Ρεπουμπλικανισμός

Ο ρεπουμπλικανισμός είναι ιδεολογία της ύπαρξης ενός πολίτη σε ένα κράτος δημοκρατίας κάτω από την οποία ο λαός κατέχει λαϊκή κυριαρχία. Πολλές χώρες είναι δημοκρατίες υπό την έννοια ότι δεν είναι μοναρχίες. Αυτό το άρθρο καλύπτει μόνο την ιδεολογία του ρεπουμπλικανισμού.

Η αγγλική λέξη republic προέρχεται από το λατινικό res publica (μτφ. δημόσια υπόθεση) η οποία αναφέρεται στο σύστημα διακυβέρνησης που εμφανίστηκε τον 6ο αιώνα π.Χ. μετά την εκδίωξη των βασιλέων από τη Ρώμη από τον Λεύκιο Ιούνιο Βρούτο και τον Λεύκιο Ταρκύνιο Κολλατίνο.

Αυτή η μορφή κυβέρνησης κατέρρευσε στο δεύτερο μισό του 1ου αιώνα π.Χ., ανοίγοντας τον δρόμο σε ό,τι ήταν μια μοναρχία στη μορφή, αλλά όχι στο όνομα. Οι δημοκρατίες αναβίωσαν στη συνέχεια, για παράδειγμα, η Αναγέννηση της Φλωρεντίας ή η πρώιμη σύγχρονη Βρετανία. Η ιδέα μιας δημοκρατίας έγινε μια ισχυρή δύναμη στις βορειοαμερικανικές αποικίες της Βρετανίας, όπου οδήγησε στην Αμερικανική Επανάσταση. Στην Ευρώπη κέρδισε τεράστια επιρροή μέσω της Γαλλικής Επανάστασης.

Ιστορική εξέλιξη του ρεπουμπλικανισμού

Αρχαία Ελλάδα

Στην Αρχαία Ελλάδα, διάφοροι φιλόσοφοι και ιστορικοί αναλύουν και περιγράφουν στοιχεία που τώρα αναγνωρίζουμε ως κλασικό ρεπουμπλικανισμό. Παραδοσιακά, η ελληνική έννοια της πολιτείας μετατράπηκε στα λατινικά σε res publica. Κατά συνέπεια, η πολιτική θεωρία μέχρι πρόσφατα χρησιμοποίησε συχνά τη δημοκρατία υπό τη γενική έννοια του καθεστώτος. Δεν υπάρχει γραπτή έκφραση ή ορισμός από αυτή την εποχή που να αντιστοιχεί ακριβώς με μια σύγχρονη αντίληψη του όρου «δημοκρατία», αλλά τα περισσότερα από τα βασικά χαρακτηριστικά του σύγχρονου ορισμού υπάρχουν στα έργα του Πλάτωνα, του Αριστοτέλη και του Πολύβιου. Αυτές περιλαμβάνουν τις θεωρίες της μικτής κυβέρνησης και της αρετής των πολιτών. Για παράδειγμα, στην Πολιτεία, ο Πλάτωνας δίνει μεγάλη έμφαση στη σημασία της αρετής των πολιτών (που στοχεύει στο καλό) μαζί με την προσωπική αρετή («δίκαιος άνθρωπος») από τους ιδανικούς ηγεμόνες. Πράγματι, στο Βιβλίο V, ο Πλάτωνας ισχυρίζεται ότι μέχρι που οι κυβερνήτες έχουν τη φύση των φιλοσόφων (Σωκράτης) ή οι φιλόσοφοι γίνουν ηγεμόνες, δεν μπορεί να υπάρξει ειρήνη ή ευτυχία στην κοινωνία.

Αρκετά Αρχαία ελληνικά κράτη όπως η Αθήνα και η Σπάρτη έχουν χαρακτηριστεί ως κλασικές δημοκρατίες, επειδή περιείχαν εκτεταμένη συμμετοχή των πολιτών στη νομοθεσία και τη λήψη πολιτικών αποφάσεων. Ο Αριστοτέλης θεωρούσε την Καρχηδόνα δημοκρατία, καθώς είχε πολιτικό σύστημα παρόμοιο με αυτό κάποιων ελληνικών πόλεων, κυρίως της Σπάρτης, αλλά απέφυγε μερικά από τα ελαττώματα που τους επηρέαζαν.

Αρχαία Ρώμη

Τόσο ο Τίτος Λίβιος, Ρωμαίος ιστορικός, όσο και ο Πλούταρχος, ο οποίος είναι γνωστός για τις βιογραφίες και τα ηθικά του δοκίμια, περιέγραψε πώς η Ρώμη είχε αναπτύξει τη νομοθεσία της, συγκεκριμένα τη μετάβαση από ένα βασίλειο σε μια δημοκρατία ακολουθώντας το παράδειγμα των Ελλήνων. Κάποια από αυτή την ιστορία, που αποτελείται περισσότερο από 500 χρόνια μετά τα γεγονότα, με λίγες γραπτές πηγές για να στηριχθεί, μπορεί να είναι φανταστική ανασυγκρότηση.

Ο Έλληνας ιστορικός Πολύβιος, που γράφει στα μέσα του 2ου αιώνα π.Χ., τόνισε (στο βιβλίο 6) τον ρόλο που διαδραμάτισε η Ρωμαϊκή Δημοκρατία ως θεσμική μορφή στη δραματική άνοδο της ηγεμονίας της Ρώμης πάνω στη Μεσόγειο. Ο Πολύβιος άσκησε μεγάλη επιρροή στον Κικέρωνα καθώς έγραψε τα πολιτικοφιλοσοφικά του έργα στον 1ο αιώνα π.Χ. Σε ένα από αυτά τα έργα, το Περί δημοκρατίας, ο Κικέρων συνέδεσε τη ρωμαϊκή αντίληψη του res publica με την ελληνική πολιτική.

Δημοκρατία και ρεπουμπλικανισμός

Στη σύγχρονη χρήση, ο όρος δημοκρατία αναφέρεται σε μια κυβέρνηση που επιλέγεται από τον λαό, είτε είναι άμεση είτε αντιπροσωπευτική.

Σήμερα ο όρος ρεπουμπλικανισμός αναφέρεται συνήθως σε μια αντιπροσωπευτική δημοκρατία με εκλεγμένο αρχηγό κράτους, όπως ένας πρόεδρος, ο οποίος υπηρετεί για περιορισμένο χρονικό διάστημα, σε αντίθεση με τα κράτη με κληρονομικό μονάρχη ως αρχηγό κράτους, ακόμη και αν αυτά τα κράτη είναι επίσης αντιπροσωπευτικές δημοκρατίες, με εκλεγμένο ή διορισμένο αρχηγό κυβέρνησης όπως ο πρωθυπουργός.

Οι ιδρυτές των Ηνωμένων Πολιτειών σπάνια επαίνεσαν και συχνά επέκριναν τη δημοκρατία, η οποία κατά την εποχή τους είχε την τάση να σημαίνει συγκεκριμένα την άμεση δημοκρατία. Ο Τζέιμς Μάντισον ισχυρίστηκε ότι αυτό που διέκρινε μια δημοκρατία από τον ρεπουμπλικανισμό ήταν ότι η δημοκρατία έγινε ασθενέστερη, καθώς μεγάλωσε και υπέστη πιο έντονα τις επιπτώσεις της φατρίας, ενώ ο ρεπουμπλικανισμός θα μπορούσε να γίνει ισχυρότερος καθώς μεγάλωσε και καταπολέμησε τη φατρία από τη δομή της. Αυτό που ήταν κρίσιμο για τις αμερικανικές αξίες, επέμεινε ο Τζον Κουίνσι Άνταμς, ήταν ότι η κυβέρνηση πρέπει να «δεσμεύεται από σταθερούς νόμους, τους οποίους ο λαός έχει μια φωνή στην παραγωγή και το δικαίωμα υπεράσπισης».