Σάτμπι

Το Σάτμπι ή Σάτμπυ (αραβικά: الشاطبي‎) είναι συνοικία της Αλεξάνδρειας στην Αίγυπτο. Η ονομασία προέρχεται από τον ανδαλουσιανό λόγιο και επιστήμονα του 13ου αιώνα Σέχη Αμπού Αμπντουλάχ Αλ-Σάτμπι (1189-1273). Ο Αλ-Σάτμπι πέθανε στην Αλεξάνδρεια και θάφτηκε σε μαυσωλείο που χτίστηκε στη περιοχή. Το μαυσωλείο στους επόμενους αιώνες δέχτηκε χιλιάδες προσκυνητές, με αποτέλεσμα με τα χρόνια να αναδειχτεί σε τοπονύμιο, δίνοντας το όνομα του Αλ-Σάτμπι σε ολόκληρη την συνοικία. Στη περιοχή βρίσκεται σήμερα και το λεγόμενο "ελληνικό τετράγωνο", στο οποίο δραστηριοποιείται η ελληνική κοινότητα της πόλης.

Στο Σάτμπι βρίσκεται επίσης το κυριότερο νεκροταφείο της Αλεξάνδρειας, το οποίο σχεδιάστηκε το 1919 από τον Σερ Ρόμπερτ Λόριμερ. ^[1] Ένα τμήμα του νεκροταφείου είναι στρατιωτικό, στο οποίο έχουν θαφτεί οι στρατιώτες της Βρετανικής Αυτοκρατορίας που σκοτώθηκαν κατά τη διάρκεια του Πρώτου και Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. ^[2] 2.259 τάφοι στρατιωτών προέρχονται από τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο και 503 από τον Δεύτερο. ^[2]

Η Νεκρόπολη του Σάτμπι

Κοντά στην θάλασσα και δίπλα στο Κολλέγιο του Αγίου Μάρκου, υπάρχει αρχαία νεκρόπολη, η οποία χρονολογείται στα χρόνια της δυναστείας των Πτολεμαίων και θεωρείται ότι είναι η αρχαιότερη της πόλης^[3].

Ο χώρος εξερευνήθηκε για πρώτη φορά συστηματικά την πρώτη δεκαετία του 20ού αιώνα από τον Evaristo Breccia, τον δεύτερο διευθυντή του Ελληνορωμαϊκού Μουσείου της Αλεξάνδρειας. Ο Breccia αποκάλυψε ένα εντυπωσιακό μνημειώδες υπόγειο πολυθάλαμο συγκρότημα γνωστό ως Υπόγειο Α, δύο μικρότερα αντίστοιχα συγκροτήματα (Υπόγεια Β και Γ) και μια περιοχή καλυμμένη με υπέργεια μνημεία με τη μορφή κλιμακωτών πύργων (κάποτε βάσεις επιτύμβιων στηλών ή βωμοί πάνω από λακκοειδείς τάφους). Ο χώρος χρονολογείται στο τελευταίο τέταρτο του 4ου αιώνα και στις αρχές του 3ου αιώνα π.Χ. Καθώς η περίοδος αυτή αντιστοιχεί στην εποχή αμέσως μετά την ίδρυση της πόλης της Αλεξάνδρειας από τον Μέγα Αλέξανδρο, ο χώρος ταυτίστηκε με τον τελικό τόπο διαμονής των ανθρώπων από τη Μακεδονία, τη Θεσσαλία, την Κρήτη και τη Μικρά Ασία που ήρθαν να κατοικήσουν τη νέα πόλη^[4]. Παρόλα αυτά, ο Breccia δεν ολοκλήρωσε ποτέ την ανασκαφή. Το 2020 ο χώρος επανεξετάστηκε από μια διεθνή ομάδα που εργάστηκε στο πλαίσιο του προγράμματος Alexandria Necropolis Project με χρηματοδότηση από το Ίδρυμα Α.Γ. Λεβέντη. Η ομάδα, υπό τη διεύθυνση της καθηγήτριας Mona Haggag (Πανεπιστήμιο της Αλεξάνδρειας, Πρόεδρος της Αρχαιολογικής Εταιρείας της Αλεξάνδρειας), του δρα Κυριάκου Σαββόπουλου (Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης) και του καθηγητή Hussein Abd El Aziz, είχε ως στόχο την ολοκλήρωση του έργου του Breccia με την πλήρη ανασκαφή και τεκμηρίωση της νεκρόπολης, καθώς και την ανάδειξή της σε έναν επισκέψιμο, ασφαλή και πλήρως λειτουργικό αρχαιολογικό χώρο^[5]. Το έργο, στο οποίο συμμετείχαν επίσης το Υπουργείο Αρχαιοτήτων της Αιγύπτου (επίβλεψη), το Ινστιτούτο Κύπρου (ψηφιακή τεκμηρίωση, δημιουργία τρισδιάστατου μοντέλου) και το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ανασκαφή, καταγραφή, μελέτη), ολοκληρώθηκε το 2023 και έδωσε μια πλήρη εικόνα του Υπογείου Α, ταυτοποίησε την αρχαία νότια όψη του μνημείου και έφερε στο φως σκελετούς και άφθονα κινητά ευρήματα. Μετά από τρία χρόνια συστηματικών εργασιών, η ελληνιστική νεκρόπολη του Σάτμπι αποτελεί πλέον ένα σύγχρονο αρχαιολογικό χώρο, μοναδικό στο είδος του στην Αίγυπτο.