α.Ν. ή α.ν.), κατά το ελληνικό δίκαιο, ονομάζεται το νομοθέτημα εκείνο, που θεσπίζεται εκτάκτως από τον Αρχηγό του κράτους, ύστερα από πρόταση και προσυπογραφή του Υπουργικού Συμβουλίου, για τη νομοθετική διευθέτηση μίας εξαιρετικά επείγουσας και απρόβλεπτης ανάγκης, χωρίς την πρότερη έγκριση νομοθετικού οργάνου. Τα νομοθετικά διατάγματα έχουν ισχύ τυπικού νόμου, δηλαδή νόμου που παράχθηκε σύμφωνα με την τακτική νομοθετική διαδικασία στη Βουλή. Κατά κανόνα εκδίδονται σε ανώμαλες ή μεταβατικές πολιτειακές καταστάσεις ενός κράτους ή όταν τα νομοθετικά σώματα απουσιάζουν ή δεν είναι σε σύνοδο και κατ' εξαίρεση προβλέπονται από το Σύνταγμα[1][2].
Τα συνταγματικώς προβλεπόμενα νομοθετικά διατάγματα
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Νομοθετικά διατάγματα ονομάζονται και οι πράξεις έκτακτης νομοθετικής διαδικασίας, που προέρχονταν από το δεύτερο (ή το τρίτο) νομοθετικό όργανο, όπως προβλεπόταν από μερικά ιστορικά Συντάγματα της Ελλάδος, αποτελούμενα από τον Αρχηγό του Κράτους και το Υπουργικό συμβούλιο, το οποίο προσυπέγραφε, αναλαμβάνοντας την ευθύνη για αυτές τις πράξεις.
Το πρώτο φύλλο της Εφημερίδας της Κυβερνήσεως, στο οποίο δημοσιεύτηκε νομοθέτημα ως "νομοθετικό διάταγμα" είναι το Φ.Ε.Κ. 138 της 28 Ιουλίου του 1916 "Περί εγκρίσεως γενομένης αναβολής εργασιών Ανωτέρου Στρατιωτικού Συμβουλίου κλπ."' επί βασιλείας Κωνσταντίνου Α', υπό την κυβέρνηση του Αλ. Ζαΐμη και με τη Βουλή ούσα διαλελυμένη. Να σημειωθεί, ότι στο προοίμιο αυτού γίνεται επίκληση του νόμου 115 (ΦΕΚ 271, 29/30/1913), με τον οποίο κυρώθηκε το "νομοθετικό βασιλικό διάταγμα" της 26ης Ιουνίου 1913 "περί συγκροτήσεως Ανωτέρου Στρατιωτικού Συμβουλίου και καταρτισμού πινάκων προβιβασμού αξιωματικών", το οποίο επεγράφη τότε απλά ως "βασιλικό διάταγμα", κυρωθέν υπό του Κωνσταντίνου Α' και του υπουργικού συμβουλίου της κυβέρνησης Ελ. Βενιζέλου. Αντίστοιχα, το πρώτο Φ.Ε.Κ., στο οποίο δημοσιεύτηκε "αναγκαστικός νόμος" είναι το υπ. αριθμ. 335 της 28ης Σεπτεμβρίου 1931 "Περί προστασίας του εθνικού νομίσματος" επί προεδρίας Ζαΐμη και πρωθυπουργίας Ελ. Βενιζέλου, ενώ τα τότε δύο νομοθετικά σώματα είχαν διακόψει τις εργασίες τους.
Συντάγματα του 1926 και του 1927
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ειδικότερα, το άρθρο 74 του Συντάγματος του 1926, καθώς και το άρθρο 77 του Συντάγματος του 1927, προβλέπουν την έκδοση νομοθετικών διαταγμάτων από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, κατόπιν ειδικής και περιοριστικής εξουσιοδότησης από τη Βουλή και τη Γερουσία κατά την περίοδο των διακοπών των εργασιών τους.
Επιπλέον, η έκδοση γινόταν με τη σύμφωνη γνώμη ειδικών, μικτών επιτροπών βουλευτών και γερουσιαστών, οι οποίοι αποφάσιζαν παρουσία τουλάχιστον των μισών μελών πλέον ενός, με σχετική πλειοψηφία όχι μικρότερη των δύο πέμπτων του όλου αριθμού των μελών της εκάστοτε μικτής επιτροπής, ο οποίος δεν ήταν μικρότερος από το ένα δέκατο του όλου αριθμού των βουλευτών και των γερουσιαστών.
Εν συνεχεία, τα ψηφισθέντα διατάγματα εισάγονταν στα δύο σώματα προς κύρωση, με επιψήφιση εντός τεσσάρων μηνών από την επανέναρξη των εργασιών τους. Εάν δεν επιψηφίζονταν τουλάχιστον από τη Βουλή, τα διατάγματα στο εξής ακυρώνονταν.
Σύνταγμα του 1952
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Παρόμοια, στο άρθρο 35 του Συντάγματος του 1952, ορίζεται ότι ο Βασιλέας μπορούσε να εκδίδει νομοθετικά διατάγματα για εξαιρετικώς επείγοντα ζητήματα καθ' όλη τη διάρκεια των βουλευτικών περιόδων, συμπεριλαμβανομένου και των διακοπών της Βουλής, και κατά την απουσία αυτής, μετά από τη σύμφωνη γνώμη ειδικής επιτροπής βουλευτών, τα μέλη της οποίας ορίζονταν στην αρχή κάθε βουλευτικής συνόδου με θητεία έως την έναρξη της επόμενης συνόδου και αποφάσιζαν με σχετική πλειοψηφία παρουσία τουλάχιστον των δύο τρίτων των μελών της επιτροπής, τα οποία δεν μπορούσαν να είναι λιγότερα από το ένα πέμπτο του όλου αριθμού των βουλευτών.
Επίσης, προβλεπόταν η δυνατότητα της Βουλής να περιορίζει με απόφασή της την έκδοση των νομοθετικών διαταγμάτων, ενώ προτάσεις νόμων για την τροποποίηση, κατάργηση ή ακύρωση αυτών των διαταγμάτων, που υποβάλλονταν με αίτηση δεκαπέντε τουλάχιστον βουλευτών εντός τριών μηνών από την επανέναρξη των εργασιών της Βουλής, εγγράφονταν κατ' απόλυτη προτεραιότητα στην ημερήσια διάταξη της νομοθετικής εργασίας.
Σύνταγμα του 1973
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Πρόβλεψη έκδοσης νομοθετικών διαταγμάτων συναντά κανείς και στο άρθρο 48, παρ.5 του Συντάγματος του 1973 υπό του Προέδρου, κατόπιν πρότασης του Υπουργικού Συμβουλίου και σύμφωνης γνώμης του Συνταγματικού Δικαστηρίου περί του επείγοντος. Κατόπιν, προβλεπόταν η υποβολή των νομοθετικών διαταγμάτων προς κύρωση με νόμο στην ολομέλεια ή στο Τμήμα της Βουλής εντός είκοσι ημερών από την έκδοση ή τη σύγκληση της Βουλής σε σύνοδο και έγκριση αυτών εντός τριών μηνών από την υποβολή τους. Η μη υποβολή αυτών εντός είκοσι ημερών ή η μη έγκριση αυτών εντός τριών μηνών, συνεπάγεται την κατάργησή τους στο εξής.
Ακόμη, η τρίτη παράγραφος του ίδιου άρθρου προέβλεπε την έκδοση Προεδρικών Διαταγμάτων νομοθετικού περιεχομένου με εξουσιοδότηση με νόμο ψηφισμένο από την ολομέλεια της Βουλής, ο οποίος χάραζε τις γενικές νομοθετικές κατευθύνσεις και τα χρονικά όρια της εξουσιοδότησης, Σύμφωνα με το αρχείο του Εθνικού Τυπογραφείου Αρχειοθετήθηκε 2019-10-22 στο Wayback Machine., κατά το βραχύβιο διάστημα ισχύος του εν λόγω Συντάγματος εκδόθηκαν αριθμητικώς μόνο πέντε Προεδρικά Νομοθετικά Διατάγματα (εκ των οποίων τα τρία επαναδημοσιεύθηκαν εις το ορθόν) από 12/09/1973 έως 24/10/1973.
Σύνταγμα του 1975
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Το Σύνταγμα του 1975 δεν προβλέπει την έκδοση τέτοιων πράξεων, όμως προβλέπει την έκδοση πράξεων νομοθετικού περιεχομένου (Άρθρο 44, παρ. 1), που ουσιαστικά αποτελούν μετονομασία και ιστορική συνέχεια των νομοθετικών διαταγμάτων, με μια διαδικασία παρόμοια με τις παραπάνω, ενώ αντίστοιχες με εκείνες τις κανονιστικές πράξεις της εκτελεστικής λειτουργίας, που εκδίδονται ύστερα από νομοθετική εξουσιοδότηση προβλέπει το άρθρο 43 του εν ισχύ Συντάγματος.
Επίσης, το ισχύον Σύνταγμα αναγνωρίζει την ισχύ όλων των προηγούμενων πράξεων, που δεν αντίκεινται στις διατάξεις αυτού (Άρθρο 111, παρ. 1)[2].
Τελική έκδοση νομοθετικών διαταγμάτων
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Σύμφωνα με το αρχείο του Εθνικού Τυπογραφείου, τα τελευταία νομοθετικά διατάγματα εκδόθηκαν μια μέρα πριν τη διεξαγωγή του δημοψηφίσματος για την οριστική μεταβολή του πολιτεύματος από τον τελευταίο Πρόεδρο της Δημοκρατίας του στρατιωτικού καθεστώτος, στρατηγό Φαίδωνα Γκιζίκη, με προσυπογραφή των μελών της πρώτης δημοκρατικά εκλεγμένης Κυβέρνησης Κ. Καραμανλή του 1974 και δημοσιεύθηκαν στο ΦΕΚ 369/Α/07.12.1974, που περιελάμβανε τα:
- Ν. Δ. 226 - ΠΕΡΙ ΑΝΤΙΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΣ ΚΑΙ ΣΥΜΠΛΗΡΩΣΕΩΣ ΔΙΑΤΑΞΕΩΝ ΤΟΥ Ν.Δ. 21/1974 "ΠΕΡΙ ΑΠΟΧΩΡΗΣΕΩΣ ΕΠΙ ΘΗΤΕΙΑ ΥΠΑΛΛΗΛΩΝ ΤΟΥ ΔΗΜΟΣΙΟΥ Ή ΜΕΛΩΝ ΔΙΟΙΚΗΣΕΩΝ ΑΥΤΟΤΕΛΩΝ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΚΛΠ."
- Ν. Δ. 227 - ΠΕΡΙ ΚΑΤΑΡΓΗΣΕΩΣ ΤΟΥ Ν.Δ/ΤΟΣ 290/1974 "ΠΕΡΙ ΚΑΤΑΡΓΗΣΕΩΣ ΔΙΑΤΑΞΕΩΝ, ΠΕΡΙ ΕΞΑΙΡΕΣΕΩΣ ΥΠΑΛΛΗΛΩΝ ΑΠΌ ΤΩΝ ΠΕΡΙ ΕΝΤΟΠΙΟΤΗΤΟΣ ΔΙΑΤΑΞΕΩΝ"
- Ν. Δ. 229 - ΠΕΡΙ ΚΥΡΩΣΕΩΣ ΤΗΣ ΑΠΌ 4 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1974 ΣΥΝΑΦΘΕΙΣΗΣ ΣΥΜΒΑΣΕΩΣ ΠΕΡΙ ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΕΩΣ ΤΗΣ ΑΠΌ 2 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1971 ΣΥΜΒΑΣΕΩΣ ΜΕΤΑΞΥ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΔΗΜΟΣΙΟΥ (ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΕΘΝΙΚΗΣ ΑΜΥΝΗΣ) ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΕΕ ΠΥΡΙΔΙΤΟΠΟΙΕΙΟΥ ΚΑΙ ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΟΥ ΝΙΤΡΟΚΥΤΤΑΡΙΝΗΣ, ΚΥΡΩΘΕΙΣΗΣ ΔΙΑ ΤΟΥ Ν.Δ. 1066/1971
Ενδεικτική νομολογία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ν.Δ. 59/1974 της 23ης Σεπτεμβρίου 1974 - Περὶ συστάσεως καὶ ἐπαναλειτουργίας πολιτικῶν κομμάτων.
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ ΠΑΝΤΕΛΗΣ ΑΝΤΩΝΗΣ - ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ, σελ. 442
- ↑ 2,0 2,1 Παπαδοπούλου, Τ. 2015. Το Σύνταγμα ως μήτρα της έννομης τάξης. [Κεφάλαιο Συγγράμματος]. Στο Παπαδοπούλου, Τ. 2015. Συνταγματικό δίκαιο. [ηλεκτρ. βιβλ.] Αθήνα:Σύνδεσμος Ελληνικών Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών. κεφ 3. Διαθέσιμο στο: http://hdl.handle.net/11419/4284