Σκιροφόρια
Τα Σκιροφόρια ή Σκιραφόρια ή Σκίρα ήταν μια γιορτή στην αρχαία Αθήνα προς τιμήν της Αθηνάς Σκιράδος, του Φυταλμίου Ποσειδώνα, καθώς και των Ελευσινίων Δήμητρας και Κόρης. Πραγματοποιούνταν στο τέλος του έτους κατά το αττικό ημερολόγιο, τη δωδέκατη μέρα του μήνα Σκιροφοριώνα, δυο μέρες πριν από τα Διιπόλεια (Μάιος-Ιούνιος). Επρόκειτο για μια γιορτή με αρχαίες ρίζες και ήταν καθαρά γυναικεία, όπως φαίνεται από τις Θεσμοφοριάζουσες του Αριστοφάνη,[1] αλλά και στις Εκκλησιάζουσες το σχέδιο των γυναικών για την επανάστασή τους απεικονίζεται με φόντο τη γιορτή αυτή.[2]
Προέλευση της ονομασίας της γιορτής
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Κατά την αρχαιότητα, υπήρχαν διαφορετικές θεωρίες για την ετυμολογία του ονόματος της γιορτής. Σκίρον αποκαλούνταν το "σκιάδειον" της Αθηνάς, μεγάλη λευκή υφασμάτινη ασπίδα-ήλιος, το οποίο μεταφερόταν σε μεγάλη πομπή από την Ακρόπολη στην τοποθεσία Σκίρον, στο ιερό της Αθηνάς Σκιράδος, κοντά στην Ιερά Οδό, στην αριστερή όχθη του ποταμού Κηφισού.[3] Ωστόσο, ο Παυσανίας αναφέρει ότι η τοποθεσία πήρε το όνομά της από τον Σκίρο, μάντη της Δωδώνης, ο οποίος σκοτώθηκε στη μάχη μεταξύ Αθηναίων και Ελευσινίων επί του Ερεχθέα και τάφηκε σε εκείνη την περιοχή. Ο ίδιος είχε ιδρύσει και το ιερό της Αθηνάς Σκιράδος στο Φάληρο, όπου γιορτάζονταν τα Οσχοφόρια.[4]
Η άλλη ερμηνεία βασίζεται στην ερμηνεία της λέξης σκίρον στην αρχαία ελληνική γλώσσα, που σημαίνει σκληρή λευκή γη. Σύμφωνα με έναν αθηναϊκό μύθο, όταν ο ήρωας Θησέας επέστρεψε νικηφόρος από την Κρήτη, κατασκεύασε είδωλο της θεάς Αθηνάς από λευκή γη και το περιέφερε σε μεγαλοπρεπή πομπή.
Λεπτομέρειες της γιορτής
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η γιορτή διαρκούσε μια ημέρα, κατά την οποία οι γυναίκες έφευγαν από τις οικίες τους και κατασκήνωναν κοντά στο ιερό. Απαγορευόταν η σεξουαλική επαφή, γιατί πίστευαν ότι ενισχύει τη μετέπειτα γονιμότητα, γι' αυτό και οι γυναίκες έτρωγαν σκόρδο για να απομακρύνουν τους συζύγους τους.
Την πομπή από την Ακρόπολη ως το ιερό της Αθηνάς οδηγούσε η πρωθιέρεια της θεάς και ο ιερέας του Ποσειδώνα, οι οποίοι προέρχονταν από το ιερατικό γένος των Ετεοβουτάδων. Μεταφερόταν το σκιάδειον, το οποίο προστάτευε τους αγρούς και την πόλη από το θερινό καύσωνα και εξασφάλιζε έτσι την ευφορία της γης τους επόμενους μήνες, καθώς επίσης και το κώδιον, δέρμα μαύρου προβάτου που είχε θυσιαστεί στο Μειλίχιο Δία. Στο Σκίρον εκτός από το ιερό της Σκιράδος Αθηνάς υπήρχε και ένα προς τιμήν της Δήμητρας και της Περσεφόνης.
Λεπτομέρειες για την τελετή που γινόταν στο ιερό δεν έχουν διασωθεί. Ωστόσο, καθώς αναφέρεται από πηγές ότι τελούνταν όργωμα εκεί, τα Σκιροφόρια σχετίζονταν μάλλον με τη συγκομιδή και τη γονιμότητα της γης, και κατ' επέκτασιν των γυναικών.[5] Έτσι, τα Σκιροφόρια συνδέονται και με τη θεά Δήμητρα και έχουν σχέση επίσης με τα Θεσμοφόρια και τα Αρρηφόρια, των οποίων οι τελετές έμοιαζαν μεταξύ τους και πολλές φορές συγχέονταν.
Μύθος της Δήμητρας και της Περσεφόνης
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Όταν ο Πλούτωνας απήγαγε την Περσεφόνη, στο χάσμα που δημιουργήθηκε στη γη έπεσαν και ζώα από το κοπάδι του Ευβουλέα. Εις ανάμνησιν του μύθου αυτού, οι γυναίκες έριχναν χοιρίδια μες στη γη αφιερωμένα στη Δήμητρα και την Περσεφόνη, τα λείψανα των οποίων ανέσυραν κατά τα Θεσμοφόρια, καθώς και αρτύματα σε σχήμα φαλλών και φιδιών, κλαδιά από πεύκα και κουκουνάρια (οι λεγόμενοι θεσμοί).
Οργάνωση αγώνων
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Κατά τη διάρκεια της γιορτής λάμβανε χώρα αγώνας δρόμου, κατά τον οποίο οι νέοι της πόλης έφεραν κλαδιά από αμπέλια από το ιερό του Διονύσου στο ιερό της Αθηνάς Σκιράδος. Το έπαθλο για το νικητή ήταν ο πεντάπλοας, ένα ποτό που φτιαχνόταν από κρασί, μέλι, τυρί, αλεύρι και ελαιόλαδο, από το οποίο γίνονταν σπονδές προς τιμήν της Αθηνάς.[6]
Πηγές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ χρῆν γάρ, ἡμῶν εἰ τέκοι τις ἄνδρα χρηστὸν τῇ πόλει, ταξίαρχον ἢ στρατηγόν, λαμβάνειν τιμήν τινα, προεδρίαν τ᾽ αὐτῇ δίδοσθαι Στηνίοισι καὶ Σκίροις, ἔν τε ταῖς ἄλλαις ἑορταῖς αἷσιν ἡμεῖς ἤγομεν. Αριστοφάνη Θεσμοφοριάζουσαι, στ.832-835
- ↑ ἀνθ᾽ ὧν συνείσει καὶ τὰ νῦν βουλεύματα ὅσα Σκίροις ἔδοξε ταῖς ἐμαῖς φίλαις. Αριστοφάνη Εκκλησιάζουσαι, στ.17-18
- ↑ Σκίρα, ἑορτὴ παρ' Ἀθηναίοις, ἀφ' ἧς καὶ ὁ μὴν Σκιροφοριών. φασὶ δὲ οἱ γράψαντες περί τε μηνῶν καὶ ἑορτῶν τῶν Ἀθήνησιν, ὡς τὸ σκίρον σκιάδιόν ἐστι, μεθ' οὗ φερόμενοι ἐξ ἀκροπόλεως εἴς τινα τόπον, καλούμενον Σκίρον, πορεύονται ἥ τε τῆς Ἀθηνᾶς ἱέρεια καὶ ὁ τοῦ Ποσειδῶνος ἱερεὺς καὶ ὁ τοῦ Ἡλίου. κομίζουσι δὲ τοῦτο Ἐτεοβουτάδαι. σύμβολον δὲ τοῦτο γίνεται τοῦ δεῖν οἰκοδομεῖν καὶ σκέπας δὲ ποιεῖν, ὡς τούτου τοῦ χρόνου ἀρίστου ὄντος πρὸς οἰκοδομίαν: καὶ Ἀθηνᾶν δὲ Σκιράδα τιμῶσιν Ἀθηναῖοι....Λεξικό Σούδας, Σκίρον
- ↑ Ἐλευσινίοις πολεμοῦσι πρὸς Ἐρεχθέα ἀνὴρ μάντις ἦλθεν ἐκ Δωδώνης ὄνομα Σκῖρος, ὃς καὶ τῆς Σκιράδος ἱδρύσατο Ἀθηνᾶς ἐπὶ Φαληρῷ τὸ ἀρχαῖον ἱερόν· πεσόντα δὲ αὐτὸν ἐν τῇ μάχῃ θάπτουσιν Ἐλευσίνιοι πλησίον ποταμοῦ χειμάῤῥου, καὶ τῷ τε χωρίῳ τὸ ὄνομα ἀπὸ τοῦ ἥρωός ἐστι καὶ τῷ ποταμῷ. Παυσανία Ελλάδος Περιήγησις, Βιβλίο Α', κεφ.36,4
- ↑ Ἀθηναῖοι τρεῖς ἀρότους ἱεροὺς ἄγουσι, πρῶτον ἐπὶ Σκίρῳ, τοῦ παλαιοτάτου τῶν σπόρων ὑπόμνημα, δεύτερον ἐν τῇ ᾿Ραρίᾳ, τρίτον ὑπὸ πόλιν τὸν καλούμενον Βουζύγιον. Πλουτάρχου Ηθικά, Γαμικά παραγγέλματα, κεφ.42 Αρχειοθετήθηκε 2011-09-23 στο Wayback Machine.
- ↑ Herbert William Parke, Festivals of the Athenians, Cornell University Press, 1977
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Πληροφορίες για τη γιορτή
- Dictionnaire des Antiquités Grecques et Romaines de Daremberg et Saglio Αρχειοθετήθηκε 2006-12-09 στο Wayback Machine.
- "Skirophoria." Encyclopædia Britannica Online
