Παρθική γλώσσα
| Pahlawānīg Παρθική γλώσσα | |
|---|---|
| Ομιλούνταν σε: | Δυναστεία των Αρσακιδών της Παρθίας (περιλ. Δυναστεία των Αρσακιδών της Αρμενίας, Δυναστεία των Αρσακιδών της Ιβηρίας και Δυναστεία των Αρσακιδών της Αλβανίας του Καυκάσου) |
| Εξαφάνιση: | 224 |
| Ταξινόμηση: | Ινδοευρωπαϊκές Ινδοϊρανικές Ιρανικές Δυτικές Ιρανικές Βορειοδυτικές Ιρανικές Παρθική γλώσσα |
| Κώδικες γλώσσας | |
| ISO 639-1 | |
| ISO 639-2/B | |
| ISO 639-3 | xpr |
| SIL | - |
| Glotto | part1239 |
| Linguist | xpr |
Η παρθική γλώσσα επίσης γνωστή ως Παχλαβί των Αρσακιδών και των Σασανιδών, Pahlawānīg, είναι εξαφανισμένη γλώσσα των βορειοδυτικών ιρανικών γλωσσών που ομιλούνταν στην Παρθία, περιοχή του βορειανατολικόύ αρχαίου Ιράν. Η Παρθική ήταν η γλώσσα της Παρθικής αυτοκρατορίας των Αρσακιδών (248 π.Χ – 224) και των επωνύμων κλάδων της δυναστείας των Αρσακιδών της Αρμενίας, της Ιβηρίας και της Αλβανίας του Καυκάσου.
Η συγκεκριμένη γλώσσα θεωρείται ότι άσκησε σημαντική επίδραση στην Αρμενική, ένα μεγάλο τμήμα του λεξιλογίου της οποίας σχηματίστηκε αρχικά με δάνεια από την Παρθική.
Κατάταξη
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η Παρθική ήταν δυτική μέση ιρανική γλώσσα, η οποία μέσω γλωσσικής επαφής έχει και χαρακτηριστικά της ομάδας των ανατολικών ιρανικών γλωσσών, η επιρροή των οποίων μαρτυρείται κυρίως σε δάνειες λέξεις. Ίχνη της ανατολικής επίδρασης επιβιώνουν σε παρθικά δάνεια της Αρμενικής[1]. Ταξινομικά, η Παρθική ανήκει στις βορειοδυτικές ιρανικές γλώσσες ενώ η μέση Περσική ανήκει στην ομάδα των νοτιοδυτικών ιρανικών γλωσσών.
Γραπτή Παρθική
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η παρθική γλώσσα χρησιμοποιούσε το σύστημα γραφής Παχλαβί, που είχε δύο ουσιώδη χαρακτηριστικά: Πρώτον, ως γραφή προερχόταν από την Αραμαϊκή[2]. Δεύτερον, χρησιμοποιούσε υψηλό αριθμό αραμαϊκών λέξεων, που αποδίδονταν ως ιδεογράμματα ή λογογράμματα, δηλαδή, δηλαδή ήταν γραπτές αραμαϊκές λέξεις αλλά κατανοητές ως Παρθικές.
Ως γραπτή γλώσσα η Παρθική χρησιμοποιείτο στις αυλές της αρχαίας σατραπείας της Παρθίας και της δυναστείας των Αρσακιδών της Παρθίας[3]. Οι κύριες πηγές γνώσης μας για την Παρθική είναι λιγοστές επιγραφές από την Νιζά και την Εκατόμπυλο, μανιχαϊκά κείμενα, σασανιδικές πολύγλωσσες επιγραφές και υπολείμματα της παρθικής λογοτεχνίας στη διάδοχη μέση περσική γλώσσα. Τα μανιχαϊκά κείμενα, που γράφτηκαν λίγο μετά την πτώση της παρθικής αυτοκρατορίας, παίζουν σημαντικό ρόλο στην αναδόμηση της Παρθικής[4].
Μαρτυρίες
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η παρθική γλώσσα μαρτυρείται ως εξής[5]:
- Περίπου 3.000 όστρακα (περ. 100-29 π.Χ) που ανακαλύφθηκαν στο Νιζά του νότιου Τουρκμενιστάν).
- Μια περγαμηνή του 1ου αιώνα συμβόλαιο γης προς πώληση από το Ουραμάν Ταχτ στο νοτιοδυτικό Ιράν.
- Όστρακα του 1ου π.Χ αιώνα από την επαρχία Σεμνάν στο ανατολικό Ιράν.
- Επιγραφές νομισμάτων των βασιλέων της δυναστείας των Αρσακιδών του 1ου αιώνα.
- Δίγλωσση επιγραφή (Σελεύκεια η επί του Τίγρη (150-151)
- Επιγραφή του Αρταβάνη Ε΄ στα Σούσα (215)
- Χειρόγραφα του 3ου αιώνα που ανακαλύφηκαν στην Δούρα Ευρωπός, στον Ευφράτη
- Επιγραφή στο Καλ-ε Τζανγκάλ, στο νότιο Χορασάν (πρώτο μισό του τρίτου αιώνα)
- Επιγραφές των πρώτων Σασσανιδών βασιλέων και ιερέων στην Παρθική.
- Το εκτεταμένο σώμα κειμένων των Μανιχαίων, που δεν περιέχουν ιδεόγραμμα.
- Ινδοπαρθικός πολιτισμός με τον Γονδοφάρη Α 20 π.Χ – 10 και τον Αβδαγάζη.
Παραπομπές-σημειώσεις
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ Lecoq, Pierre (1983). "Aparna". Encyclopedia Iranica. 1. Costa Mesa: Mazda Pub. http://www.iranicaonline.org/articles/aparna-c3k
- ↑ Iran Chamber Society
- ↑ Parthian language (2016). Encyclopædia Britannica. http://www.britannica.com/topic/Parthian-language.
- ↑ Josef Wiesehfer, "Ancient Persia: From 550 Bc to 650 A.D.", translated by Azizeh Azado, I.B. Tauris, 2001. p. 118.
- ↑ Tafazzoli, A.; Khromov, A.L. "Sasanian Iran: Intellectual Life" in History of civilizations of Central Asia, UNESCO, 1996. Volume 3
Περαιτέρω αναφορές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Lecoq, Pierre (1983). «Aparna». Encyclopedia Iranica. 1. Costa Mesa: Mazda Pub. http://www.iranicaonline.org/articles/aparna-c3k.
- Hugh Chisholm, επιμ. (1911). «Parthia». Encyclopædia Britannica Eleventh Edition. 20. London: Cambridge University Press, σσ. 871. http://encyclopedia.jrank.org/PAI_PAS/PARTHIA.html. Ανακτήθηκε στις 2016-02-06. «Αρχειοθετημένο αντίγραφο». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 14 Σεπτεμβρίου 2018. Ανακτήθηκε στις 6 Φεβρουαρίου 2016.
- Boyce, Mary; Ghirshman, R. (1979). «Review: R. Ghirshman's L'Iran et la Migration des Indo-Aryens et des Iraniens». Of the American Oriental Society (Journal of the American Oriental Society, Vol. 99, No. 1) 99 (1): 119–120. doi:.
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Some valuable texts in Parthian including Boyce, Mary The Manichaean hymn-cycles in Parthian (London Oriental Series, Vol. 3). London: Oxford University Press, 1954.
- A Concise Pahlavi Dictionary Online - Professor MacKenzie's Pahlavi-English Dictionary with approx. 4200 καταχωρίσεις.
- Pahlavi Fonts - Developed in the Department of Classical and Near Eastern Studies at the University of Minnesota, by William W. Malandra and Emily B. West.
- TITUS Middle Persian and Parthian Manichæan Texts
- Parthian_Language