Ροδόπολη Αττικής

Ροδόπολη
η κεντρική πλατεία στη Ροδόπολη
Ροδόπολη Ροδόπολη
Χάρτης
Διοίκηση
Χώρα	Ελλάδα
Περιφέρεια	Αττικής
Περιφερειακή Ενότητα	Ανατολικής Αττικής
Δήμος	Διόνυσος
Δημοτική Ενότητα	Ροδοπόλεως
Γεωγραφία
Υψόμετρο	400
Έκταση	9,550
Πληθυσμός
Μόνιμος	2.110
Έτος απογραφής	2021
Πληροφορίες
Ταχ. κώδικας	145 74
Τηλ. κωδικός	210

Αυτό το λήμμα αφορά την κωμόπολη της Ατικής . Για την κωμόπολη των Σερρών, δείτε: Ροδόπολη Σερρών.

Η Ροδόπολη είναι χωριό στην Ανατολική Αττική, μέρος του πολεοδομικού συγκροτήματος της Αθήνας, και συνορεύει με την Σταμάτα, τον Διόνυσο, την Δροσιά, την Νέα Μάκρη και τον Μαραθώνα. Στην Ροδόπολη ανήκει και ο οικισμός Γαλήνη. Η Ροδόπολη όπως και η γειτονική Σταμάτα διατηρούν τον αγροτικό χαρακτήρα πάρα την ραγδαία οικιστική ανάπτυξη . Έχει πληθυσμό 2.078 μόνιμους κατοίκους, καταλαμβάνει έκταση 9,550 τ.χμ. και βρίσκεται σε υψόμετρο 400 μέτρων. Η Ροδόπολη απειλήθηκε το 2009 από την καταστροφική πυρκαγιά που ξεκίνησε στο Γραμματικό όπως και οι γειτονικές περιοχές (Σταμάτα, Διόνυσος, Μαραθώνας) ήταν μία από τις περιοχές που κινδύνεψαν από τις πυρκαγιές στην Αττική το 2024

Χαρακτηριστικά

Τοποθετείται στις βορειοδυτικές παρυφές της Πεντέλης και συνορεύει με το Δήμο Δροσιάς στα δυτικά, την Κοινότητα Σταμάτας στα βόρεια, το Διόνυσο νότια και περιβάλλεται από τα πεντελικά δάση στα ανατολικά. Τα σύνορα μεταξύ των διοικητικών οντοτήτων είναι λεπτά και αμφιλεγόμενα, ενώ η περιοχή καθίσταται προσβάσιμη μέσω των λεωφόρων Κηφισίας, Θησέως από την Εκάλη, Δροσιάς-Σταμάτας από τον κόμβο της Δροσιάς και λεωφόρο Ροδοπόλεως στη διαδρομή προς το Διόνυσο. Διοικητικά, ο οικισμός υπάγεται στη Νομαρχία Ανατολικής Αττικής, αν και ουσιαστικά αποτελεί γειτονιά του ευρύτερου συγκροτήματος των βορείων προαστίων.

Το κέντρο της κοινότητας εντοπίζεται στην Πλατεία 25ης Μαρτίου, σε υψόμετρο περίπου 395-400 μέτρων, μετά τον καλαίσθητο Ναό του Προφήτη Ηλία. Τα διοικητικά όρια της κοινότητας καταλαμβάνουν έκταση 9.550 στρεμμάτων, αν και κυρίως εκτείνονται στην δασόφυτη κορυφογραμμή του πεντελικού, με την οικιστική ζώνη να αποτελεί ουσιαστικά μια γειτονιά γύρω από τη μικρή, φιλήσυχη πλατεία μέχρι και το λόφο Πνύκο στα νότια. Οι κάτοικοι της πεντελικής γειτονιάς ανέρχονται σε 2.090 σύμφωνα με την απογραφή του 2001, δηλαδή αναλογούν τυπικά 219 άτομα ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο, αν και ουσιαστικά κατοικούν όλοι στη μικρή οικιστική ζώνη, με το καθαρό μικροκλίμα των πεντελικών δασών που την περιβάλλουν. Εξυπηρετούνται κυρίως από τις εμπορικές ζώνες των γειτονικών περιοχών (Δροσιάς, Νέας Ερυθραίας και Κηφισιάς). Ο επισκέπτης μπορεί να δει το Ναό του Προφήτη Ηλία, το κοινοτικό κατάστημα και το μνημείο πεσόντων και να περπατήσει στις πευκόφυτες γειτονιές.

Η μεγαλύτερη πληθυσμιακή αύξηση παρατηρείται κατά τη δεκαετία του 1980-1990, ύψους 72,9%, αν και λόγω της περιορισμένης έκτασης του πολεοδομικού σχεδίου συνοδεύεται από μικρό ρυθμό ανάπτυξης.

Ετυμολογία

Η ονομασία της "Μπάλας" είναι σύμφωνα με μια εκδοχή τουρκικής προέλευσης και σημαίνει "γιαταγάνι" και σύμφωνα με μία άλλη εκδοχή λατινογενούς.

Ιστορική εξέλιξη

Η ιστορική εξέλιξη της Ροδοπόλεως είναι στενά συνδεδεμένη με την ανάπτυξη της αγροτικής Κοινότητος Σταμάτας που στήνεται στους πρόποδες του πεντελικού, στο σταυροδρόμι μεταξύ του λεκανοπεδίου της Αθήνας και της πεδιάδας του Μαραθώνα. Σύμφωνα δε με την ελληνική μυθολογία, αυτή τη διαδρομή διένυσε ο Θησέας, βασιλιάς των Αθηνών, προς το Μαραθώνα και στο όνομα αυτού τιμήθηκε η κομβική Λεωφόρος Θησέως στην περιοχή της Εκάλης, που σύμφωνα με τον ίδιο μύθο πήρε την ονομασία της από τη γριούλα που φιλοξένησε το Θησέα στην καλύβα της κατά τη διάρκεια του ταξιδιού του.

Την εποχή που η Αθήνα αρχίζει να έλκει το οικιστικό ενδιαφέρον των Ελλήνων, ο Μαραθώνας αναπτύσσεται στα πρότυπα ενός αγροτικού προσανατολισμού. Η προικισμένη πεδιάδα με το χαρακτηριστικό κοκκινόχωμα που βρέχεται από τον κόλπο του Μαραθώνος και περιβάλλεται από τις ορεινές απολήξεις του πεντελικού όρους υπόσχεται μια διαρκή πηγή παραγωγής ποιοτικών μεσογειακών προϊόντων (π.χ. ελαιόλαδο, οπωροκηπευτικά κ.α.) για τους κατοίκους του. Στην πεδιάδα εκτείνονται τα αμέτρητα αγροτικά κτήματα, ενώ πολλοί κάτοικοι αξιοποιούν τους δασόφυτους πρόποδες του όρους για να βοσκήσουν τα κοπάδια τους. Οι Σαρακατσαναίοι βοσκοί διαβιούν στο βουνό, ενώ πολλοί Μαραθωνείς αγοράζουν φθηνές εκτάσεις γύρω από το όρος, όπου στήνονται μικροί διάσπαρτοι οικισμοί. Διανύουν δε μεγάλες αποστάσεις για την πρόσβαση στα κτήματά τους όταν είναι η περίοδος της ελιάς. Οι οικισμοί αυτοί έλκουν σταδιακά το ενδιαφέρον παραθεριστών που αναζητούν το δροσερό κλίμα του πεντελικού όταν η Αθήνα αποσπάται από την Αττικοβοιωτία και υπόκειται σε μαζικό εποικισμό. Ένας από αυτούς τους οικισμούς είναι και η Σταμάτα που επίσης λαμβάνει αγροτικό χαρακτήρα.

Εγκατάσταση Μικρασιατών

Το 1922 η ελληνική ιστορία στιγματίζεται από τη Μικρασιατική Καταστροφή, με τους πρόσφυγες της Σμύρνης και των λοιπών πόλεων της Μικράς Ασίας να αναζητούν καταφύγιο μεταξύ άλλων προορισμών και στην Αττική. Πέραν των οικισμών που στήνονται γύρω από την Αθήνα (Νέα Ιωνία, Καισαριανή, Περιστέρι, Κοκκινιά κ.α.), ορισμένα πληθυσμιακά κύματα φαίνεται να μη "χωράνε" στην αναπτυσσόμενη πόλη. Για αυτούς τους ανθρώπους το ελληνικό κράτος οργανώνει πρόχειρους καταυλισμούς μεταξύ άλλων και στους βορειοδυτικούς πρόποδες του πεντελικού, ανάμεσα στο χωριό της Σταμάτας και το Μπογιάτι, στη διαδρομή μεταξύ Αθηνών και Μαραθώνος. Προς ανάμνηση της Μικρασιατικής κληρονομιάς δίνονται τα τοπωνύμια της Μικράς Ασίας στους καταυλισμούς που στήνονται, όπως Εύξεινος Πόντος, Προκόνησσος κ.α. Με τον πληθυσμό της ευρύτερης περιοχής να έχει αυξηθεί, δημιουργείται η ανάγκη να αναγνωρισθεί η αυτόνομη Κοινότητα Σταμάτας εσωκλείοντας στα διοικητικά της όρια πολλούς από τους οικισμούς αυτούς, ενώ άλλοι περιλαμβάνονται στα όρια του αχανούς Μαραθώνος (π.χ. Καλέτζι κ.α.), άλλοι υπάγονται στις Αχαρνές (Μπάφι), άλλοι στο Μπογιάτι (σημερινή Άνοιξη- π.χ. Νέο Μπογιάτι-σημερινός Άγιος Στέφανος). Μεταξύ εκείνων που εσωκλείονται στα όρια της Σταμάτας είναι η Δροσιά και η Μπάλα (σημερινή Ροδόπολη). Στην Μπάλα, όταν πρωτοκατοικήθηκε η περιοχή γύρω στο 1926, διαβιούσαν λίγοι φιλήσυχοι κάτοικοι που ασχολούνται αποκλειστικά με αγροτικές εργασίες για τις οποίες προσφέρόταν το πεντελικό τοπίο.

Με την πάροδο των ετών η Αθήνα αναπτύσσεται ραγδαία και δημιουργούνται σημαντικές εστίες εργασίας τόσο στο πεδίο της βιομηχανικής ανάπτυξης, αλλά και του τριτογενούς τομέα αργότερα. Ο Μαραθώνας και η Σταμάτα εξακολουθούν να στηρίζονται στην αγροτική ανάπτυξη προμηθεύοντας το λεκανοπέδιο και λοιπές πόλεις με τα ποιοτικά αγροτικά τους προϊόντα.

Σύγχρονη ιστορία

Το 1965, μετά την ανάπτυξη ανεξάρτητων παραθεριστικών εστιών στους νότιους πρόποδες του πεντελικού που "κοιτούν" στην Αθήνα (γύρω στο 1945-1949, όπως π.χ. Βριλήσσια κ.α.), αναγνωρίζεται η Ροδόπολη ως αυτόνομη κοινότητα της Αττικής, ακολουθώντας το παράδειγμα της Δροσιάς που έχει ήδη ανεξαρτητοποιηθεί από την περασμένη δεκαετία (1952, όταν παύει και η λειτουργία του σιδηροδρόμου που παρείχε πρόσβαση στα λατομεία του Διονύσου στη Ραπεντώσσα). Η κωλυσιεργία στην αυτονόμηση της Ροδόπολης οφείλεται στον περιορισμένο πληθυσμό της και την παραμονή στο πρότυπο της αγροτικής ανάπτυξης, σε αντίθεση με τη Δροσιά που γνωρίζει μεγάλη τουριστική και παραθεριστική ανάπτυξη κατά τους θερινούς μήνες.

Η πλατεία της Ροδόπολης φωτισμένη με «το μπλε του ΟΗΕ», στο πλαίσιο της συμμετοχής τού Δήμου Διονύσου στον εορτασμό της 70ης επετείου από την ίδρυση του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών (24/10/2015).

Κατά τις δεκαετίες του 1980, 1990 και 2000 η ευρύτερη περιοχή της Πεντέλης πλήγεται από τις πυρκαγιές που περιορίζουν τις δασικές εκτάσεις της, ενώ άλλο ένα περιστατικό που συγκλονίζει την περιοχή είναι ο σεισμός του 1999 που παρά ταύτα δεν προκαλεί σοβαρές ζημιές στην περιοχή. Όταν συγκροτείται ο Σύνδεσμος Προστασίας και Ανάπλασης του Πεντελικού (ΣΠΑΠ) η κοινότητα σπεύδει να συμμετάσχει στο εγχείρημα ως μέλος των 23 πλέον συμμετεχόντων. Το ανεξάντλητο οικιστικό ενδιαφέρον της Αθήνας ως μητροπολιτικό κέντρο ολόκληρης της Αττικής φαίνεται πλέον να ξεπερνά τα στενά όρια του λεκανοπεδίου και να φτάνει έως τον Άγιο Στέφανο, το Κρυονέρι, την Άνοιξη, τη Δροσιά και το Διόνυσο που αναγνωρίζονται σταδιακά ως δήμοι, σύμφωνα με το νέο Κανονισμό Δήμων και Κοινοτήτων. Η προσβασιμότητα που παρέχει η Εθνική Οδός Αθηνών Λαμίας, η εκρηκτική οικιστική δημοφιλία του συγκροτήματος των βορείων προαστίων και η αστική ανάπτυξη που ξεπερνά την πόλη της Κηφισιάς και φτάνει μέχρι τη Δροσιά (με εξαίρεση την Εκάλη που θέτει αυστηρούς οικοδομικούς περιορισμούς λόγω των δασών που εσωκλείει και του εισοδηματικού προφίλ των κατοίκων της) φανερώνουν μια δυναμική στα δεδομένα του συγκροτήματος. Οι οικιστικές πιέσεις που ασκούνται στο συγκρότημα των "υπερβορείων", όπως αποκαλούνται προαστίων, μετά την οικοδομική εξάντληση του λεκανοπεδίου, φαίνεται να είναι επιτακτικές και να έρχονται σε σύγκρουση με τους δασικούς χαρακτηρισμούς, ενώ συχνά επωφελούνται του γκρίζου νομοθετικού καθεστώτος στη χρήση γης. Η αδυναμία της ελληνικής πολιτείας να επιτρέψει την περιφερειακή ανάπτυξη και να ξεκαθαρίσει το τοπίο σχετικά με το κτηματολόγιο, το δασολόγιο και το περιουσιολόγιο φαίνεται να υποδαυλίζει περιστατικά πυρκαγιών στην ευρύτερη περιοχή του πεντελικού, μεταξύ άλλων, τοπίου. Οι οικιστικές πιέσεις έρχονται ευθέως πλέον σε ρήξη με τις ανάγκες περιορισμού της αστικής επέκτασης των Αθηνών και διατήρησης του Κρυονερίου ως βιομηχανική, δασική και ήπια οικιστική ζώνη, της δε Ροδόπολης και Σταμάτας ως αγροτικές, δασικές ζώνες επίσης ήπιας οικιστικής και παραθεριστικής ανάπτυξης. Το γεγονός αυτό φαίνεται να έχει επηρεάσει τις δύο τελευταίες κοινότητες, με πολλά περιστατικά δόμησης των δασών τους (Δάσος Ροδόπολης, Δάσος Σταμάτας, λόφος Πνύκος κ.α.) αλλά παράλληλα να ανεβάζουν τις αξίες τους και να τις αναδεικνύουν σε οιωνεί προάστια των Αθηνών, όπως συνέβη με το γειτονικό Διόνυσο και τη Δροσιά, με το Υπουργείο Οικονομικών να αναθεωρεί τακτικά τις παρωχημένες πλέον αντικειμενικές αξίες της ευρύτερης περιοχής.

Συγκοινωνιακή σύνδεση

Η περιοχή καθίσταται προσβάσιμη οδικώς από την Αθήνα και τα βόρεια προάστια μέσω της Λεωφόρου Κηφισίας από τους Αμπελοκήπους μέχρι την Κηφισιά, έπειτα την επέκτασή της ονόματι Ελευθερίου Βενιζέλου στο ύψος της Νέας Ερυθραίας και τη Θησέως στο ύψος της Εκάλης έως τον κόμβο της Δροσιάς. Από εκεί ξεκινάει η λεωφόρος Δροσιάς-Σταμάτας έως τη διασταύρωση με τη λεωφόρο Ροδοπόλεως. Μια εναλλακτική διαδρομή από τη λεωφόρο Διονύσου στον κόμβο της Εκάλης μέσα από τη Ρέα επιτρέπει επίσης την πρόσβαση στη νότια διαστάυρωση με τη λεωφόρο Ροδοπόλεως. Με την υπόλοιπη Αττική συνδέεται μέσω της Εθνικής Οδού Αθηνών-Λαμίας μέχι την έξοδο της Εκάλης, καθώς επίσης κι από τις ορεινές προσβάσεις της Σταμάτας από το Μαραθώνα.

Οι αστικές συγκοινωνίες παρέχουν πρόσβαση από τον τερματικό Σταθμό του ηλεκτρικού στην Κηφισιά (άνοδος Λ. Κηφισίας πίσω από το άλσος) έως τον κόμβο της Δροσιάς (Λ. Σταμάτας) μέσω τριών λεωφορειογραμμών. Από αυτές η γραμμή 507 συνεχίζει προς το κέντρο της Ροδόπολης.

Σύμφωνα με τις ανακοινωθείσες μελέτες του ΗΣΑΠ και της ΤΡΑΙΝΟΣΕ προβλέπονται δύο επεκτάσεις προς τη βορειοανατολική Αττική μετά το 2013. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με την πρώτη προβλέπεται υπογειοποίηση του Σταθμού της Κηφισιάς, επέκταση προς Νέα Ερυθραία, Καστρί, Εθνική Οδό Αθηνών-Λαμίας, Άνοιξη, Άγιο Στέφανο. Σύμφωνα με τη δεύτερη ο προαστιακός προβλέπεται να επεκταθεί από τις Αχαρνές, κατά μήκος του εθνικού σιδηροδρομικού δικτύου, επίσης προς το Σιδηροδρομικό Σταθμό Αγίου Στεφάνου.