Σπίρου Χαρέτ
 |
Το λήμμα παραθέτει τις πηγές του αόριστα, χωρίς παραπομπές. |
| Σπίρου Χαρέτ | |
|---|---|
.jpg) | |
| Όνομα στη μητρική γλώσσα | Spiru Haret (Ρουμανικά) και Սպիրու Հարետ (Αρμενικά) |
| Γέννηση | 15 Φεβρουαρίου 1851[1][2] Ιάσιο |
| Θάνατος | 17 Δεκεμβρίου 1912[1][2] Βουκουρέστι |
| Υπηκοότητα | Ρουμανία |
| Σπουδές | Πανεπιστήμιο του Βουκουρεστίου και Πανεπιστήμιο του Παρισιού |
| Επιστημονική σταδιοδρομία | |
| Ερευνητικός τομέας | αστρονομία και μαθηματικά |
| Ιδιότητα | μαθηματικός, φυσικός, αστρονόμος, κοινωνιολόγος, πολιτικός και συγγραφέας |
| Διδακτορικός καθηγητής | Victor Puiseux |
| δεδομένα () | |
Ο Σπίρου Χαρέτ (Spiru C. Haret, 15 Φεβρουαρίου 1851 – 17 Δεκεμβρίου 1912) ήταν Ρουμάνος μαθηματικός, αστρονόμος και πολιτικός αρμενικής καταγωγής. Ο Χαρέτ συνεισέφερε στο πρόβλημα των Ν σωμάτων στην ουράνια μηχανική, αποδεικνύοντας ότι η χρήση μιας προσεγγίσεως τρίτου βαθμού για διαταράσσουσες δυνάμεις συνεπάγεται την αστάθεια των μεγάλων ημιαξόνων των τροχιών, και εισάγοντας την έννοια των διαταραχών μη περιοδικού αποτελέσματος (secular perturbations) σε σχέση με την παραπάνω απόδειξη.
Ως πολιτικός, κατά τη διάρκεια των τριών θητειών του ως υπουργού Παιδείας ο Χαρέτ πραγματοποίησε μεταρρυθμίσεις σε βάθος, εκσυγχρονίζοντας το ρουμανικό εκπαιδευτικό σύστημα. Επίσης, ίδρυσε το αστεροσκοπείο του Βουκουρεστίου. Το 1892 έγινε πλήρες μέλος της Ρουμανικής Ακαδημίας.
Βιογραφικά στοιχεία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο Χαρέτ γεννήθηκε στο Ιάσιο, σε μία παλαιά αρμενική οικογένεια της πόλης, και επέδειξε από νωρίς ταλέντο για τα μαθηματικά, συγγράφοντας δύο σχετικά διδακτικά βιβλία (το ένα στην άλγεβρα και το άλλο στην τριγωνομετρία) όταν ήταν ακόμα μαθητής γυμνασίου. Το 1869 εισάχθηκε στο Πανεπιστήμιο του Βουκουρεστίου, όπου σπούδασε φυσική και μαθηματικά. Το 1870, όντας φοιτητής, έγινε καθηγητής των μαθηματικών στο Σεμινάριο Nifon στο Βουκουρέστι, αλλά παραιτήθηκε μετά από ένα έτος προκειμένου να συνεχίσει τις σπουδές του.
Μετά την αποφοίτησή του, ο Χαρέτ νικήσε σε έναν διαγωνισμό που είχε διοργανώσει ο Τίτος Μαγιορέσκου και κέρδισε μία υποτροφία για σπουδές μαθηματικών στη Σορβόννη. Εκεί απέκτησε τίτλους σπουδών στα μαθηματικά το 1875 και στη φυσική το 1876. Δύο χρόνια αργότερα, στις 18 Ιανουαρίου 1878, πήρε το διδακτορικό του υπερασπιζόμενος τη διατριβή του με τίτλο Sur l’invariabilité des grandes axes des orbites planétaires (Επί του αμετάβλητου των μεγάλων αξόνων των πλανητικών τροχιών). Επικεφαλής της εξεταστικής επιτροπής ήταν ο Βικτόρ Πυζέ. Σε αυτή την εργασία, ο Χαρέτ απέδειξε ένα θεμελιώδες αποτέλεσμα για το πρόβλημα των Ν σωμάτων στην αστρονομία και η διατριβή του δημοσιεύθηκε στον τόμο XVIII των Annales de l' Observatoire de Paris. Ο Χαρέτ υπήρξε ο πρώτος Ρουμάνος που απέκτησε διδακτορικό στο Παρίσι.
Μετά την επιστροφή του στη Ρουμανία το 1878, ο Χαρέτ εγκατέλειψε την επιστημονική έρευνα και αφιέρωσε την υπόλοιπη ζωή του στη διδασκαλία και στη βελτίωση της ρουμανικής εκπαιδεύσεως, η οποία ήταν τότε υπανάπτυκτη. Διορίσθηκε καθηγητής της θεωρητικής μηχανικής στο Πανεπιστήμιο του Βουκουρεστίου. Το 1879 ο Χαρέτ έγινε αντεπιστέλλον μέλος και το 1892 πλήρες μέλος της Ρουμανικής Ακαδημίας. Συνταξιοδοτήθηκε από το πανεπιστήμιο το 1910, οπότε τον διαδέχθηκε στην έδρα της μηχανικής ο Ντιμίτριε Πομπέιου. Από το 1882 ο Χαρέτ ήταν επίσης καθηγητής της αναλυτικής γεωμετρίας στη «Σχολή Οδών και Γεφυρών Βουκουρεστίου». Απεβίωσε στο Βουκουρέστι σε ηλικία 61 ετών και τάφηκε στο Κοιμητήριο Μπέλου (Σερμπάν Βόντα) του Βουκουρεστίου.
Ο Χαρέτ διετέλεσε υπουργός Δημόσιας Παιδείας σε τρεις φιλελεύθερες κυβερνήσεις της Ρουμανίας: από το 1897 μέχρι το 1899, από το 1901 μέχρι το 1904 και από το 1907 μέχρι το 1910. Ως υπουργός, αναδιάρθρωσε πλήρως το ρουμανικό εκπαιδευτικό σύστημα, κτίζοντας ουσιαστικά το σύγχρονο εκπαιδευτικό σύστημα της χώρας.
Συμβολή στην ουράνια μηχανική
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η μεγάλη συνεισφορά του Χαρέτ στην επιστήμη έγινε το 1878, με τη διδακτορική διατριβή του Sur l’invariabilité des grandes axes des orbites planétaires. Μέχρι τότε ήταν γνωστό ότι οι πλανήτες διαταράσσουν ο ένας την τροχιά του άλλου, με αποτέλεσμα οι τροχιές να διαφέρουν από το ακριβές σχήμα της ελλείψεως που περιγράφεται από τους νόμους του Κέπλερ. Ο Πιερ Σιμόν Λαπλάς (το 1773) και ο Ζοζέφ Λουί Λαγκράνζ (το 1776) είχαν ήδη αποδείξει ότι οι μεγάλοι ημιάξονες των τροχιών είναι σταθεροί με πρώτου βαθμού προσέγγιση για τις διαταράσσουσες δυνάμεις. Το 1808 ο Σιμεόν Ντενί Πουασόν είχε αποδείξει ότι η σταθερότητα διατηρείται όταν χρησιμοποιούνται και προσεγγίσεις δεύτερου βαθμού. Με τη διατριβή του, ο Χαρέ απέδειξε ότι με τη χρήση προσεγγίσεων τρίτου βαθμού οι μεγάλοι ημιάξονες δεν είναι σταθεροί, όπως πιστευόταν μέχρι τότε, αλλά μεταβάλλονται αργά με την πάροδο του χρόνου, επάγοντας μη περιοδικές διαταραχές των τροχιών. Επομένως, οι κινήσεις των πλανητών δεν είναι απολύτως σταθερές, αλλά σε πολύ μεγάλα χρονικά διαστήματα, δισεκατομμυρίων ετών, γίνονται χαοτικές. Ο Ανρί Πουανκαρέ θεώρησε αυτό το αποτέλεσμα «μία μεγάλη έκπληξη» και συνέχισε την έρευνα του Χαρέτ, κάτι που τον οδήγησε τελικώς στο να θέσει τα θεμέλια για τη σύγχρονη Θεωρία του χάους. Ο Γάλλος αστρονόμος Φελίξ Τισεράν συνέστησε την επέκταση της μεθόδου του Χαρέτ σε άλλα αστρονομικά προβλήματα, ενώ το 1955 ο Ζαν Μεφρουά (Jean Meffroy) ξανάρχισε την έρευνα του Χαρέτ με τη χρήση νέων τεχνικών.
Στην υπόλοιπη ζωή του ο Χαρέτ δημοσίευσε μόνο δύο εργασίες: Μία για την αιώνια επιτάχυνση της Σελήνης (1880) και μία για τη Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του πλανήτη Δία (1912).
Το 1910 ο Χαρέτ δημοσίευσε το έργο Κοινωνική μηχανική, όπου χρησιμοποιούσε τα μαθηματικά για την ερμηνεία της κοινωνικής συμπεριφοράς.
Ονομάσθηκαν προς τιμή του
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Ο κρατήρας Χαρέτ στην αόρατη από τη Γη πλευρά της Σελήνης
- Το «Πανεπιστήμιο Σπίρου Χαρέτ» στο Βουκουρέστι, που ιδρύθηκε το 1991
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ 1,0 1,1 MacTutor History of Mathematics archive. Ανακτήθηκε στις 22 Αυγούστου 2017.
- ↑ 2,0 2,1 Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας: (Γαλλικά) καθιερωμένοι όροι της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας. 10355559z.
Πηγές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- M. Stavinschi & V. Mioc (2004): Astronomical Researches in Poincaré's and Romanian Works, Αστρονομικό Ινστιτούτο της Ρουμανικής Ακαδημίας
- Ion Bulei (1990): Atunci când veacul se năştea... lumea româneasca 1900-1908 («όταν γεννήθηκε ο αιώνας... ο ρουμανικός κόσμος 1900-1908»), Editura Eminescu, σσ. 82–96
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Η μαθηματική βιογραφία του Χαρέτ στο «MacTutor History of Mathematics archive» του Πανεπιστημίου του Σαιντ Άντριους
- Constantin Schifirneț: «Spiru Haret, ο αναμορφωτής της ρουμανικής κοινωνίας» (στη ρουμανική)
- Constantin Schifirneț: «Spiru Haret, Education and School Legislation Reform», Revista română de sociologie, serie nouă, anul XXV, nr. 3–4, pp. 311–326 (2014)