Ρεΐζντερε
 |
Το λήμμα παραθέτει τις πηγές του αόριστα, χωρίς παραπομπές. |
Συντεταγμένες: 38°18′56″N 26°25′4″E / 38.31556°N 26.41778°E
| Ρεΐζντερε | |
|---|---|
  Ρεΐζντερε | |
| Χώρα | Τουρκία |
| Διοικητική υπαγωγή | Τσεσμέ |
| Ταχ. κωδ. | 35930[1] |
| Ζώνη ώρας | UTC+03:00 (επίσημη ώρα) Ώρα στην Τουρκία |
Το Ρεΐζντερε (τουρκικά: Reisdere) ήταν κωμόπολη της χερσονήσου της Ερυθραίας κοντά στα Αλάτσατα, σε απόσταση δυόμισι χιλιομέτρων από τις ακτές του Αιγαίου, απέναντι από τη Χίο. Ως το 1922 το κατοικούσαν μόνο Έλληνες, οι οποίοι μετά το διωγμό εγκαταστάθηκαν στον Άγιο Δημήτριο στη Λήμνο.
Ιστορία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Παλαιότερα η περιοχή ήταν τσιφλίκι ενός Τούρκου ρεΐζη (καπετάνιου), το οποίο διέσχιζε ένας χείμαρρος (ντερές), ο Reïsdere, δηλαδή ο "χείμαρρος του ρεΐζη". Από το χείμαρρο προήλθε η ονομασία της πόλης που χτίστηκε στις όχθες του. Ως πρώτοι οικιστές αναφέρονται Έλληνες αγρότες από τη Νάξο στα 1740 περίπου. Αργότερα προστέθηκαν κι άλλοι από την Πελοπόννησο κι από την Κρήτη, ιδίως μετά το 1826 που καταργήθηκαν τα φέουδα στην Οθωμανική αυτοκρατορία. Στην ακμή του το Ρεΐζντερε είχε δική του δημογεροντία και μαζί με το επίνειό του, το Κερμεάλεσι, συνιστούσαν κοινότητα, η οποία ανήκε στο ναχιγιέ (δήμο) των Αλάτσατων.
Εκπαίδευση
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Οι Ρεϊσδεριανοί ήταν φιλομαθείς και στην κωμόπολη λειτουργούσαν δύο τετρατάξια δημοτικά. Το 1911 στο αρρεναγωγείο φοιτούσαν 110 μαθητές και στο παρθεναγωγείο 90 μαθήτριες. Το 1921 φοιτούσαν 274 και 218 αντίστοιχα. Επίσης, από το 1908 είχε ιδρυθεί η Φιλεκπαιδευτική Αδελφότητα "Πρόοδος", που διατηρούσε βιβλιοθήκη.
Ξεχωριστό σχολείο, μικτό, λειτουργούσε στο Κερμεάλεσι. Σ’ αυτό φοιτούσαν 30 παιδιά το 1911 και 58 το 1921.
Εκκλησία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο κεντρικός ναός ήταν αφιερωμένος στον Άγιο Δημήτριο και είχε χτιστεί το 1834. Ήταν μεγαλοπρεπής με διαστάσεις 24x13,5 μ. Είχε τρεις εισόδους στην πρόσοψη και καμπαναριό ύψους 25 μέτρων με ρολόι. Το μαρμαρόγλυπτο τέμπλο του ήταν έργο του Ιωάννη Χαλεπά από την Τήνο, πατέρα του γλύπτη Γιαννούλη Χαλεπά. Στο τέμπλο υπήρχαν εικόνες σκαλισμένες στο μάρμαρο από τον Καλύμνιο γλύπτη Σακελάριο Μαγκλή. Το 1904 στο ναό υπηρετούσαν τέσσερις ιερείς.
Η πόλη είχε αναδείξει φημισμένους ψάλτες, οι οποίοι έψελναν σε χωριά της μητρόπολης Κρήνης (Τσεσμέ) και αλλού. Έξω από την πόλη υπήρχε η γυναικεία μονή του Αγίου Νικολάου με εκατό μοναχές. Είχε ιδρυθεί το 1862 και σ’ αυτή φυλασσόταν η εικόνα της Παναγίας Ελεούσας, η οποία είχε μεταφερθεί από τη Χίο το 1822, μετά την καταστροφή του νησιού. Το 1922 η εικόνα διασώθηκε με περιπετειώδη τρόπο και τελικά μεταφέρθηκε στην Ιεράπετρα της Κρήτης, όπου κτίστηκε ναός προς τιμή της.
Οικονομία - Κοινωνία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Το 1911 η κωμόπολη είχε 4.795 Έλληνες κατοίκους. Οι κάτοικοι του Ρεΐζντερε ήταν περίφημοι ιππείς και εκτροφείς αλόγων. Καλλιεργούσαν ελιές, αμπέλια, μαύρη σταφίδα και καπνά. Στο Κερμεάλεσι διατηρούσαν τράτες, ψαροκάικα κι εμπορικά καΐκια που εκτελούσαν μεταφορές από και προς τη Χίο. Θεωρούνταν παλικαράδες κι άριστοι χειριστές των όπλων. Πολλοί έκαναν κοντραμπάντο (λαθρεμπόριο), κυρίως καπνού και πυρίτιδας.
Επίσης, ήταν γλεντζέδες, χόρευαν κι έπαιζαν αυτοσχέδια όργανα, όπως χάλκινα ταψιά, τουμπελέκια πήλινα με προβιά κλπ. Τέλος, κοντά στο Ρεΐζντερε υπήρχαν τα Λίτζια, περιοχή με ιαματικές πηγές, όπου λειτουργούσαν υδροθεραπευτήρια.
Ο ξεριζωμός
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Το 1914, κατά τον πρώτο διωγμό, αρκετοί κάτοικοι της κωμόπολης κατέφυγαν στη Λήμνο ενώ άλλοι πήγαν στη Χίο και στη Λέσβο. Σύμφωνα με τις αναμνήσεις των παλιών φεύγοντας ορκίστηκαν να μη πιουν κρασί από ξένα αμπέλια μέχρι να επιστρέψουν στην πατρίδα τους.
Το 1919 που ξαναγύρισαν, βρήκαν το Ρεΐζντερε ρημαγμένο αλλά δεν το έβαλαν κάτω. Δούλεψαν σκληρά και το ξανάφτιαξαν και το 1922 είχε 4.000 κατοίκους περίπου.
Στην καταστροφή κάποιοι έμειναν στα σπίτια τους νομίζοντας πως αν δήλωναν υποταγή στους Τούρκους δεν κινδύνευαν. Όμως, έκαναν λάθος. Οι περισσότεροι σφαγιάστηκαν από άτακτους επιδρομείς. Όσοι γλύτωσαν διασκορπίστηκαν στη Χίο, στην Ιεράπετρα της Κρήτης, στα Χανιά, στην Καλλίπολη του Πειραιά και αλλού.
Περίπου 600 άτομα ήρθαν πάλι στη Λήμνο, όπου είχαν ξεμείνει μερικοί συμπατριώτες τους από το 1914. Όταν έγινε η ανταλλαγή πληθυσμών, τους εγκατέστησαν στο χωριό Λέρα, από όπου είχαν φύγει οι αυτόχθονες Λεριανοί ως μουσουλμάνοι. Το 1927 συστάθηκε η κοινότητα Λέρων, τα οποία ως τότε ανήκαν στην κοινότητα Σβερδίων. Το 1948 το χωριό μετονομάστηκε σε Άγιο Δημήτριο, από το όνομα του πολιούχου ναού του χωριού.
Πηγές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Θ. Μπελίτσου, Η Λήμνος και τα χωριά της, 1994.
- "ΛΗΜΝΟΣ: Ιστορική & Πολιτιστική Κληρονομιά", εκδ. Γ. Κωνσταντέλλης, 2010.
