Προσωπικότητα

Προσωπικότητα είναι το σύνολο των ιδιαίτερων ψυχικών και πνευματικών χαρακτηριστικών και των τρόπων συμπεριφοράς ενός ατόμου. Αυτό το σύνολο συμβάλλει στη μοναδικότητα ενός ατόμου. Η προσωπικότητα περιλαμβάνει το σύνολο των διανοητικών και εκπαιδευτικών χαρακτηριστικών, τη συγκινησιακή διάθεση, τις τάσεις συμπεριφοράς, το χαρακτήρα, την ιδιοσυγκρασία ενός ατόμου και διαμορφώνεται από την αλληλεπίδραση μεταξύ των κληρονομικών χαρακτηριστικών και του περιβάλλοντος, ιδιαίτερα αυτού της πρώτης παιδικής ηλικίας.

Οι προσεγγίσεις

Η συστηματική ενασχόληση με την έννοια της προσωπικότητας προϋπήρχε της σύγχρονης ψυχολογίας στη Φιλοσοφία, στη φυσιολογία, στη νομική επιστήμη, καθώς και στη λογοτεχνία. Σχετικά με τους τρόπους με τους οποίους η σύγχρονη επιστημονική ψυχολογία διερευνά την προσωπικότητα απ' τα τέλη του 19ου αιώνα μέχρι σήμερα, έχουν αναπτυχθεί τρεις βασικές προσεγγίσεις, καθεμιά απ' τις οποίες έχει τα δικά της χαρακτηριστικά:

1. ο παραδοσιακός τρόπος προσέγγισης της προσωπικότητας
2. το ρεύμα της κριτικής ψυχολογίας
3. και ο κοινωνικός δομισμός.

Η προσέγγιση της κριτικής ψυχολογίας και ο κοινωνικός δομισμός αποτελούν τις σύγχρονες απόψεις σχετικά με τη διερεύνηση της προσωπικότητας. Ο παραδοσιακός τρόπος διερεύνησης της προσωπικότητας τοποθετείται χρονικά απ' τα τέλη του 19ου αιώνα έως και τα τέλη της δεκαετίας του 1970. Κεντρικό χαρακτηριστικό αυτού του τρόπου προσέγγισης αποτελεί η έννοια του χαρακτηριστικού. Τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας, σύμφωνα πάντα μ' αυτή την άποψη είναι σταθερά, παγιωμένα, με τρόπο ώστε να ορίζουν την ανθρώπινη προσωπικότητα και να διαφοροποιούν το ένα άτομο από το άλλο. Η προσωπικότητα, συνεπώς, αποτελεί ένα σύνολο τέτοιων χαρακτηριστικών π.χ. εξωστρέφεια, επιθετικότητα, πείσμα, γενναιοδωρία κλπ. Στα πλαίσια μιας τέτοιας θεώρησης της προσωπικότητας, η έρευνα χρησιμοποιεί κατ' εξοχήν ψυχομετρικά τεστ προσωπικότητας.

Επίσης, γίνεται αντιληπτό πως η έννοια του χαρακτηριστικού της προσωπικότητας, οδηγεί στην αρχή των ατομικών διαφορών. Αυτό σημαίνει πως κάθε άτομο διαθέτει μια τέτοια σύνθεση χαρακτηριστικών που είναι μοναδική και τον διαφοροποιεί απ' τον παρακείμενό του (η έννοια της μοναδικότητας). Οι όροι κριτική ψυχολογία και κοινωνικός δομισμός είναι παρεμφερείς αλλά όχι ταυτόσημοι. Ο κοινωνικός δομισμός αποτελεί μια ευρύτερη έννοια που κατά κάποιο τρόπο εμπεριέχει και το ρεύμα της κριτικής ψυχολογίας. Βασικό χαρακτηριστικό και των δύο προσεγγίσεων είναι η κριτική τους στάση απέναντι στις κοινωνικές επιστήμες και βέβαια στην ψυχολογία.

Η θεωρία της προσωπικότητας του κοινωνικού δομισμού

Σύμφωνα με τον κοινωνικό δομισμό, δεν υπάρχει αντικειμενική γνώση και αλήθεια. Ο τρόπος με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο και τον εαυτό μας βασίζεται σε υποκειμενικές παρατηρήσεις. Συνεπώς, θα πρέπει να στεκόμαστε κριτικά απέναντι στην υπάρχουσα γνώση. Όσον αφορά την προσωπικότητα, ο κοινωνικός δομισμός υποστηρίζει ότι η προσωπικότητα αποτελεί απόρροια των αλληλεπιδράσεων και σχέσεων που αναπτύσσονται μεταξύ των ατόμων. Αυτό σημαίνει πως η προσωπικότητα δομείται κοινωνικά και δεν υπαγορεύεται από εσωτερικές δυνάμεις.

Η κριτική ψυχολογία ασκεί κριτική στον τρόπο με τον οποίο διδάσκεται η παραδοσιακή ψυχολογία και ασκείται η κλινική πρακτική. Το ρεύμα αυτό διαδόθηκε κατά τη δεκαετία του 1990.

Γονίδια

ΓΟΝΙΔΙΟ	ΧΡΩΜΟΣΩΜΑ	ΕΠΙΡΡΟΗ
FOXP2 (Forkhead box protein P2)	7	Ανάπτυξη γλώσσας και ομιλίας
CREB (Ομάδα 17 γονιδίων)	ΔΙΑΦΟΡΑ	Μαθησιακές ικανότητες και μνημονικό
AVPR1A (Arginine vasopressin receptor 1A)	12	Διατήρηση ερωτικού δεσμού και απιστία
MAOA (Monoamine oxidase A)	Χ	Βίαιη και αντικοινωνική συμπεριφορά
MAOB (Monoamine oxidase B)	Χ	Αλκοολισμός και κάπνισμα
SLC6A4 (5HTT) (Serotonin transporter)	17	Νευρωτισμός, ανησυχία, χαμηλή αυτοεκτίμηση
DRD2 (Dopamine receptor D2)	11	Ροπή στη χρήση κοκαΐνης, ηρωίνης και μαριχουάνας
DRD4 (Dopamine receptor D4)	11	Εξωστρέφεια, αναζήτηση νέων εμπειριών και πρωτοτυπία
HTR2C (Serotonin receptor 2C)	Χ	Ηπιότητα, συμπόνια και φιλικότητα
BDNF (Brain-derived neurotrophic factor)	11	Νευρικότητα, άγχος, κυκλοθυμία
HTR1A (Serotonin receptor 1A)	5	Κατάθλιψη, αγοραφοβία, τάσεις αυτοκτονίας

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Λεξιλογικός ορισμός του προσωπικότητα στο Βικιλεξικό
• Πολυμέσα σχετικά με το θέμα Personality στο Wikimedia Commons