Παλαιά Μητρόπολη Βέροιας

Παλαιά Μητρόπολη Βέροιας
Είδος	εκκλησία, τζαμί και ιστορική τοποθεσία
Αρχιτεκτονική	βυζαντινή αρχιτεκτονική και Οθωμανική αρχιτεκτονική
Γεωγραφικές συντεταγμένες	40°31′21″N 22°12′6″E
Θρησκευτική υπαγωγή	Ιερά Μητρόπολις Βεροίας, Ναούσης και Καμπανίας
Διοικητική υπαγωγή	Δήμος Βέροιας
Τοποθεσία	Βέροια
Χώρα	Ελλάδα
Έναρξη κατασκευής	11ος αιώνας
Προστασία	αρχαιολογικός χώρος στην Ελλάδα και διατηρητέο κτήριο στην Ελλάδα
Πολυμέσα
δεδομένα (π)

Εισοδος

Εισοδος

Η Παλαιά Μητρόπολη είναι βυζαντινή βασιλική των αρχών του 11ου αιώνα, αφιερωμένη στον Άγιο Παύλο, η οποία κατά την οθωμανική περίοδο της πόλης έγινε οθωμανικό τζαμί γνωστό ως Χουνκιάρ Τζαμί (που σημαίνει "Αυτοκρατορικό Τζαμί" στα τουρκικά), στη Βέροια.

Πίσω όψη

Εσωτερικό

Τοιχογραφια.

Το κτήριο, που χρονολογείται στις αρχές του 11ου αιώνα, θεωρείται ένα από τα μεγαλύτερα σωζόμενα μεσοβυζαντινά κτίρια στα Βαλκάνια και ένας από τους μεγαλύτερους επισκοπικούς καθεδρικούς ναούς στην περιοχή της Μακεδονίας, αλλά η πρώιμη ιστορία του είναι ασαφής εκτός από μία επιγραφή στη δυτική είσοδο που αναφέρει ότι ήταν έργο κάποιου Νικήτα, ο οποίος μαρτυρείται ως επίσκοπος της πόλης το 1078. Οι απόψεις διίστανται ως προς την αρχική αφιέρωσή του, η οποία θεωρούταν ότι ήταν είτε στους Αγίους Πέτρο και Παύλο είτε στους Δώδεκα Αποστόλους, αλλά κατά τις εργασίες αποκατάστασης το 2010–16 ανακαλύφθηκε μια τοιχογραφία που απεικονίζει την ένθρονη Θεοτόκο πάνω από την κύρια βόρεια πύλη του ναού, υποδεικνύοντας ότι ο ναός ήταν αφιερωμένος σε αυτήν. Πρόκειται για μια τυπική τρίκλιτη βασιλική και ένα υποτυπώδες εγκάρσιο κλίτος. Το κύριο κλίτος πλαισιώνεται από εναλλασσόμενους πεσσούς και κίονες που ολοκληρώνονται με επαναχρησιμοποιημένα κιονόκρανα ιωνικού ρυθμού. Το νότιο κλίτος δεν σώζεται πλέον, αφού κατέρρευσε σε άγνωστη χρονική στιγμή.

Η Βέροια πέρασε στην Οθωμανική Αυτοκρατορία το 1430 και ο μητροπολιτικός καθεδρικός ναός μετατράπηκε σε τζαμί που πήρε το όνομά του από τον Οθωμανό Σουλτάνο (Χουνκιάρ σημαίνει «κυρίαρχος, αυτοκράτορας»). Οι Οθωμανοί έκαναν μερικές μετατροπές στο κτήριο, αντικαθιστώντας τις ημικυκλικές καμάρες των άνω παραθύρων σε αιχμηρές και κατεδάφισαν το βόρειο τμήμα του εγκάρσιου τμήματος για να προσθέσουν έναν απλό μιναρέ. Η εξωτερική διακόσμηση με αρχαία ελληνικά μοτίβα παρέμεινε αναλλοίωτη αλλά σώζεται μόνο αποσπασματικά σήμερα, αλλά στο εσωτερικό κάλυψαν με γύψο τις τοιχογραφίες του 13ου αιώνα, καταστρέφοντάς τις στη διαδικασία καθώς άνοιξαν τρύπες για να κολλήσουν το γύψο.

Μετά την κατάληψη της πόλης από τον Ελληνικό Στρατό κατά τον Α' Βαλκανικό Πόλεμο (Οκτώβριος 1912), το τζαμί επανακαθαγιάστηκε και λειτούργησε για μια περίοδο ως εκκλησία. Στη συνέχεια πέρασε στην τοπική Χριστιανική Ένωση «Απόστολος Παύλος», στέγασε κυβερνητικές υπηρεσίες κατά τη διάρκεια των Παγκοσμίων Πολέμων και χρησιμοποιήθηκε ως στάβλος κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής στην Ελλάδα. Μέχρι το 2007, το κτίριο παρέμενε σε ημιερειπιώδη κατάσταση, χωρίς να έχουν γίνει οι κατάλληλες εργασίες συντήρησης ή αποκατάστασης. Από τον Οκτώβριο του 2010, το κτίριο υποβλήθηκε σε αποκατάσταση από την 11η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων, χρηματοδοτούμενη από την ΕΕ μέσω της Συμφωνίας Σύμπραξης για το Αναπτυξιακό Πλαίσιο 2007–13, με προϋπολογισμό 3.465.000 Ευρώ. Το έργο περιελάμβανε εκτεταμένες επεμβάσεις για την ενίσχυση της δομικής σταθερότητας του κτιρίου και τη διατήρηση των τοιχογραφιών που αποκαλύφθηκαν ξανά, καθώς και των στοιχείων που προστέθηκαν κατά την οθωμανική χρήση ως τζαμί.

Μετά την ολοκλήρωση των εργασιών αποκατάστασης, ο ναός καθαγιάστηκε στις 5 Ιουνίου 2016 από τον Επίσκοπο Βέροιας.

• ΤΟΙΧΟΓΡΑΦΙΕΣ
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
  Τοιχογραφιες.

Πηγές

• Μαργιέ, Αναστασία Ι.; Ματσκάνη, Άννα Σ. (2007). «Η οθωμανική αρχιτεκτονική στην πόλη της Βέροιας». Αρχαιολογία και Τέχνες: 72–78. ISSN 1108-2402. https://www.archaiologia.gr/wp-content/uploads/2011/07/105-12.pdf.