Σαμουέλ ντε Σαμπλαίν
| Σαμουέλ ντε Σαμπλαίν | |
|---|---|
 Σαμουέλ ντε Σαμπλαίν. Φανταστικό πορτρέτο φιλοτεχνημένο το 1870 από τον γαλλοκαναδό ζωγράφο Τεοφίλ Αμέλ (Théophile Hamel, 1817–1870). | |
| Γενικές πληροφορίες | |
| Όνομα στη μητρική γλώσσα | Samuel de Champlain (Γαλλικά) |
| Γέννηση | 13 Αυγούστου 1567 (περίπου) Hiers-Brouage |
| Θάνατος | 25 Δεκεμβρίου 1635[1][2][3] Κεμπέκ |
| Αιτία θανάτου | εγκεφαλικό επεισόδιο |
| Τόπος ταφής | Κεμπέκ |
| Χώρα πολιτογράφησης | Βασίλειο της Γαλλίας |
| Θρησκεία | Καθολικισμός |
| Εκπαίδευση και γλώσσες | |
| Ομιλούμενες γλώσσες | Γαλλικά[1] |
| Πληροφορίες ασχολίας | |
| Ιδιότητα | εξερευνητής γεωγράφος στρατιωτικός πολιτικός διπλωμάτης στρατιώτης |
| Οικογένεια | |
| Σύζυγος | Hélène Boullé |
| Αξιώματα και βραβεύσεις | |
| Αξίωμα | Governor of New France (1626–1629) Governor of New France (1633–1635) |
| Βραβεύσεις | Person of National Historic Significance (17 Μαΐου 1929)[4] |
| Υπογραφή | |
.svg){kind=small} | |
 Σχετικά πολυμέσα | |
Ο Σαμουέλ ντε Σαμπλαίν[5] (Samuel de Champlain, Μπρουάζ, Γαλλία, μεταξύ 1567 και 1574 – Κεμπέκ, Καναδάς, 25 Δεκεμβρίου 1635) ήταν Γάλλος γεωγράφος, χαρτογράφος και εξερευνητής. Ήταν από τους πρώτους που άνοιξαν τον δρόμο του εμπορίου γούνας στη Βόρειο Αμερική. Το 1608 ίδρυσε την Πόλη του Κεμπέκ, και διετέλεσε τέταρτος κυβερνήτης της αποικίας της Νέας Γαλλίας.
Ανακάλυψε την λίμνη Σαμπλαίν η οποία έλαβε το όνομά του.
Τα πρώτα ταξίδια του
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ελάχιστα στοιχεία είναι γνωστά για τα παιδικά και νεανικά χρόνια του Σαμπλαίν. Στις 15 Μαρτίου του 1603, ο Σαμπλαίν αποβιβάστηκε για πρώτη φορά στη Βόρεια Αμερική ως μέλος αποστολής για την αγορά γούνας. Στο ταξίδι του αυτό, χαρτογράφησε τις εκβολές του Αγίου Λαυρεντίου. Επέστρεψε στη Γαλλία στις 20 Σεπτεμβρίου του ίδιου έτους, για να δημοσιεύσει αμέσως μία περιγραφή των όσων είδε κατά την αποστολή (Des Sauvages : ou voyage de Samuel Champlain, de Brouages, faite en la France nouvelle l'an 1603, Περί αγρίων: ή ταξίδι του Σαμουέλ ντε Σαμπλαίν, εκ της Μπρουάζ, τυπωμένο στη Γαλλία το έτος 1603).
Αμέσως μετά τη δημοσίευση του βιβλίου, ο βασιλιάς της Γαλλίας Ερρίκος Δ΄ ζήτησε από τον Σαμπλαίν να συμμετάσχει σε νέα εξερευνητική αποστολή στη Βόρεια Αμερική και να του αναφέρει λεπτομερώς τις ανακαλύψεις του. Τα δύο πλοία της νέας αποστολής, με αρχηγό τον Πιέρ Ντυ Γκουά ντε Μοντ, ηγεμόνα της Μοντ (Pierre Du Gua de Monts), απέπλευσαν από τη Γαλλία την άνοιξη του 1604 προς τις εκβολές του Αγίου Λαυρεντίου. Φτάνοντας στις ακτές της Βορείου Αμερικής, οι εξερευνητές ίδρυσαν τον καταυλισμό της Νήσου του Τιμίου Σταυρού (Îsle Ste-Croix), που βρίσκεται στα θαλάσσια όρια μεταξύ Νιου Μπράνσγουικ και της πολιτείας Μέιν των ΗΠΑ.
Ο χειμώνας στη Νήσο του Τιμίου Σταυρού ήταν ιδιαιτέρως βαρύς, και οι μισοί από τους λιγοστούς πρώτους εποίκους πέθαναν, πιθανότατα από σκορβούτο. Την άνοιξη του 1605, ο Σαμπλαίν μετέφερε την αποικία στην περιοχή του Κόλπου Φάντυ (Baie de Fundy), που βρίσκεται ανάμεσα στη σημερινή Νέα Σκωτία και το σημερινό Νιου Μπράνσγουικ. Εκεί, οι έποικοι ίδρυσαν το Πορ Ρουαγιάλ (Βασιλικό Λιμένα, Port-Royal). Με βάση το Πορ Ρουαγιάλ, ο Σαμπλαίν εξερεύνησε τις εκβολές του Αγίου Λαυρεντίου και τα παράλια της μετέπειτα Νέας Αγγλίας. Το 1607, ο Σαμπλαίν επέστρεψε στη Γαλλία μαζί με τον Ντυ Γκουά, επειδή ο βασιλιάς Ερρίκος Δ΄ αφαίρεσε από τον Ντυ Γκουά τα αποκλειστικά δικαιώματα εμπορίου με τον Νέο Κόσμο.
Το τρίτο ταξίδι και η ίδρυση της Πόλης του Κεμπέκ
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Την άνοιξη του 1608 ο Σαμπλαίν ξεκίνησε και πάλι από τη Γαλλία για μία τρίτη εξερευνητική αποστολή στη Βόρεια Αμερική. Στις 3 Ιουλίου του ίδιου έτους αποβιβάστηκε στην «άκρη του Κεμπέκ». Εκεί ανέγειρε τρία διώροφα κτίρια, τα οχύρωσε με ξύλινο τείχος και γύρω από το τείχος έσκαψε τάφρο πλάτους 4,5 μέτρων. Ο οικισμός αυτός («Habitation», όπως τον αποκαλούσε ο ίδιος ο Σαμπλαίν) έμελλε να εξελιχθεί στη σημερινή Πόλη του Κεμπέκ.
Ο πρώτος χειμώνας ήταν πολύ δύσκολος για τους νέους εποίκους. Από τους 28 εποίκους, που παρέμειναν εκεί κατά τον χειμώνα, επέζησαν μόνον εννιά. Οι περισσότεροι πέθαναν από σκορβούτο, ενώ μερικοί πέθαναν από ευλογιά ή και κρυοπαγήματα.
Πόλεμος με τους αυτόχθονες
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Το καλοκαίρι του 1608, ο Σαμπλαίν προσπάθησε να εδραιώσει τη νέα γαλλική αποικία δημιουργώντας καλές σχέσεις με τους αυτόχθονες της περιοχής. Έκλεισε συμμαχία με τους Χιούρον με την υπόσχεση να τους βοηθήσει στον πόλεμο τους με τους Ιροκέζους. Στις 29 Ιουλίου του 1608, ο Σαμπλαίν με δύο Γάλλους στρατιώτες και 60 αυτόχθονες Χιούρον ήρθαν αντιμέτωποι με μια ομάδα Ιροκουά σε ένα σημείο της σημερινής πολιτείας της Νέας Υόρκης. Ο Σαμπλαίν, με μία βολή με το αρκεβούζιό του, σκότωσε δύο από τους αρχηγούς των Ιροκουά, οι οποίοι κατόπιν τράπηκαν σε φυγή. Το γεγονός αυτό ήταν η απαρχή της σύγκρουσης των Γάλλων εποίκων με τους αυτόχθονες Ιροκουά, μιας διαμάχης που διήρκεσε έναν αιώνα.
Μετά τη νίκη του κατά των Ιροκέζων, ο Σαμπλαίν επέστρεψε στη Γαλλία για να ιδρύσει, μαζί τον Πιέρ Ντυ Γκουά και πλούσιους εμπόρους από τη Ρουέν, εταιρεία για την εκμετάλλευση του εμπορίου γούνας από το Κεμπέκ. Κατά την παραμονή του στη Γαλλία, ο Σαμπλαίν αρραβωνιάστηκε με τη δωδεκάχρονη Ελέν Μπουλλέ (Hélène Boullé), λαμβάνοντας ως προίκα 4.500 λίβρες, ποσό πολύ σημαντικό για την εποχή εκείνη. (Ο γάμος έλαβε ισχύ δύο χρόνια αργότερα).
Στις 21 Μαΐου του 1611, ο Σαμπλαίν επέστρεψε και πάλι στην Πόλη του Κεμπέκ. Το καλοκαίρι του 1611, εξερεύνησε την περιοχή του σημερινού Μόντρεαλ, όπου και τραυματίστηκε από βέλος Ιροκουά. Το φθινόπωρο της ίδιας χρονιάς, αναγκάστηκε να επιστρέψει και πάλι στη Γαλλία για να εξασφαλίσει τα οικονομικά μέσα για τη συνέχεια του εξερευνητικού του έργου. Πίσω του άφησε μόνο 16 άντρες.
Η δημιουργία της Νέας Γαλλίας
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Οι πιστωτές του Σαμπλαίν διέκοψαν τη χρηματοδότηση της αποστολής και ο τελευταίος αναγκάστηκε να ζητήσει την παρέμβαση του βασιλιά της Γαλλίας Λουδοβίκου ΙΓ΄. Το φθινόπωρο του 1612, ο βασιλιάς της Γαλλίας διόρισε τον Σαμπλαίν υποκυβερνήτη της αποικίας της Νέας Γαλλίας. Έτσι, στις 13 Μαρτίου του 1613, ο Σαμπλαίν επέστρεψε στη Νέα Γαλλία έχοντας λάβει εντολή από τον βασιλιά να επεκτείνει και να εξασφαλίσει τις γαλλικές κτήσεις στη Βόρεια Αμερική. Ο Σαμπλαίν είχε λάβει επίσης βασιλική εντολή να βρει το θαλάσσιο «βόρειο πέρασμα» προς την Άπω Ανατολή. (Κατά πάσα πιθανότητα, είχε ακούσει τους αυτόχθονες να μιλούν για τον Κόλπο Χάντσον και νόμιζε πως επρόκειτο για πορθμό που ενώνει τον Ατλαντικό με τον Ειρηνικό.). Ο Σαμπλαίν δεν βρήκε το «βόρειο πέρασμα», αλλά εξερεύνησε την περιοχή γύρω από τη σημερινή Οττάβα. Λίγους μήνες αργότερα, επέστρεψε ξανά στη Γαλλία.
Το 1614 δημοσίευσε ένα δεύτερο βιβλίο με τίτλο Les voyages du Sieur de Champlain, Saintangeois, capitaine ordinaire pour le Roy en la Marine (Τα ταξίδια του ηγεμόνα ντε Σαμπλαίν, από το Σαιντ-Ανζ, τακτικού πλοιάρχου στην υπηρεσία του Βασιλιά και του Ναυτικού). Δημιούργησε επίσης δύο νέες εταιρείες για την εκμετάλλευση του εμπορίου με τον Νέο Κόσμο.
Την άνοιξη του 1615, ο Σαμπλαίν επέστρεψε στη Νέα Γαλλία μαζί με τέσσερις ιερείς για την προώθηση του καθολικισμού στην αποικία. Με την επιστροφή του στη Νέα Γαλλία, ο Σαμπλαίν συνέχισε τις εξερευνήσεις του φθάνοντας μέχρι τη λίμνη Χιούρον. Έχοντας συμμαχήσει με τους αυτόχθονες Χιούρον, το καλοκαίρι του 1615, ο Σαμπλαίν ξεκίνησε στρατιωτική εκστρατεία για να συντρίψει τους Ιροκουά, με τους οποίους οι Χιούρον βρίσκονταν σε συνεχή πόλεμο. Η εκστρατεία είχε πενιχρά αποτελέσματα. Ο ίδιος ο Σαμπλαίν τραυματίσθηκε δύο φορές και αναγκάσθηκε να περάσει τον χειμώνα περιπλανώμενος στα δάση της περιοχής που έλεγχαν οι Χιούρον.
Το καλοκαίρι του 1616, ο Σαμπλαίν επέστρεψε στην Πόλη του Κεμπέκ κι από εκεί έφυγε για τη Γαλλία.
Η βελτίωση της διοίκησης της Νέας Γαλλίας
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Αφού έπεισε τον βασιλιά και τους μεγαλεμπόρους της Γαλλίας για τα πλούτη της ανεξερεύνητης Βορείου Αμερικής, ο Σαμπλαίν πραγματοποίησε δύο νέα ταξίδια στη Νέα Γαλλία το 1618 και το 1620. Το 1620 πήρε μαζί του για πρώτη φορά και τη σύζυγό του στην αποικία. Σκοπός του ήταν να βελτιώσει και να εδραιώσει τη γαλλική διοίκηση της αποικίας. Έτσι, από το 1620 βελτίωσε την οχύρωση της Πόλης του Κεμπέκ, η οποία τότε κατοικούνταν από μερικές δεκάδες εποίκων, και έκλεισε συνθήκη ειρήνης με ορισμένες φυλές Ιροκουά. Το 1624 επέστρεψε στη Γαλλία για λίγους μόνο μήνες, προκειμένου να λάβει νέα εντολή να ανακαλύψει το πέρασμα προς τον Ειρηνικό και την Άπω Ανατολή. Στη Γαλλία όμως έμεινε για πάντα η σύζυγός του, Ελέν Μπουλλέ, η οποία δεν έμελλε να ξαναδεί ποτέ τον άντρα της. (Μετά τον θάνατο του Σαμπλαίν, η Μπουλλέ έγινε καλόγρια. Πέθανε το 1654).
Το 1628, άρχισαν οι πρώτες αψιμαχίες μεταξύ Γάλλων και Άγγλων εποίκων, οι οποίοι είχαν κτήσεις στη Νέα Γη. Οι Άγγλοι κατέλαβαν το γαλλικό οχυρό Ταντουσάκ στις εκβολές του Αγίου Λαυρεντίου, κατέστρεψαν αγροκτήματα των Γάλλων εποίκων και απαίτησαν την παράδοση της Πόλης του Κεμπέκ. Αρχικά, ο Σαμπλαίν αρνήθηκε να παραδώσει την πόλη, αλλά η έλλειψη τροφίμων τον ανάγκασε να συνθηκολογήσει με τους Άγγλους στις 14 Σεπτεμβρίου του 1629. Τον Οκτώβριο του 1629, ο Σαμπλαίν επέστρεψε στη Γαλλία, αφού πρώτα πέρασε από το Λονδίνο.
Κατά την παραμονή του στη Γαλλία, τα επόμενα τριάμισι χρόνια, ο Σαμπλαίν έγραψε τα βιβλία Voyages de la Nouvelle France (Ταξίδια στη Νέα Γαλλία) και Traité de la marine et du devoir d’un bon marinier (Διατριβή περί του ναυτικού και του καθήκοντος ενός καλού ναύτη).
Το τελευταίο ταξίδι
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Το 1632, η Γαλλία και η Αγγλία συνθηκολόγησαν και η Πόλη του Κεμπέκ επανήλθε και πάλι στη δικαιοδοσία των Γάλλων. Με την υποστήριξη του διαβόητου καρδινάλιου Ρισελιέ, ο Σαμπλαίν διορίσθηκε κυβερνήτης της Νέας Γαλλίας την 1η Μαρτίου του 1633. Στις 22 Μαΐου του ίδιου έτους, ο Σαμπλαίν αποβιβάστηκε και πάλι στην Πόλη του Κεμπέκ.
Μέσα σε έναν χρόνο, ο Σαμπλαίν επισκεύασε και επέκτεινε τις οχυρώσεις στην Πόλη του Κεμπέκ, και ίδρυσε δύο νέα οχυρά–οικισμούς, ένα σε απόσταση 15 λεύγες δυτικά της Πόλης του Κεμπέκ και ένα στη θέση όπου σήμερα βρίσκεται η πόλη Τρουά-Ριβιέρ (Trois-Rivières). Οι σχέσεις του όμως με τους Ιροκουά επιδεινώθηκαν και ο Σαμπλαίν αποφάσισε να τους επιτεθεί με σκοπό να τους εξαφανίσει ή να τους «επαναφέρει στη λογική».
Τον Οκτώβριο του 1635, ο Σαμπλαίν έπαθε παράλυση. Πέθανε λίγες εβδομάδες αργότερα, ανήμερα των Χριστουγέννων. Επειδή δεν είχε ολοκληρωθεί η ανέγερση ενός παρεκκλησίου όπου θα ενταφιάζονταν οι κυβερνήτες της Νέας Γαλλίας, ο Σαμπλαίν ενταφιάστηκε σε προσωρινό τάφο χωρίς καμία επιγραφή. Το παρεκκλήσιο καταστράφηκε από πυρκαγιά το 1640 και κατεδαφίστηκε οριστικά το 1674. Έτσι, παραμένει άγνωστη η ακριβής τοποθεσία του τάφου του Σαμπλαίν.
Δεν διασώθηκε καμία εικόνα του Σαμπλαίν. Έχει διαπιστωθεί ότι τα όσα πορτρέτα φιλοτεχνήθηκαν μετά τον θάνατό του απεικονίζουν έναν ασήμαντο οικονομικό ελεγκτή με το όνομα Μισέλ Παρτισελλί ντ' Εμερύ (Michel Particelli d’Émery).
Σήμερα το όνομα του Σαμπλαίν φέρει μία λίμνη που βρίσκεται ανάμεσα στις πολιτείες του Βερμόντ και της Νέας Υόρκης, και την επαρχία του Κεμπέκ. Η λίμνη ενώνεται με τον Άγιο Λαυρέντιο μέσω του παραποτάμου Ρισελιέ.
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ 1,0 1,1 Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας: (Γαλλικά) καθιερωμένοι όροι της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας. 12166686h. Ανακτήθηκε στις 10 Οκτωβρίου 2015.
- ↑ «Encyclopædia Britannica» (Αγγλικά) biography/Samuel-de-Champlain. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
- ↑ (Αγγλικά) SNAC. w6r21hx1. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
- ↑ Directory of Federal Heritage Designations. 1250. Ανακτήθηκε στις 5 Δεκεμβρίου 2022.
- ↑ Το όνομα του Σαμπλαίν προφέρεται Σαμ-πλαιν με το μ και π ως χωριστούς φθόγγους. Σε ελληνικά κείμενα, ο Σαμπλαίν αναφέρεται επίσης με τις εναλλακτικές γραφές Σαμουέλ Σαμπλέν, Σαμιέλ ντε Σαμπλέν και Σαμιουέλ ντε Σαμπλέν.
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Dictionary of Canadian Biography Online — Βιογραφία στα αγγλικά.
- Dictionnaire biographique du Canada en ligne — Βιογραφία στα γαλλικά
- Project Gutenberg — Κείμενα του Σαμπλαίν μεταφρασμένα στα αγγλικά.