Πρόεδρος της Τουρκικής Δημοκρατίας

Πρόεδρος της Τουρκίας Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı
Προεδρική Σφραγίδα
Διακριτικό Σήμα
Κάτοχος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν από 28 Αυγούστου 2014
Προσφώνηση	Εξοχότατε Πρόεδρε της Δημοκρατίας
Κατοικία	Προεδρικό Σύμπλεγμα (από το 2014)
Διορισμός από	Άμεση Λαϊκή Ψήφος
Διάρκεια θητείας	5 έτη με δυνατότητα ανανέωσης μία φορά (από το 2018)
Αρχικός κάτοχος	Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ
Δημιουργία	29 Οκτωβρίου 1923
Ιστοσελίδα	Επίσημος ιστότοπος

Ο Πρόεδρος της Τουρκίας (τουρκικά: Cumhurbaşkanı) είναι ο αρχηγός του κράτους και Επικεφαλής της Κυβέρνησης της Δημοκρατίας της Τουρκίας με αυξημένες αρμοδιότητες και σημαντικές εξουσίες. Με την ιδιότητα αυτή, ο Πρόεδρος εκπροσωπεί την Τουρκική Δημοκρατία, την ενότητα του τουρκικού έθνους, καθώς και τη διασφάλιση της εφαρμογής του Συντάγματος της Τουρκίας και της οργανωμένης και αρμονικής λειτουργίας των οργάνων του κράτους. Τα άρθρα 101 έως 106 του Συντάγματος θεσπίζουν όλες τις αρμοδιότητες, τον τρόπο εκλογής, τα καθήκοντα και τις ευθύνες για το αξίωμα του Προέδρου.

Το αξίωμα του Προέδρου της Τουρκίας καθιερώθηκε με την ανακήρυξη της Δημοκρατίας της Τουρκίας στις 29 Οκτωβρίου του 1923. Από το 2018 το πολίτευμα της Τουρκίας άλλαξε από μία De facto Ημιπροεδρική Δημοκρατία σε Προεδρική Δημοκρατία και ως εκ τούτου ο Πρόεδρος είναι ο αρχηγός της εκτελεστικής εξουσίας και η κεντρική φιγούρα στην πολιτική ζωή της χώρας. Ο σημερινός Πρόεδρος είναι ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν από τις 28 Αυγούστου του 2014.

Πρόεδροι της Τουρκικής Δημοκρατίας (1923–σήμερα)

No.	Όνομα (Γέννηση–θάνατος)	Πορτρέτο	Θητεία		Πολιτικό κόμμα	Εκλεγείς
1	Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ (1881–1938)		29 Οκτωβρίου 1923	1 Νοεμβρίου 1927	Ρεπουμπλικανικό Κόμμα του Λαού	1	1923
			1 Νοεμβρίου 1927	4 Μαΐου 1931		2	1927
			4 Μαΐου 1931	1 Μαρτίου 1935		3	1931
			1 Μαρτίου 1935	10 Νοεμβρίου 1938		4	1935
—	Μουσταφά Αμπντουλχαλίκ Ρεντά (υπηρεσιακός) (1881–1957)		10 Νοεμβρίου 1938	11 Νοεμβρίου 1938		—
2	Ισμέτ Ινονού (1884–1973)		11 Νοεμβρίου 1938	3 Απριλίου 1939		5	1938
			3 Απριλίου 1939	8 Μαρτίου 1943		6	1939
			8 Μαρτίου 1943	5 Αυγούστου 1946		7	1943
			5 Αυγούστου 1946	22 Μαΐου 1950		8	1946
3	Τζελάλ Μπαγιάρ (1883–1986)		22 Μαΐου 1950	14 Μαΐου 1954	Δημοκρατικό Κόμμα	9	1950
			14 Μαΐου 1954	1 Νοεμβρίου 1957		10	1954
			1 Νοεμβρίου 1957	27 Μαΐου 1960		11	1957
Επιτροπή Εθνικής Ενότητας (Πρόεδρος: Στρατηγός Τζεμάλ Γκιουρσέλ)			27 Μαΐου 1960	10 Οκτωβρίου 1961	Στρατός	—
4	Τζεμάλ Γκιουρσέλ (1895–1966)		10 Οκτωβρίου 1961	2 Φεβρουαρίου 1966	Ανεξάρτητος	12	1961
—	Ιμπραχίμ Σεβκί Ατασαγκούν (υπηρεσιακός) (1899–1984)		2 Φεβρουαρίου 1966	28 Μαρτίου 1966		—
5	Τζεβντέτ Σουνάι (1899–1982)		28 Μαρτίου 1966	28 Μαρτίου 1973		13	1966
—	Τεκίν Αριμπουρούν (υπηρεσιακός) (1903–1993)		28 March 1973	6 Απριλίου 1973	Κόμμα Δικαιοσύνης	—
6	Φαχρί Κορουτούρκ (1903–1987)		6 Απριλίου 1973	6 Απριλίου 1980	Ανεξάρτητος	14	1973
—	Ιχσάν Σαμπρί Τσαγλαγιανγκίλ (υπηρεσιακός) (1908–1993)		6 Απριλίου 1980	12 Σεπτεμβρίου 1980	Κόμμα Δικαιοσύνης	—
7	Κενάν Εβρέν (1917–2015)		12 Σεπτεμβρίου 1982	9 Νοεμβρίου 1989	Ανεξάρτητος	15	1982
8	Τουργκούτ Οζάλ (1927–1993)		9 Νοεμβρίου 1989	17 Απριλίου 1993	Κόμμα Μητέρας Πατρίδας	16	1989
—	Χουσαμετίν Τσιντορούκ (υπηρεσιακός) (1933– )		17 Απριλίου 1993	16 Μαΐου 1993	Κόμμα του Ορθού Δρόμου	—
9	Σουλεϊμάν Ντεμιρέλ (1924–2015)		16 Μαΐου 1993	16 Μαΐου 2000		17	1993
10	Αχμέτ Νετζντέτ Σεζέρ (1941– )		16 Μαΐου 2000	28 Αυγούστου 2007	Ανεξάρτητος	18	2000
11	Αμπντουλάχ Γκιουλ (1950– )		28 Αυγούστου 2007	28 Αυγούστου 2014	Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης	19	2007
12	Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν (1954– )		28 Αυγούστου 2014	28 Αυγούστου 2018		20	2014
			28 Αυγούστου 2018	σήμερα		21	2018
						22	2023

Εν ζωή πρώην Πρόεδροι

Πρόεδρος (Cumhurbaşkanı)	Θητεία	Ημερομηνία Γέννησης
Αχμέτ Νετζντέτ Σεζέρ	2000-2007	13 Σεπτεμβρίου 1941
Αμπντουλάχ Γκιουλ	2007-2014	29 Οκτωβρίου 1950

Προϋποθέσεις

Προκειμένου να γίνει ο πρόεδρος της Τουρκίας, ο υποψήφιος πρέπει να έχει ολοκληρώσει την τριτοβάθμια εκπαίδευση και να είναι τουλάχιστον σαράντα ετών.

Ο εκλεγμένος πρόεδρος πρέπει να διακόψει τις σχέσεις του, αν υπάρχουν, με την πολιτική του κόμματός του, και να πάψει να αποτελεί μέλος της Τουρκικής Εθνοσυνέλευσης.

Εκλογή

Η εκλογή του Προέδρου πρέπει να αρχίσει τουλάχιστον 30 ημέρες πριν από τη λήξη της θητείας του εν ενεργεία Προέδρου, ή 10 ημέρες μετά την παραίτηση του αμέσως προηγούμενου Προέδρου και θα πρέπει να ολοκληρωθεί εντός 30 ημερών από την έναρξη της προεκλογικής περιόδου. Οι υποψήφιοι πρέπει να δηλώνονται στο Προεδρείο του Κοινοβουλίου εντός των πρώτων 10 ημερών της περιόδου αυτής και οι εκλογές θα πρέπει να έχουν ολοκληρωθεί εντός 20 ημερών.

Παλαιότερα, ο Πρόεδρος εκλεγόταν από τα μέλη του τουρκικού κοινοβουλίου. Σύμφωνα με τροπολογία που συντάχθηκε το 2007, οι μελλοντικοί πρόεδροι εκλέγονται από τους πολίτες μέσω δημόσιας ψηφοφορίας. Οι υποψήφιοι πρέπει να είναι άνω των σαράντα ετών και πρέπει να έχουν ολοκληρώσει την τριτοβάθμια εκπαίδευση τους. Μπορούν είτε να είναι μέλη του τουρκικού κοινοβουλίου, ή Τούρκοι πολίτες οι οποίοι πληρούν τις προϋποθέσεις για να γίνουν μέλη του κοινοβουλίου.

Θητεία

Ο Πρόεδρος εκλέγεται για θητεία πέντε ετών (που ήταν προηγουμένως επτά χρόνια, αλλά μειώθηκε σε πέντε το 2007), και μπορεί να επανεκλεγεί μόνο μία φορά.

Η διάρκεια της θητείας του απερχόμενου προέδρου συνεχίζεται έως ότου ο εκλεγμένος πρόεδρος αναλαμβάνει καθήκοντα.

Με την ανάληψη των καθηκόντων, ο πρόεδρος λαμβάνει τον ακόλουθο όρκο ενώπιον του Κοινοβουλίου:

«Υπό την ιδιότητά μου ως Πρόεδρος της Δημοκρατίας, ορκίζομαι στην τιμή και στην υπόληψη μου στο το μεγάλο τουρκικό έθνος και στην ιστορία του για να διασφαλίσω την ύπαρξη και την ανεξαρτησία του κράτους, την αδιαίρετη ακεραιότητα της πατρίδας και του έθνους, καθώς και την κυριαρχία του έθνους χωρίς περιορισμό, να τηρώ το Σύνταγμα, το κράτος δικαίου, τη δημοκρατία, τις αρχές και τις μεταρρυθμίσεις του Ατατούρκ, και την αρχή της κοσμικής δημοκρατίας, να μην αποκλίνω από τις αρχές που πρεσβέβουν τα ανθρώπινα δικαιώματα και οι βασικές ελευθερίες στην ειρήνη, την ευημερία και σε ένα πνεύμα εθνικής αλληλεγγύης και δικαιοσύνης. Να διατηρώ και να ενισχύω τη δόξα και την τιμή της Τουρκικής Δημοκρατίας και να συνεργαστώ με όλες μου τις δυνάμεις για να εκτελέσω με αμεροληψία τις λειτουργίες που έχω αναλάβει»

Καθήκοντα και ευθύνες

Νομοθετικές Αρμοδιότητες

• να εκφωνεί, αν το κρίνει αναγκαίο, εναρκτήρια ομιλία στο Κοινοβούλιο κατά την πρώτη ημέρα του νομοθετικού έτους,
• να συγκαλεί το Κοινοβούλιο, όταν είναι αναγκαίο,
• να εκδίδει νόμους,
• να επαναπροωθεί ψηφισμένα σχέδια νόμων στο κοινοβούλιο προς επανεξέταση,
• να προσφεύγει στο Συνταγματικό Δικαστήριο για την ακύρωση ορισμένων διατάξεων ή το σύνολο των νόμων, διαταγμάτων που έχουν την ισχύ του νόμου, καθώς και του Κανονισμού του Κοινοβουλίου με την αιτιολογία ότι είναι αντισυνταγματικές στον τύπο ή στο περιεχόμενό της,
• να υποβάλει σε δημοψήφισμα, αν το κρίνει αναγκαίο, νομοθεσία σχετικά με την τροποποίηση του συντάγματος,
• να προκηρύσσει νέες εκλογές για το κοινοβούλιο

Εκτελεστικές Αρμοδιότητες

• να υποδέχεται και να συναντά ξένους ηγέτες και διπλωμάτες
• να διορίζει και να απολύει υπουργούς
• να προεδρεύει του Υπουργικού Συμβουλίου ή να συγκαλεί το Συμβούλιο των Υπουργών υπό την προεδρία του
• να διορίζει μαζί με τον υπουργό εξωτερικών τους διπλωμάτες
• να διαπιστεύει τους αντιπροσώπους του τουρκικού κράτους σε ξένα κράτη,
• να δέχεται τους αντιπροσώπους των ξένων κρατών που διορίζονται στη Δημοκρατία της Τουρκίας,
• να υπογράφει τα διατάγματα,
• να επικυρώνει και να εκδίδει διεθνείς συνθήκες,
• να διοικεί τις ένοπλες δυνάμεις
• να εκπροσωπεί την Ανώτατη Στρατιωτική Διοίκηση των τουρκικών Ενόπλων Δυνάμεων, εξ ονόματος της Τουρκικής Εθνοσυνέλευσης,
• να διορίζει τον Αρχηγό του Γενικού Επιτελείου,
• να συγκαλεί το Συμβούλιο Εθνικής Ασφαλείας,
• να προεδρεύει του Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας,
• να αποφασίσει σχετικά με την κινητοποίηση των τουρκικών Ενόπλων Δυνάμεων,
• να κηρύξει στρατιωτικό νόμο ή κατάσταση έκτακτης ανάγκης και να εκδίδει διατάγματα που έχουν την ισχύ νόμου, με απόφαση του Συμβουλίου Υπουργών, υπό την προεδρία του,
• να διορίζει τα μέλη και τον πρόεδρο του Εποπτικού Συμβουλίου του Κράτους,
• να αναθέτει το Εποπτικό Συμβούλιο του Κράτους για να διεξάγει έρευνες, ελέγχους και επιθεωρήσεις,
• να διορίζει τα μέλη του Συμβουλίου Ανώτατης Εκπαίδευσης,
• να διορίσει πρυτάνεις των πανεπιστημίων .

Δικαστικές αρμοδιότητες

• να διορίζει τα μέλη του Συνταγματικού Δικαστηρίου, το ένα τέταρτο των μελών του Συμβουλίου της Επικρατείας, το Γενικό Εισαγγελέα και το Βοηθό Γενικό Εισαγγελέα του Ανώτατου Εφετείου, τα μέλη του Στρατιωτικού Ανωτάτου Δικαστηρίου, τα μέλη του Ανώτατου Στρατιωτικού Διοικητικού Δικαστηρίου και τα μέλη του Ανωτάτου Συμβουλίου των Δικαστών και Εισαγγελέων,
• να παράσχει πλήρη ή μερική επιείκεια, λόγω της χρόνιας ασθένειας, αναπηρίας ή γήρατος, το σύνολο ή μέρος των ποινών που επιβάλλονται σε ορισμένα άτομα.

Μετά το δημοψήφισμα του 2017

Κατόπιν της συνταγματική αναθεώρησης, που επικυρώθηκε από το δημοψήφισμα του 2017, ο Πρόεδρος της Τουρκικής Δημοκρατίας ασκεί επίσης νέες αρμοδιότητες, όπως:

• να διορίζει και να απολύει τον Αντιπρόεδρο και τους υπουργούς του,
• να διορίζει υψηλόβαθμους αξιωματούχους, συμπεριλαμβανομένου του Αρχηγού του Γενικού Επιτελείου, καθώς και να θέτει τους κανόνες και τις αρχές, που διέπουν αυτόν τον διορισμό, με εκτελεστικό διάταγμα,
• να καθορίζει την πολιτική της εθνικής ασφάλειας και να λαμβάνει τα κατάλληλα μέτρα,
• να προκηρύσσει νέες εκλογές για το Κοινοβούλιο και την Προεδρία, παραιτούμενος/η της τρέχουσας θητείας του/της,
• να καταθέτει πρόταση προϋπολογισμού στην Μεγάλη Εθνοσυνέλευση προς έγκριση (εάν δεν εγκριθεί εντός προθεσμίας, ο προϋπολογισμός του προηγούμενου έτους θα τεθεί σε ισχύ προσαρμοσμένος σύμφωνα με το ετήσιο επιτόκιο),
• να υπογράφει εκτελεστικά διατάγματα, τα οποία δεν μπορούν να ρυθμίζουν τα θεμελιώδη δικαιώματα, που περιλαμβάνονται στο Σύνταγμα, και θέματα που το Σύνταγμα ορίζει ότι ρυθμίζονται αποκλειστικά από καταστατικό ή θέματα που ρυθμίζονται ρητά από καταστατικό (Το καταστατικό υπερισχύει σε περίπτωση σύγκρουσης με εκτελεστικό διάταγμα και το εκτελεστικό διάταγμα καθίσταται άκυρο εάν το κοινοβούλιο θεσπίσει νόμο για το ίδιο θέμα).

Ο πρόεδρος επίσης ασκεί τα καθήκοντα της επιλογής και διορισμού, καθώς και άλλα καθήκοντα που ανατίθενται από το Σύνταγμα και τους νόμους.

Λογοδοσία και μη λογοδοσία

Όλα τα προεδρικά διατάγματα που αφορούν την οικονομία και την εσωτερική πολιτική, θα πρέπει να υπογραφούν από τον πρωθυπουργό και τον οικείο υπουργό, σύμφωνα με τις διατάξεις του συντάγματος και άλλων νόμων. Έτσι, ο πρωθυπουργός και οι αρμόδιοι υπουργοί είναι υπόλογοι για αυτά τα διατάγματα με εξαίρεση διατάγματα που αφορούν την εξωτερική πολιτική και την άμυνα όπου και θεσπίζονται απευθείας από τον πρόεδρο μαζί με τον αρμόδιο υπουργό (εξωτερικών ή άμυνας) χωρίς να απαιτείται η σύμφωνη γνώμη του Πρωθυπουργού. Οι αποφάσεις και οι εντολές, που υπογράφονται από τον πρόεδρο με δική του πρωτοβουλία, δεν μπορούν να προσβληθούν από οποιαδήποτε δικαστική αρχή, συμπεριλαμβανομένου του Συνταγματικού Δικαστηρίου. Ο πρόεδρος μπορεί να κατηγορηθεί για εσχάτη προδοσία με απόφαση τουλάχιστον τριών τετάρτων του συνολικού αριθμού των μελών του κοινοβουλίου, ύστερα από πρόταση τουλάχιστον του ενός τρίτου του συνολικού αριθμού των μελών του.

Το συνταγματικό δημοψήφισμα του 2017 επέκτεινε την υπευθυνότητα του προέδρου πέρα ​​από το κατηγορητήριο για εσχάτη προδοσία. Σύμφωνα με τις συνταγματικές τροποποιήσεις που εγκρίθηκαν στο εν λόγω δημοψήφισμα, η Μεγάλη Εθνοσυνέλευση μπορεί να ξεκινήσει έρευνα του προέδρου, του αντιπροέδρου ή οποιουδήποτε μέλους του Υπουργικού Συμβουλίου μετά από πρόταση της απλής πλειοψηφίας του συνόλου των μελών της και κατόπιν έγκρισης εντός μηνός υπό των τριών πέμπτων όλων των μελών. Η έρευνα θα διεξαχθεί από επιτροπή δεκαπέντε μελών της Συνέλευσης, διορισμένα από τα πολιτικά κόμματα, ανάλογα με την εκπροσώπησή τους σε αυτήν. Η Επιτροπή θα υποβάλει την έκθεσή της στην οποία θα αναφέρεται το αποτέλεσμα της έρευνας στον Πρόεδρο της Εθνοσυνέλευσης εντός δύο μηνών. Εάν η έρευνα δεν ολοκληρωθεί εντός αυτής της περιόδου, ο χρόνος της Επιτροπής ανανεώνεται για έναν άλλο μήνα. Εντός δέκα ημερών από την υποβολή της στον Πρόεδρο της Εθνοσυνέλευσης, η έκθεση θα διανεμηθεί σε όλα τα μέλη της Συνέλευσης, και δέκα ημέρες μετά τη διανομή της, η έκθεση θα συζητηθεί στην ολομέλεια. Μετά την έγκριση των δύο τρίτων του συνολικού αριθμού μελών της Συνέλευσης με μυστική ψηφοφορία, το πρόσωπο ή τα πρόσωπα, για τα οποία διεξήχθη η έρευνα, μπορούν να δικάζονται ενώπιον του Συνταγματικού Δικαστηρίου. Η δίκη θα οριστικοποιείται εντός τριών μηνών και, εάν όχι, θα δοθεί εφάπαξ παράταση τριών μηνών.

Ένας Πρόεδρος για τον οποίο έχει ξεκινήσει έρευνα δεν μπορεί να ζητήσει εκλογές, ενώ Πρόεδρος που καταδικάζεται από το Δικαστήριο απομακρύνεται από το αξίωμα. Η διάταξη του παρόντος άρθρου ισχύει επίσης για τα αδικήματα για τα οποία ο πρόεδρος φέρεται να έπραξε κατά τη διάρκεια της θητείας του.

Υπηρεσιακός Πρόεδρος

Σε περίπτωση προσωρινής απουσίας του Προέδρου λόγω ασθενείας, ο Πρόεδρος της Βουλής ή ο Αντιπρόεδρος ασκεί καθήκοντα Προεδρεύοντος, και ασκεί τις αρμοδιότητες του Προέδρου μέχρι ο Πρόεδρος να επανέλθει στη θέση του και στην περίπτωση που η Προεδρία μείνει κενή λόγω θανάτου ή παραίτησης ή για οποιοδήποτε άλλο λόγο, μέχρι την εκλογή του νέου προέδρου.

Σύμφωνα με τις συνταγματικές τροποποιήσεις που εγκρίθηκαν στο δημοψήφισμα του 2017, σε περίπτωση προσωρινής απουσίας του προέδρου λόγω ασθένειας, ταξιδιού στο εξωτερικό ή παρόμοιων περιστάσεων, ο αντιπρόεδρος της Τουρκίας υπηρετεί ως αναπληρωτής πρόεδρος και ασκεί τις εξουσίες του προέδρου μέχρι ο πρόεδρος να επιστρέψει. Εάν το αξίωμα της Προεδρίας χηρεύει για οποιονδήποτε λόγο, οι προεδρικές εκλογές διεξάγονται εντός σαράντα πέντε ημερών και εν τω μεταξύ, ο αντιπρόεδρος ασκεί τις εξουσίες του προέδρου έως ότου εκλεγεί ο νέος πρόεδρος. Εάν απομείνει ένα έτος ή λιγότερο έως τις γενικές (κοινοβουλευτικές) εκλογές, τότε οι προεδρικές και οι κοινοβουλευτικές εκλογές θα διεξαχθούν ταυτόχρονα (πρόωρη λήξη κοινοβουλευτικής θητείας). Εάν απομείνει περισσότερο από ένα έτος έως τις γενικές εκλογές, ο νεοεκλεγείς πρόεδρος θα συνεχίσει να υπηρετεί τα καθήκοντά του μέχρι τις επόμενες γενικές εκλογές (πρόωρη λήξη προεδρικής θητείας).

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Επίσημος ιστότοπος (Τουρκικά)/(Αγγλικά)