Μετάβαση στο περιεχόμενο

Προτιμώμενο όνομα IUPAC

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Στη χημική ονοματολογία, ένα προτιμώμενο όνομα IUPAC (PIN) είναι ένα μοναδικό όνομα, που αποδίδεται σε μια χημική ουσία και προτιμάται μεταξύ όλων των πιθανών ονομάτων που δημιουργούνται από την ονοματολογία IUPAC. Η "προτιμώμενη ονοματολογία IUPAC" παρέχει ένα σύνολο κανόνων για την επιλογή μεταξύ πολλαπλών δυνατοτήτων σε καταστάσεις όπου είναι σημαντικό να αποφασίσετε για ένα μοναδικό όνομα. Προορίζεται για χρήση σε νομικές και κανονιστικές καταστάσεις.[1] Οι προτιμώμενες ονομασίες IUPAC ισχύουν μόνο για οργανικές ενώσεις, για τις οποίες η IUPAC (Διεθνής Ένωση Καθαρής και Εφαρμοσμένης Χημείας) έχει τον ορισμό ως ενώσεις που περιέχουν τουλάχιστον ένα άτομο άνθρακα, αλλά όχι αλκάλιο , αλκαλική γαία ή μέταλλα μετάπτωσης και μπορεί να ονομαστεί από την ονοματολογία των οργανικών ενώσεων.[2] (δείτε παρακάτω). Οι κανόνες για τις υπόλοιπες οργανικές και ανόργανες ενώσεις είναι ακόμη υπό ανάπτυξη.[3] Η έννοια των PIN ορίζεται στο εισαγωγικό κεφάλαιο και στο κεφάλαιο 5 της Nomenclature of Organic Chemistry: IUPAC Recommendations and Preferred Names 2013 (Ονοματολογία Οργανικής Χημείας: Συστάσεις και προτιμώμενες ονομασίες IUPAC 2013) (ελεύθερη πρόσβαση),[4] οι οποίες αντικαθιστούν δύο προηγούμενες δημοσιεύσεις: την Nomenclature of Organic Chemistry (Ονοματολογία της Οργανικής Χημείας), 1979 (το Blue Book (Γαλάζιο Βιβλίο)) και " A Guide to IUPAC Nomenclature of Organic Compounds, Recommendations 1993 (Ένας Οδηγός για την Ονοματολογία Οργανικών Ενώσεων IUPAC, Συστάσεις 1993). Η πλήρης έκδοση του σχεδίου των συστάσεων PIN ( Preferred names in the nomenclature of organic compounds (Προτιμώμενα ονόματα στην ονοματολογία των οργανικών ενώσεων), Προσχέδιο της 7ης Οκτωβρίου 2004) είναι επίσης διαθέσιμη.[5][6]

Ορισμοί

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ένα προτιμώμενο όνομα IUPAC ή PIN είναι ένα όνομα που προτιμάται μεταξύ δύο ή περισσότερων ονομάτων IUPAC. Ένα όνομα IUPAC είναι μια συστηματική ονομασία που πληροί τους συνιστώμενους κανόνες της IUPAC. Τα ονόματα IUPAC περιλαμβάνουν διατηρημένα ονόματα. Ένα γενικό όνομα IUPAC είναι οποιοδήποτε όνομα IUPAC που δεν είναι "προτιμώμενο όνομα IUPAC". Ένα διατηρημένο όνομα (retained name) είναι ένα παραδοσιακό ή με άλλο τρόπο συχνά χρησιμοποιούμενο όνομα, που μπορεί να χρησιμοποιηθεί στην ονοματολογία IUPAC.[7] Δεδομένου ότι τα συστηματικά ονόματα δεν είναι συχνά αναγνώσιμα από τον άνθρωπο, ένα PIN μπορεί να είναι ένα όνομα που διατηρείται. Τόσο τα "PIN" όσο και τα "διατηρημένα ονόματα" πρέπει να επιλέγονται (και να καθορίζονται από την IUPAC) ρητά, σε αντίθεση με άλλα ονόματα IUPAC, τα οποία προκύπτουν αυτόματα από τους ονοματολογικούς κανόνες της IUPAC. Έτσι, το PIN είναι μερικές φορές το διατηρημένο όνομα (π.χ., φαινόλη και οξικό οξύ, αντί για βενζενόλη και αιθανοϊκό οξύ), ενώ σε άλλες περιπτώσεις, το συστηματικό όνομα επιλέχθηκε σε ένα πολύ κοινό όνομα (π.χ. προπαν-2-όνη, αντί για ακετόνη). Ένα προεπιλεγμένο όνομα είναι ένα προτιμώμενο όνομα που επιλέγεται μεταξύ δύο ή περισσότερων ονομάτων για γονικό υδρίδιο, ή άλλες γονικές δομές που δεν περιέχουν άνθρακα (ανόργανοι γονείς). Τα "προεπιλεγμένα ονόματα" χρησιμοποιούνται στην ονοματολογία των οργανικών ενώσεων ως βάση για PIN των οργανικών παραγώγων. Χρειάζονται για παράγωγα οργανικών ενώσεων που δεν περιέχουν άνθρακα.[7] Ένα προεπιλεγμένο όνομα δεν είναι απαραίτητα PIN στην ονοματολογία ανόργανων χημικών ενώσεων.

Βασικές αρχές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Τα συστήματα χημικής ονοματολογίας που αναπτύχθηκαν από τη Διεθνής Ένωση Καθαρής και Εφαρμοσμένης Χημείας (IUPAC) έχουν παραδοσιακά επικεντρωθεί στη διασφάλιση ότι οι χημικές ονομασίες είναι σαφείς, δηλαδή ότι μια ονομασία μπορεί να αναφέρεται μόνο σε μία ουσία. Ωστόσο, μια μεμονωμένη ουσία μπορεί να έχει περισσότερες από μία αποδεκτές ονομασίες, όπως τολουόλιο, το οποίο μπορεί επίσης να ονομαστεί σωστά ως "μεθυλοβενζόλιο" ή "φαινυλομεθάνιο". Ορισμένα εναλλακτικά ονόματα παραμένουν διαθέσιμα ως "διατηρημένα ονόματα" για πιο γενικά πλαίσια. Για παράδειγμα, το τετραϋδροφουράνιο παραμένει μια σαφής και αποδεκτή ονομασία για τον κοινό οργανικό διαλύτη, ακόμη και αν η προτιμώμενη ονομασία IUPAC είναι "οξολάνιο".[8] Η ονοματολογία πηγαίνει:[9]

  • Χρήση προεπιλεγμένων ονομάτων.
  • Η ονοματολογία υποκατάστασης (αντικατάσταση ατόμων υδρογόνου στη γονική δομή) χρησιμοποιείται ευρύτερα, για παράδειγμα αιθοξυαιθάνιο αντί για διαιθυλαιθέρας και τετραχλωρομεθάνιο αντί για τετραχλωράνθρακας.
  • Η ονοματολογία χαρακτηριστικών ομάδων (γνωστή και ως ριζοχαρακτηριστική ονοματολογία (radicofunctional nomenclature)) προτιμάται στη συνέχεια. Στην περίπτωση των ανυδριτών οξέων, εστέρων, ακυλαλογονιδίων και ψευδοαλογονιδίων και αλάτων, αυτή η μέθοδος υπερισχύει της υποκατάστασης.
  • Σκελετική αντικατάσταση ('α', που ονομάζεται για το επίθημα), εάν ισχύουν και τα δύο και αν βρεθεί ένα ετεροάτομο σε μια αλυσίδα, προτιμάται από την υποκατάσταση. Εάν ισχύει αλλά δεν βρεθεί ετεροάτομο σε μια αλυσίδα, προτιμάται έναντι της πολλαπλασιαστικής ονοματολογίας. Παράδειγμα: Το 3-φωσφα-2,5,7-τρισιλαοκτάνιο αναφέρεται στο CH3-SiH2-PH-CH2-SiH2-CH2-SiH2-CH3.
    • Η σκελετική αντικατάσταση αντικαθιστά κυρίως τον άνθρακα με άλλα άτομα, ή στην περίπτωση ονοματολογίας τμήματος (phane -φανής), ολόκληρους δακτυλίους υπεράτομου. Περιλαμβάνει επίσης πιο σύνθετες αντικαταστάσεις, όπως η σύμβαση λάμδα.
  • Η πολλαπλασιαστική ονοματολογία πρέπει να προτιμάται έναντι της απλής υποκατάστασης εάν μπορεί να χρησιμοποιηθεί. Αυτή είναι η ονοματολογία με απόστροφο μετά από αριθμούς όπως 4'. Επιτρέπει πολλαπλές εμφανίσεις της κύριας χαρακτηριστικής ομάδας ή κατηγορίας ένωσης να αντιμετωπιστούν μαζί. Παράδειγμα: Το 4,4'-σουλφανοδιυλδιβενζοϊκό οξύ αναφέρεται στο (COOH-C6H4)2S.

Τα ακόλουθα είναι διαθέσιμα, αλλά δεν δίνεται ιδιαίτερη προτίμηση:[9]

  • Η συνδυαστική ονοματολογία είναι διαθέσιμη, αλλά θα πρέπει να προτιμάται η υποκατάστατη, η πολλαπλασιαστική ή η σκελετική. Παράδειγμα: το βενζολο-1,3,5-τριοξικό οξύ θα πρέπει να ονομαστεί 2,2',2-(βενζολο-1,3,5-τριυλ)τριοξικό οξύ.
  • Οι προσθετικές και αφαιρετικές πράξεις παραμένουν διαθέσιμες όπως στη γενική περίπτωση. Για παράδειγμα, κάποιος συνεχίζει να αλλάζει το "αν" σε "εν" για διπλούς δεσμούς. Οι προσθετικές λειτουργίες έχουν γενικά καλύτερα ονόματα που προέρχονται από τους παραπάνω κανόνες, όπως φαινυλοξιράνιο για το οξείδιο του στυρενίου.

Διατηρούμενα ονόματα

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο αριθμός των διατηρούμενων μη συστηματικών, εμπειρικών ονομάτων απλών οργανικών ενώσεων (για παράδειγμα μυρμηκικό οξύ και οξικό οξύ) έχει μειωθεί σημαντικά για τις προτιμώμενες ονομασίες IUPAC, αν και είναι διαθέσιμο ένα μεγαλύτερο σύνολο διατηρημένων ονομάτων για γενική ονοματολογία. Οι παραδοσιακές ονομασίες των απλών μονοσακχαριτών, των α-αμινοξέων και πολλών φυσικών προϊόντων έχουν διατηρηθεί ως προτιμώμενες ονομασίες IUPAC. Σε αυτές τις περιπτώσεις τα συστηματικά ονόματα μπορεί να είναι πολύ περίπλοκα και ουσιαστικά να μην χρησιμοποιούνται ποτέ. Το ίδιο το όνομα για το νερό είναι ένα διατηρημένο όνομα IUPAC.

Πεδίο εφαρμογής της ονοματολογίας για οργανικές ενώσεις

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στην ονοματολογία IUPAC, όλες οι ενώσεις που περιέχουν άτομα άνθρακα θεωρούνται οργανικές ενώσεις. Η οργανική ονοματολογία ισχύει μόνο για οργανικές ενώσεις που περιέχουν στοιχεία από τις ομάδες 13 έως 17. Οι Οργανομεταλλικές ενώσεις των ομάδων 1 έως 12 δεν καλύπτονται από την οργανική ονοματολογία.[7][10]

Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ Preferred names in the nomenclature of organic compounds, International Union of Pure and Applied Chemistry, https://iupac.org/projects/project-details/?project_nr=2001-043-1-800, ανακτήθηκε στις 2017-08-12 .
  2. ↑ Nomenclature of Organic Chemistry : IUPAC Recommendations and Preferred Names 2013 (Blue Book). Cambridge: The Royal Society of Chemistry. 2014. doi:10.1039/9781849733069-FP001. ISBN 978-0-85404-182-4. 
  3. ↑ Hartshorn, R. M.; Hellwich, K.-H.; Yerin, A.; Damhus, T.; Hutton, A. T. (2015). «Brief Guide to the Nomenclature of Inorganic Chemistry». Pure and Applied Chemistry 87 (9–10): 1039–1049. doi:10.1515/pac-2014-0718. https://iupac.org/cms/wp-content/uploads/2018/05/Inorganic-Brief-Guide-V1-3.pdf. Ανακτήθηκε στις 20 February 2019. 
  4. ↑ Favre, Henri A.· Powell, Warren H. (2014). Nomenclature of Organic Chemistry: IUPAC Recommendations and Preferred Names 2013. The Royal Society of Chemistry. doi:10.1039/9781849733069. ISBN 978-1-84973-306-9. 
  5. ↑ IUPAC Provisional Recommendations 2004 CONTENTS
  6. ↑ IUPAC Provisional Recommendations 2004 Complete draft version
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 IUPAC Provisional Recommendations 2004, par. 10–12, Chapter 1
  8. ↑ IUPAC Provisional Recommendations 2004, Rule P-53.2.2, Chapter5
  9. ↑ 9,0 9,1 IUPAC Provisional Recommendations 2004, P-51, Chap P-5
  10. ↑ IUPAC Provisional Recommendations 2004, P-69.0 Organometallic compounds

Παραπέρα μελέτη

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Wisniewski, Janusz Leon (5 Μαΐου 2008). «Chemical Nomenclature and Structure Representation: Algorithmic Generation and Conversion». Handbook of Chemoinformatics. σελίδες 51–79. doi:10.1002/9783527618279.ch4. ISBN 978-3-527-30680-0.  – background on why a preferred name is needed (multiple dialects of "systematic" such as CAS and Beilstein)
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Προτιμώμενο_όνομα_IUPAC&oldid=10885346"