Παντόγραμμα

Τυπογραφικό έμβολο με παντόγραμμα στα αγγλικά

Παντόγραμμα ονομάζεται μια πρόταση στην οποία χρησιμοποιούνται όλα τα γράμματα ενός αλφαβήτου, τουλάχιστον από μία φορά το καθένα. Τα παντογράμματα είναι συνήθως διαφορετικά όχι μόνο για κάθε αλφάβητο, αλλά συχνά και για κάθε γλώσσα και χρησιμοποιούνται κυρίως στην τυπογραφία για την ανάδειξη των διαφορετικών γλύφων μιας γραμματοσειράς, καθώς επίσης και παλαιότερα για την ανάπτυξη της καλλιγραφίας ή/και δακτυλογράφησης.

Ορισμένα παραδείγματα παντογραμμάτων αποτελούν οι εξής προτάσεις:

• Αγγλικά: "The quick brown fox jumps over the lazy dog" (περιέχει και τα 26 γράμματα του λατινικού αλφαβήτου).
• Πολωνικά: Stróż pchnął kość w quiz gędźb vel fax myjń (αποτελεί έξοχο παντόγραμμα καθώς περιέχει και τα 35 γράμματα του πολωνικού αλφαβήτου, χρησιμοποιώντας έκαστο μόνο μία φορά).
• Ολλανδικά: Lynx c.q. vos prikt bh: dag zwemjuf! (επίσης τέλειο παντόγραμμα, περιέχει 26 γράμματα, έκαστο εμφανιζόμενο άπαξ).
• Γερμανικά: Victor jagt zwölf Boxkämpfer quer über den großen Sylter Deich (περιέχει όλους τους χαρακτήρες με διαλυτικά (umlaut) καθώς και το γράμμα ß).
• Γαλλικά: Portez ce vieux whisky au juge blond qui fume.
• Τουρκικά: Pijamalı hasta yağız şoföre çabucak güvendi (περιέχει και τα 29 γράμματα του τουρκικού αλφαβήτου).
• Ιρλανδικά: Chuaigh bé mhórshách le dlúthspád fíorfhinn trí hata mo dhea-phorcáin bhig.
• Ισπανικά: El veloz murciélago hindú comía feliz cardillo y kiwi. La cigüeña tocaba el saxofón detrás del palenque de paja. (τα 27 γράμματα του ισπανικού αλφαβήτου καθώς και όλοι οι χαρακτήρες με διακριτικά).
• Σουηδικά: Flygande bäckasiner söka strax hwila på mjuka tuvor. (ατελές παντόγραμμα, καθώς δεν περιέχει τους χαρακτήρες Q και Z, ενώ χρησιμοποιείται αρχαϊκή ορθογραφία).
• Ρώσικα: Любя, съешь щипцы, — вздохнёт мэр, — кайф жгуч (τέλειο παντόγραμμα: και οι 33 χαρακτήρες του ρωσικού αλφαβήτου εμφανίζονται από μία φορά έκαστος).
• Τσέχικα: Nechť již hříšné saxofony ďáblů rozzvučí síň úděsnými tóny waltzu, tanga a quickstepu. (εμφανίζονται και οι 42 χαρακτήρες του τσέχικου αλφαβήτου, καθώς και τα διακριτικά του).
• Ελληνικά: Ξεσκεπάζω την ψυχοφθόρα σας βδελυγμία. (εμφανίζονται και τα 24 γράμματα του ελληνικού αλφαβήτου, μαζί με το ς, και όλοι οι συνδυασμοί διακριτικών).
• Λιθουανικά: Įlinkusi fechtuotojo špaga blykčiodama gręžė apvalų arbūzą. (όλοι οι χαρακτήρες και τα διακριτικά τους).
• Αραβικά: أبجد هوَّز حُطّي كلَمُن سَعْفَص قُرِشَت ثَخَدٌ ضَظَغ
• Εβραϊκά: עטלף אבק נס דרך מזגן שהתפוצץ כי חם. (εμφανίζονται και οι 22 χαρακτήρες του εβραϊκού αλφαβήτου καθώς και τα 5 τελικά γράμματα).
• Καταλανικά: Jove xef, porti whisky amb quinze glaçons d'hidrogen, coi!
• Ίγκμπο: Nne, nna, wepụ he'l'ụjọ dum n'ime ọzụzụ ụmụ, vufesi obi nye Chukwu, ṅụrịanụ, gbakọọnụ kpaa, kwee ya ka o guzoshie ike; ọ ghaghị ito, nwapụta ezi agwa. (36 γράμματα με τα διακριτικά τους).
• Γιορούμπα: Ìwò̩fà ń yò̩ séji tó gbojúmó̩, ó hàn pákànpò̩ gan-an nis̩é̩ rè̩ bó dò̩la. (25 γράμματα με τα διακριτικά τους).
• Αφρικάανς: Jong Xhosas of Zoeloes wil hou by die status quo vir chemie in die Kaap (τα γράμματα c, q, x, z σπάνια χρησιμοποιούνται στα αφρικάανς, ωστόσο το συγκεκριμένο παντόγραμμα χρησιμοποιεί και τα 26 γράμματα του αλφαβήτου).

Η αγγλόφωνη εκδοχή του παντογράμματος χρησιμοποιείται από τα τέλη του 19ου αιώνα το νωρίτερο, ενώ στην αρχική της εφαρμογή χρησιμοποιούνταν από την εταιρεία Western Union για δοκιμαστικές αποστολές και λήψεις τηλεγραφημάτων· στις μέρες μας το ίδιο παντόγραμμα εφαρμόζεται από μια πλειάδα λογισμικών (όπως τα Microsoft Windows) για την ακριβή εμφάνιση γραμματοσειρών στο λειτουργικό του ηλεκτρονικού υπολογιστή. Η δε γερμανική εκδοχή, η οποία χρησιμοποιείται πριν από το 1800, περιλαμβάνει όχι μόνο τα 26 γράμματα του λατινικού αλφαβήτου, αλλά τους χαρακτήρες με διακριτικά ä, ö, ü καθώς και το διπλό σ (ß).

Στην αγγλική γλώσσα είναι πιο δύσκολο να δημιουργηθούν σύντομα παντογράμματα, καθώς ορισμένα γράμματα χρησιμοποιούνται πιο συχνά απ' ό,τι άλλα, γεγονός που οδηγεί στη χρήση αρχαϊσμών και σπανίων λέξεων. Στα πιο μακροσκελή παντογράμματα πάντως δεν είναι σπάνιο να αποτελούν από μόνα τους έκτακτα παραδείγματα ευφυολογίας, καθιστώντας τα έτσι το αντίθετο του λειπογράμματος, όπου ο σκοπός είναι η αφαίρεση ενός ή περισσοτέρων γραμμάτων. Σε κάθε περίπτωση, το τέλειο παντόγραμμα είναι αυτό που ως σύνολο αποτελεί ουσιαστικά ανάγραμμα ολόκληρου του αλφαβήτου, και ως τέτοιο οφείλει να είναι όσο το δυνατόν συντομότερο και περιεκτικό· με βάση τον παραπάνω ορισμό η ελληνική εκδοχή του παντογράμματος είναι μια από τις πιο σύντομες, καθώς περιλαμβάνει τέσσερις μόνο λέξεις.