Παναγία Κυρά (Λιβάδια)

Παναγία Κυρά
Είδος	εκκλησία
Γεωγραφικές συντεταγμένες	35°24′18″N 34°1′48″E
Τοποθεσία	Λειβάδια Τρικώμου/Σαζλίκιοϊ
Χώρα	Κύπρος
Πολυμέσα
δεδομένα (π)

Η Παναγία Κυρά είναι βυζαντινός ναός ο οποίος βρίσκεται στο χώρο Λειβαδιά, πλησίον του χωριού Κώμης Κεπήρ ] (Σαζλικόι), στη χερσόνησο της Καρπασίας στη Βόρεια Κύπρο. Ο ναός χρονολογείται από τον 12ο αιώνα και είναι κτισμένος σε σχήμα ελεύθερου σταυρού με τρούλο, ο οποίος είναι σχετικά σπάνιος. Στο εσωτερικό του σωζόταν ψηφιδωτό των αρχών του 7ου αιώνα μ.Χ., το οποίο καταστράφηκε πιθανότατα από αρχαιοκάπηλους μετά την τουρκική εισβολή στην Κύπρο το 1974, όπως και στην κοντινή Παναγία Κανακαριά.

Το σχήμα του ναού, με τη μορφή ελεύθερου σταυρού με τρούλο, είναι ασυνήθιστο στην Κύπρο και πέντε από τα έξι σωζόμενα παραδείγματά του βρίσκονται στη χερσόνησο της Καρπασίας. Επίσης μπροστά από το Άγιο Βήμα του ναού βρίσκεται καταπακτή η οποία οδηγεί στο αγίασμα. Στη δυτική πλευρά του κτιρίου έχει προστεθεί από την εποχή της Τουρκοκρατίας χώρος για τη φιλοξενία των πιστών. Η αψίδα του ναού έχει ενσωματωθεί από παλαιότερο ναό και σε αυτή σωζόταν ψηφιδωτό των αρχών του 7ου αιώνα μ.Χ., το οποίο πλέον έχει καταστραφεί.

Το ψηφιδωτό είχε συντηρηθεί το 1961, οπότε και είναι γνωστό ότι απεικόνιζε την Παναγία όρθια σε στάση δέησης. Η μορφή της Παναγίας είχε ύψος 1,2 μέτρα και από πίσω της έχει χρυσό φολιδωτό υπόβαθρο, το οποίο απεικόνιζε ένα κάμπο. Το κεφάλι της περιβαλλόταν από χρυσό φωτοστέφανο, το οποίο με τη σειρά του οριοθετούνταν από τιρκουάζ ψηφίδες. Το πρόσωπο και τα χέρια αποτελούνται από πολύ μικρές πέτρες, συνήθως 2 με 3 χιλιοστά. Στα αριστερά σωζόταν τμήμα υποδημάτων ιπτάμενου Αρχαγγέλου, και θεωρείται ότι μπορεί να υπήρχε άλλος ένας από την άλλη πλευρά.

Ήδη πριν την τουρκική εισβολή το ψηφιδωτό ήταν μερικώς κατεστραμμένο, και έλειπε η κεφαλή και η αριστερή πλευρά της Παναγίας, αλλά τη δεκαετία του 1980 έφτασαν πληροφορίες ότι είχε υποστεί καταστροφές, ίσως από το συνεργείο που είχε αποκολλήσει το ψηφιδωτό στην Παναγία Κανακαριά, η οποία βρίσκεται λίγα χιλιόμετρα μακριά.

Πηγές

• (Αγγλικά) Megaw, Arthur; Hawkins, Ernest (1976). «A fragmentary mosaic of the Orant Virgin in Cyprus». Actes du XIVe Congrès International des études byzantines (Βουκουρέστι) 3: 363-366. 
• (Γερμανικά) Korol, Dieter (2000). «Die spätantik-christlichen Wand- und Gewölbemosaiken Zyperns (5.-7. Jh.) und ihre neuere Geschichte». Zypern. Insel im Brennpunkt der Kulturen. Μύνστερ. σελ. 159-201. 
• Φουλιάς, Ανδρέας (29 Νοεμβρίου 2014). «Το παλαιοχριστιανικό ψηφιδωτό της Παναγίας Κυράς στα Λιβάδια Αμμοχώστου». Επιστημονική Ημερίδα: 40 Χρόνια Επαναπατρισμού Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Κύπρου (Λευκωσία: Εταιρεία Κυπριακών Σπουδών - Πανεπιστήμιο Κύπρου).