Ο Καρυοθραύστης και ο βασιλιάς των ποντικών
 Εικονογράφηση του 1840 | |
| Συγγραφέας | Ε. Τ. Α. Χόφμαν |
|---|---|
| Τίτλος | Nussknacker und Mausekönig |
| Γλώσσα | Γερμανικά |
| Ημερομηνία δημοσίευσης | 1816 |
 Σχετικά πολυμέσα | |
| δεδομένα () | |
Ο Καρυοθραύστης και ο βασιλιάς των ποντικών (γερμανικά: Nussknacker und Mausekönig) είναι νουβέλα-παραμύθι του Ε. Τ. Α. Χόφμαν, που δημοσιεύτηκε στο Βερολίνο το 1816 και στη συνέχεια συμπεριλήφθηκε στη συλλογή Οι αδελφοί του Σεραπίωνος το 1819.[1]
Η νουβέλα αποτελείται από μια ιστορία-πλαίσιο στην οποία ενσωματώνεται ένα παραμύθι. Η ιστορία ξεκινά την παραμονή των Χριστουγέννων και διαδραματίζεται αποκλειστικά στο σπίτι της ευκατάστατης οικογένειας Στάλμπαουμ. Ο κεντρικός χαρακτήρας είναι η επτάχρονη Μαρί, που κάτω από το χριστουγεννιάτικο δέντρο βρίσκει έναν καρυοθραύστη, ο οποίος, παρά την ασχήμια του, τη σαγηνεύει. Στη συνέχεια, το σπίτι μετατρέπεται σε παραμυθένιο σκηνικό όπου κούκλες, στρατιωτάκια και ο Καρυοθραύστης ζωντανεύουν τη νύχτα και πολεμούν με έναν στρατό ποντικών που βγαίνουν από τις τρύπες τους και καθοδηγούνται από τον επτακέφαλο βασιλιά των ποντικιών. Τελικά ο Καρυοθραύστης κερδίζει τη μάχη και μεταμορφώνεται σε άνθρωπο γιατί ήταν μαγεμένος.[2]
Το 1892 ο Ρώσος συνθέτης Πιοτρ Ιλίτς Τσαϊκόφσκι διασκεύασε την ιστορία στο μπαλέτο Ο Καρυοθραύστης.[3]
Δημιουργία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η ιδέα για τον Καρυοθραύστη ήρθε στον Χόφμαν σε μια εποχή που επισκέπτονταν συχνά τον φίλο (και μετέπειτα βιογράφο του) Τζούλιους Χίτζιγκ και έλεγε παραμύθια στα μικρά παιδιά του Φρίντριχ και Κλάρα, ονόματα που άλλαξε σε Φριτς και Μαρί. Η συγγραφή πραγματοποιήθηκε από τις 29 Οκτωβρίου έως τις 16 Νοεμβρίου 1816.
Η ιστορία χωρίζεται σε 14 μικρά κεφάλαια: Παραμονή Χριστουγέννων, Τα δώρα, Ο μικρός προστατευόμενος, Θαύματα, Η μάχη, Η ασθένεια, Η ιστορία του σκληρού καρυδιού, Η ιστορία του σκληρού καρυδιού συνεχίζεται, Συνέπειες, Θείος και ανιψιός, Η νίκη, Το βασίλειο των κούκλων, Η πρωτεύουσα, Το τέλος.
Όπως σε πολλές άλλες ιστορίες του Χόφμαν, τα όρια μεταξύ φανταστικού και πραγματικότητας είναι ασαφή. Όχι μόνο η πρωταγωνίστρια της ιστορίας, αλλά και ο αναγνώστης δυσκολεύεται να τα διακρίνει.[4]
Υπόθεση
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Την παραμονή των Χριστουγέννων, στο σπίτι του ιατρικού συμβούλου Στάλμπαουμ, η Μαρί και τα αδέρφια της Φριτς και Λουίζ, έχουν πολλά δώρα στο χριστουγεννιάτικο δέντρο που έλαβαν από τους γονείς τους και τον νονό τους, κ. Ντρόσελμαϊερ, ανώτερο δικαστή που ασχολείται και με την ωρολογοποιία και κατασκευάζει μηχανικά παιχνίδια. Ανάμεσα στα δώρα είναι ένα ξύλινο άλογο, στρατιωτάκια-ουσάροι, βιβλία με εικόνες, ένα κάστρο μέσα στις αίθουσες του οποίου κινούνται κυρίες και κύριοι και ένας καρυοθραύστης που, παρά την ασχήμια του, αρέσει στη Μαρί πάρα πολύ. Τα αδέρφια της τον παίρνουν και σπάζουν καρύδια, μέχρι που ο Φριτς, προσπαθεί να σπάσει ένα πολύ μεγάλο και σκληρό και το σαγόνι του καρυοθραύστη σπάει. Η Μαρί, αναστατωμένη, τον δένει με μια κορδέλα από το φόρεμά της και τον παίρνει στην αγκαλιά της.[5]
Όταν έρχεται η ώρα για ύπνο, τα παιδιά βάζουν τα χριστουγεννιάτικα δώρα στη βιτρίνα όπου φυλάνε τα παιχνίδια τους. Η Μαρί παρακαλεί να μείνει ξύπνια με τον καρυοθραύστη για λίγο ακόμη και της επιτρέπουν. Όταν του λέει ότι ο νονός της θα του επιδιορθώσει το σαγόνι, το πρόσωπό του φαίνεται να ζωντανεύει και εκείνη φοβάται, αλλά αποφασίζει ότι ήταν η φαντασία της.
Το ρολόι στον τοίχο αρχίζει να χτυπάει μεσάνυχτα και η Μαρί νομίζει ότι η κουκουβάγια πάνω από το ρολόι μοιάζει με τον νονό Ντρόσελμαϊερ. Ξαφνικά, μια στρατιά από ποντίκια αρχίζουν να βγαίνουν κάτω από τις σανίδες του δαπέδου, με αρχηγό τον επτακέφαλο βασιλιά των ποντικιών. Τα στρατιωτάκια-ουσάροι στη βιτρίνα ζωντανεύουν και ο Καρυοθραύστης τα οδηγεί στη μάχη. Προς φρίκη της Μαρί, οι ουσάροι δείχνουν δειλία μπροστά στον εχθρό. Το κορίτσι αποτρέπει την επικείμενη αιχμαλωσία του Καρυοθραύστη ρίχνοντας την «παντόφλα της την κατάλληλη στιγμή» στον προελαύνοντα στρατό των ποντικών. Στη συνέχεια λιποθυμά, πέφτει στη γυάλινη πόρτα της βιτρίνας με τα παιχνίδια και κόβει το χέρι της άσχημα.
Το επόμενο πρωί, η Μαρί ξυπνά στο κρεβάτι της με το χέρι της δεμένο και προσπαθεί να πει στους γονείς της τι συνέβη το προηγούμενο βράδυ, αλλά πιστεύουν ότι είναι παρενέργεια του πυρετού της. Μέρες αργότερα, ο κ. Ντρόσελμαϊερ φέρνει τον επισκευασμένο Καρυοθραύστη και για να διασκεδάσει τη Μαρί, της διηγείται την ιστορία της πριγκίπισσας Πιρλιπάτ και της κυρίας Μάουζερινκς, της βασίλισσας των ποντικών, εξηγώντας της πώς δημιουργήθηκε ο Καρυοθραύστης.[2]
Η ιστορία του σκληρού καρυδιού
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]_(14778830311).jpg)
Η ποντικίνα-βασίλισσα και τα παιδιά της καταβρόχθισαν το λαρδί που επρόκειτο να φάει ο βασιλιάς στο δείπνο. Ο βασιλιάς, έξαλλος με τα ποντίκια που χάλασαν το δείπνο του και αναστάτωσαν τη γυναίκα του, έβαλε τον εφευρέτη της αυλής του, Ντρόσελμαϊερ, να δημιουργήσει παγίδες για τα ποντίκια. Η ποντικίνα-βασίλισσα, θυμωμένη από τον θάνατο πολλών παιδιών της, ορκίστηκε ότι θα εκδικηθεί την πριγκίπισσα Πιρλιπάτ, που ήταν ένα πανέμορφο μωρό. Η μητέρα της Πιρλιπάτ την περικύκλωσε με γάτες που έμεναν ξύπνιες καθώς τις χάιδευαν αλλά οι υπηρέτριες αποκοιμήθηκαν και η ποντικίνα με μαγικό τρόπο έκανε άσχημη τη Πιρλιπάτ, με τεράστιο κεφάλι, πλατύ στόμα που χαμογελούσε και γενειάδα, σαν Καρυοθραύστη. Ο βασιλιάς ανέθεσε στον Ντρόσελμαϊερ να βρει τη θεραπεία. Αυτός και ο φίλος του, ο αστρολόγος της αυλής, διάβασαν το ωροσκόπιο της πριγκίπισσας και αποφάσισαν ότι ο μόνος τρόπος θεραπείας ήταν να φάει το καρύδι Κρακατούκ, το οποίο πρέπει να σπάσει και να της το δώσει ένας νεαρός που δεν είχε ξυριστεί ποτέ ούτε φόρεσε μπότες στη ζωή του. Πρέπει ακόμη, χωρίς να ανοίξει τα μάτια του, να της δώσει το καρύδι και να κάνει επτά βήματα προς τα πίσω χωρίς να σκοντάψει. Ο βασιλιάς έστειλε τον Ντρόσελμαϊερ και τον αστρολόγο να ψάξουν.[6]
Οι δύο άντρες ταξίδεψαν για 15 χρόνια χωρίς να βρίσκουν ούτε το καρύδι ούτε τον νεαρό. Όταν τελικά βρήκαν το καρύδι, ο βασιλιάς υποσχέθηκε το χέρι της Πιρλιπάτ σε όποιον κατάφερνε να το σπάσει. Πολλοί νεαροί έσπασαν τα δόντια τους στην προσπάθεια πριν ο ανιψιός του Ντρόσελμαϊερ το σπάσει εύκολα και το δώσει στην Πιρλιπάτ, η οποία μόλις το έφαγε έγινε ξανά όμορφη. Αλλά ο νεαρός, στο έβδομο βήμα προς τα πίσω, σκόνταψε και πάτησε την ποντικίνα-βασίλισσα, η οποία πριν πεθάνει έριξε την κατάρα πάνω του και τον μεταμόρφωσε από όμορφο νεαρό σε άσχημο Καρυοθραύστη. Για να επιστρέψει στην προηγούμενη εμφάνισή του έπρεπε να νικήσει τον γιο της, τον επτακέφαλο βασιλιά των ποντικιών, και μια Όμορφη Κοπέλα να τον ερωτευθεί, παρά την εμφάνισή του. Η Πιρλιπάτ, βλέποντας πόσο άσχημος είχε γίνει, αρνήθηκε να παντρευτεί τον σωτήρα της και τον έδιωξε από το κάστρο.[5]
Η Μαρί πιστεύει ότι η ιστορία του νονού της είναι αληθινή και θέλει να σπάσει την κατάρα του Καρυοθραύστη.
Η συνέχεια
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η Μαρί, ενώ αναρρώνει από το τραύμα της, στη μέση της νύχτας ακούει τον επτακέφαλο βασιλιά των ποντικιών να την απειλεί ότι θα δαγκώσει τον Καρυοθραύστη αν δεν του δώσει τα γλυκά και τις κούκλες της. Εκείνη τα θυσιάζει, αλλά αυτός θέλει όλο και περισσότερα. Τέλος, ο Καρυοθραύστης της λέει ότι αν του δώσει ένα σπαθί, θα τον σκοτώσει. Ο Φριτς της δίνει ένα σπαθί των ουσάρων του. Το επόμενο βράδυ, ο Καρυοθραύστης νικά τον βασιλιά των ποντικιών, φέρνει στη Μαρί τα επτά στέμματα και, μέσα από ένα γούνινο μανίκι, την οδηγεί στο Βασίλειο με τις κούκλες, μια χώρα φτιαγμένη από γλυκά και παιχνίδια, όπου τον αναγνωρίζουν αμέσως ως πρίγκιπα. Στο παλάτι του Καρυοθραύστη την παίρνει ο ύπνος και την φέρνουν σπίτι. Όταν η Μαρί ξυπνά το πρωί μετά τη συναρπαστική της νύχτα, προσπαθεί να πει στη μητέρα της τι συνέβη, αλλά και πάλι δεν την πιστεύουν, ακόμη και όταν δείχνει στους γονείς της τα επτά στέμματα. Της απαγορεύουν να μιλάει πια για τα «όνειρά της».
Μια μέρα, ενώ ο Ντρόσελμαϊερ επισκευάζει ένα από τα ρολόγια του πατέρα της, η Μαρί κάθεται μπροστά στη βιτρίνα με τα παιχνίδια. Ορκίζεται στον Καρυοθραύστη ότι αν ήταν ποτέ αληθινός, δεν θα του συμπεριφερόταν ποτέ όπως η Πιρλιπάτ και θα τον αγαπούσε από τα βάθη της καρδιάς της όπως κι αν έμοιαζε. Τότε, ακούγεται ένας δυνατός θόρυβος και το κορίτσι λιποθυμά. Η μητέρα της μπαίνει και ανακοινώνει ότι ο ανιψιός του Ντρόσελμαϊερ έφτασε στη Νυρεμβέργη. Με τον όρκο της ότι θα τον αγαπούσε παρά την εμφάνισή του, η Μαρί έσπασε την κατάρα και τον έκανε ξανά άνθρωπο. Της ζητάει να τον παντρευτεί. Εκείνη δέχεται, και σε ένα χρόνο και μια μέρα, την πηγαίνει στο βασίλειο των κούκλων, όπου στέφεται βασίλισσα.[6]
Διασκευές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Σε μεταγενέστερη διασκευή του παραμυθιού Η ιστορία ενός Καρυοθραύστη (1845) από τον Αλέξανδρο Δουμά βασίζεται το διάσημο μπαλέτο του Τσαϊκόφσκι Ο Καρυοθραύστης.
- Το παραμύθι έχει διασκευασθεί πολλές φορές για τον κινηματογράφο, μεταξύ των οποίων η ταινία της εταιρίας Ντίσνεϊ Ο Καρυοθραύστης και τα Τέσσερα Βασίλεια (2018) βασίζεται επίσης στο παραμύθι και είναι ένα είδος συνέχειας της ιστορίας.[7]
Μεταφράσεις στα ελληνικά
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Ο Καρυοθραύστης και ο βασιλιάς των ποντικών, μτφ. Νέστορας Χούνος, εκδ. Άγκυρα, 2017 [8]
- Ο Καρυοθραύστης και ο βασιλιάς των ποντικών, μτφ. Σοφία Αυγερινού, εκδ. Περισπωμένη, 2023 [9]
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ . «maerchenatlas.de/kunstmarchen/nussknacker-und-mausekoenig/».
- ↑ 2,0 2,1 . «literature.fandom.com/wiki/The_Nutcracker_and_the_Mouse_King».
- ↑ . «nationalopera.gr/en/the-nutcracker».
- ↑ . «books.openedition.org/The Nutcracker and the Mouse King».
- ↑ 5,0 5,1 . «abipur.de/nussknacker und mausekönig».
- ↑ 6,0 6,1 . «etahoffmann.staatsbibliothek-berlin.de/nussknacker-und-mausekoenig/».
- ↑ . «imdb.com/Ο καρυοθραύστης και τα τέσσερα βασίλεια/Original title: The Nutcracker and the Four Realms/2018».
- ↑ . «politeianet.gr/books/hoffmann-eta-hoffmann-ernst-theodor-amadeus-agkura-o-karuothraustis-kai-o-basilias-ton-pontikon».
- ↑ . «politeianet.gr/hoffmann-eta-hoffmann-ernst-theodor-amadeus-perispomeni-o-karuothraustis-kai-o-basilias-ton-pontikon-chartodeti-ekdosi».
