Σπονδυλική στήλη
 |
Το λήμμα δεν περιέχει πηγές ή αυτές που περιέχει δεν επαρκούν. |
Σπονδυλική στήλη, κοινώς ραχοκοκαλιά, ονομάζεται το συνολικό ανάπτυγμα των σπονδύλων, που αρθρώνονται εν σειρά μεταξύ τους, και από την ύπαρξη της οποίας χαρακτηρίζονται τα σπονδυλωτά.
Γενικά
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η εν λόγω σειρά των σπονδύλων περιβάλει τον νωτιαίο μυελό. Καθένας σπόνδυλος αποτελείται από ένα κέντρο το οποίο και αντικαθιστά την εμβρυϊκή νωτιαία χορδή, ένα νευρικό τόξο που καλύπτει τον νωτιαίο μυελό, καθώς επίσης σε αρκετές περιπτώσεις, και ένα αιμικό τόξο το οποίο περικλείει αιμοφόρα αγγεία. Επίσης οι σπόνδυλοι φέρουν εγκάρσιες αποφύσεις στις οποίες αρθρώνονται οι πλευρές. Όλα τα οστά της σπονδυλικής στήλης είναι ίδια εκτός από ένα που ονομάζεται άτλας που συνδέει την σπονδυλική στήλη με το κρανίο και συγκεκριμένα είναι ο πρώτος σπόνδυλος. Η άρθρωση σπονδυλικής στήλης-πλευρών γίνεται με τους θωρακικούς σπονδύλους. Τέλος η σπονδυλική στήλη αρθρώνεται με την πυελική ζώνη με το ιερό οστό όπου και καταλήγει.
Ανθρώπινος σκελετός
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η σπονδυλική στήλη στον ανθρώπινο σκελετό αποτελείται από 33 (ή 34) συναρθρωμένους σε σειρά σπονδύλους. Κάθε σπόνδυλος περιλαμβάνει ένα ημικυλινδρικό σώμα μεγέθους αναλόγου με το τμήμα στο οποίο ανήκει. Στα πλάγια φέρει δύο εγκάρσιες αποφύσεις και πίσω μια ακανθώδη απόφυση, που χρησιμεύουν για την πρόσφυση μυών και συνδέσμων. Στο κυλινδρικό σώμα επίσης απολήγουν τα σπονδυλικά τόξα που, ενωμένα, σχηματίζουν ένα δακτύλιο. Οι επάλληλοι αυτοί δακτύλιοι δημιουργούν έναν ενιαίο σωλήνα, τον σπονδυλικό σωλήνα, εντός του οποίου φέρεται ο νωτιαίος μυελός. Κάθε σπόνδυλος αρθρώνεται με τον υπερκείμενο και υποκείμενο σπόνδυλο μέσω των αρθρικών αποφύσεων. Αυτή είναι σε γενικές γραμμές η θέση των σπονδύλων στη σπονδυλική διάταξη.
Οι σπόνδυλοι διακρίνονται επιμέρους ανάλογα της θέσης τους στη σπονδυλική στήλη από άνω προς τα κάτω σε:
- επτά αυχενικούς, οι εγκάρσιες αποφύσεις των οποίων παρουσιάζουν οπή (εγκάρσιο τρήμα) από την οποία και διέρχονται τα αγγεία των σπονδύλων.
- δώδεκα θωρακικούς, στους οποίους αρθρώνονται οι αντίστοιχες πλευρές.
- πέντε οσφυϊκούς, που το σώμα τους είναι μεγαλύτερο όλων των προηγουμένων σπονδύλων.
- πέντε (ενοποιημένους) ιερούς, που το μέγεθός τους ελαττώνεται προς τα κάτω και που στην μεν παιδική ηλικία φέρονται ανεξάρτητοι στους δε ενήλικους συνοστεώνονονται δημιουργώντας το ιερό οστό, και
- 4-5 κοκκυγικούς. Οι τελευταίοι αυτοί φέρονται επίσης συνοστεωμένοι αποτελώντας τον κόκκυγα.
Ειδικότερα ο πρώτος άνω σπόνδυλος που συνδέει το κρανίο με τη σπονδυλική στήλη ονομάζεται άτλας και ο αμέσως επόμενος (ο δεύτερος) αναβολέας (ή ορθότερα βάσει των ανατομικών ατλάντων Gray, Sobotta και Netter, ονομάζεται άξονας). Οι δύο αυτοί σπόνδυλοι διαφέρουν των άλλων και χρησιμεύουν για την κίνηση της κεφαλής. Συγκεκριμένα ο άτλας δεν φέρει σώμα πλην όμως περικλείει στον δακτύλιό του την οδοντοειδή απόφυση του αναβολέα που λέγεται και «δόντι του αναβολέα». Επίσης και ο έβδομος αυχενικός σπόνδυλος παρουσιάζει χαρακτηριστική απόφυση που σχηματίζει προεξοχή ιδιαίτερα αντιληπτή σε αδύνατα άτομα, εξ ου και ονομάζεται προέχων σπόνδυλος.
Κυρτώσεις
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η σπονδυλική στήλη, από τον τρόπο της άρθρωσης των σπονδύλων, παρουσιάζει μεγάλη κινητικότητα. Παρά ταύτα δεν είναι τελείως ευθεία, όπως μπορεί να φαίνεται από την πρόσθια ή οπίσθια πλευρά, αλλά παρουσιάζει διάφορες κυρτώσεις ή κυρτώματα, εναλλασσόμενα, δύο εμπρόσθια και δύο οπίσθια, που ονομάζονται ανάλογα με τη θέση τους. Έτσι παρατηρούνται από άνω προς τα κάτω:
- η αυχενική κύρτωση ή αυχενικό κύρτωμα (ανοιχτή προς τα πίσω)
- η θωρακική κύρτωση ή θωρακικό κύρτωμα (ανοιχτή προς τα εμπρός)
- η οσφυϊκή κύρτωση ή οσφυϊκό κύρτωμα (ανοιχτή προς τα πίσω), και
- το ιερο κύρτωμα ή ιεροκοκκυγικό κύρτωμα (ανοιχτή προς εμπρός) (δείτε σχετ. 1η εικόνα).
Οι κυρτώσεις αυτές εξυπηρετούν κατά τον καλύτερο τρόπο αφενός την όρθια στάση του ανθρώπου και αφετέρου την ελαστικότητα που θα πρέπει να παρέχει σε όλο το βάρος του σώματος σε οποιαδήποτε μετακίνηση, βάδισμα, τρέξιμο, άλματα κ.λπ. Εκτός όμως των παραπάνω υφίσταται σε όλους σχεδόν τους ανθρώπους μία ακόμη ελαφρά πλάγια κύρτωση ανοικτή προς τα αριστερά, έτσι ώστε ο αριστερός ώμος να φαίνεται πάντα ελαφρώς ανυψωμένος σε σχέση με τον δεξιό. Το φαινόμενο αυτό δεν έχει ερμηνευτεί, και οι απόψεις ότι προέρχεται είτε από το ότι η δεξιά πλευρά παρουσιάζει μεγαλύτερο μυϊκό τόνο είτε από τη στάση των μαθητών στα σχολικά θρανία δεν ευσταθούν, αφού το αυτό φαινόμενο παρουσιάζουν και οι αριστερόχειρες αλλά και άτομα που φοιτούν σε σχολεία χωρίς θρανία.
Παθήσεις
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Πολλές φορές παρουσιάζονται υπέρμετρες κυρτώσεις της σπονδυλικής στήλης από παθολογικές αιτίες. Τέτοιες είναι:
- Λόρδωση, με έντονο άνοιγμα προς τα πίσω, ονομασία που προήλθε από την υπεροπτική γενικότερη εικόνα των λόρδων (αύξηση οσφυϊκού κυρτώματος)
- Κύφωση (από το αρχαίο κυφός: σκυφτός): αντίθετη της προηγουμένης, με έντονο άνοιγμα προς τα εμπρός, εμφανέστερη σε υπερήλικα άτομα (αύξηση θωρακικού κυρτώματος), και
- Σκολίωση (από το αρχαίο σκολιός: στραβός):, με έντονη κυρτότητα της σπονδυλικής στήλης είτε προς τα δεξιά, είτε προς τα αριστερά. Τα αίτιά της είναι άγνωστα στις περισσότερες περιπτώσεις και συγγενή στο 15% των περιπτώσεων περίπου.
