Συμβούλιο Περεϊάσλαβ

Το Συμβούλιο Περεϊάσλαβ (ουκρανικά: Перея́славська рáда‎‎, ρωσικά: Переясла́вская рáда‎‎), ήταν μια επίσημη συνάντηση που συγκλήθηκε στην πόλη του Περεϊάσλαβ (στη Κεντρική Ουκρανία) τον Ιανουάριο του 1654, για το τελετουργικό όρκου πίστης από τους Κοζάκους στο Τσάρο της Μόσκοβας. Η τελετή πραγματοποιήθηκε ταυτόχρονα με συνεχιζόμενες διαπραγματεύσεις που ξεκίνησαν με πρωτοβουλία του Αταμάνου Μπογκντάν Χμελνίτσκι για την αντιμετώπιση του ζητήματος του Χετμανάτου/Αταμανάτου των Κοζάκων ενόψει της συνεχιζόμενης Εξέγερσης Χμελνίτσκι κατά της Πολωνικής-Λιθουανικής Κοινοπολιτείας. Οι διαπραγματεύσεις κατέληξαν στη Συνθήκη του Περεϊάσλαβ (επίσης γνωστή ως Άρθρα του Μαρτίου ή Συμφωνία Περεϊάσλαβ). Η ίδια η συνθήκη οριστικοποιήθηκε στη Μόσχα τον Απρίλιο του 1654 (τον Μάρτιο με παλιό ημερολόγιο).

Σύμφωνα με τη ρωσική ιστοριογραφία, ο Χμελνίτσκι εξασφάλισε τη στρατιωτική προστασία του Βασίλειου της Ρωσίας με αντάλλαγμα την υποταγή στον Τσάρο. Δόθηκε όρκος πίστης προς τον Ρώσο μονάρχη από την ηγεσία του Κοζάκου Αταμάνου, ακολουθούμενος από την ορκωμοσία και άλλων αξιωματούχων, κληρικών και κατοίκων του Αταμανάτου. Η ακριβής φύση της σχέσης που προβλέπεται από τη συμφωνία μεταξύ του Αταμανάτου και της Ρωσίας είναι θέμα επιστημονικής αντιπαράθεσης. Ακολούθησε το Συμβούλιο του Περεϊάσλαβ μετά την ανταλλαγή των επίσημων εγγράφων των 'Αρθρων του Μαρτίου (από τη μεριά του Αταμανάτου των Κοζάκων) και της Διακήρυξης του Τσάρου (από τη πλευρά της Μόσκοβας).

Στο Συμβούλιο παρευρέθηκε αντιπροσωπεία από τη Μόσχα με επικεφαλής τον Vasiliy Buturlin. Στη συνέχεια, ακολούθησε η υιοθέτηση στη Μόσχα των Άρθρων του Μαρτίου που προέβλεπαν ένα καθεστώς αυτονομίας του Αταμανάτου στο ρωσικό κράτος. Η συμφωνία πυροδότησε Ρωσο-Πολωνικό Πόλεμο (1654-67). Η οριστική νομική διευθέτηση του ζητήματος πραγματοποιήθηκε μέσω της Συνθήκης Αιώνιας Ειρήνης του 1686 που συνομολογήθηκε από τη Ρωσία και τη Πολωνία, και επιβεβαίωσε εκ νέου την κυριαρχία της Ρωσίας στα εδάφη της αυτοδιοικούμενης Ζαπορίζια (Zaporizhian Sich) και της Αριστερής Όχθης της Ουκρανίας, καθώς και της πόλης του Κιέβου.

Το Ιστορικό των διαπραγματεύσεων

Τον Ιανουάριο του 1648, μια μεγάλη αντιπολωνική εξέγερση με επικεφαλής τον Μπογκντάν Χμελνίτσκι, ξεκίνησε στα εδάφη της Ζαπορίζιας. Υποστηριζόμενες από λαϊκές μάζες και από το Χανάτο της Κριμαίας, οι εξεγεθέντες κέρδισαν αρκετές νίκες κατά των κυβερνητικών δυνάμεων της Πολωνικο-Λιθουανικής Κοινοπολιτείας, διεκδικώντας την αύξηση της συμμετοχής των Κοζάκων στο στρατό της Κοινοπολιτείας (συντηρούμενων εις βάρος του κρατικού ταμείου), την αποδυνάμωση της πολωνικής αριστοκρατικής καταπίεσης, της καταπίεσης από τους Εβραίους που διοικούσαν τη μεγάλη έγγεια ιδιοκτησία, καθώς και την ανάκτηση των θέσεων της Ορθόδοξης Εκκλησίας στα δικά της εδάφη. Ωστόσο, η αυτονομία που αποκτήθηκε από τον Χμελνίτσκι βρέθηκε να συμπιέζεται μεταξύ τριών Μεγάλων δυνάμεων: της Πολωνικής-Λιθουανικής Κοινοπολιτείας, του Βασιλείου της Ρωσίας και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Όντας ο κύριος ηγέτης της εξέγερσης, ο Χμελνίτσκι δεν μπόρεσε να κηρύξει ανεξαρτησία επειδή δεν ήταν νόμιμος μονάρχης και δεν υπήρχε ένας τέτοιος υποψήφιος μεταξύ άλλων ηγετών της εξέγερσης. Λαμβάνοντας υπόψη τους οικονομικούς και ανθρώπινους πόρους, η εξέγερση έλαβε χώρα σε καθυστερημένες περιοχές του πολωνικού στέμματος, στις επαρχίες Kijów, Czernihów και Bracław. Ο Χαν της Κριμαίας, ο μόνος σύμμαχος, δεν ενδιαφερόταν για μια αποφασιστική νίκη των Κοζάκων.

Χρονοδιάγραμμα διαπραγματεύσεων Κοζάκων - Μόσχας

Πιστεύεται ότι οι διαπραγματεύσεις για την ένωση της περιοχής της Ζαπορίζιας με τη Ρωσία είχαν ξεκινήσει ήδη από το 1648. Αυτή ήταν η κοινή εντύπωση ανάμεσα των σοβιετικών ιστορικών της Ουκρανίας και της Ρωσίας, όπως η Mykola Petrovsky. Πολλοί άλλοι Ουκρανοί ιστορικοί μεταξύ των οποίων οι Ivan Krypiakevych, Dmitriy Ilovaisky, Myron Korduba, Valeriy Smoliy και άλλοι ερμηνεύουν τις διαπραγματεύσεις ως μια προσπάθεια να οδηγήσουν τον Τσάρο στη στρατιωτική υποστήριξη των Κοζάκων και να τον παρακινήσουν να αγωνισθεί για την απόκτηση του πολωνικού στέμματος που έγινε διαθέσιμο μετά το θάνατο του Βλαδίσλαου Δ' της Πολωνίας.

• 18 Ιουνίου 1648 – η πρώτη γνωστή επίσημη επιστολή του Χμελνίτσκι προς τον Τσάρο Αλέξιο Ι, η οποία τελείωνε με την ευχή: «Έτσι, είθε ο Θεός να εκπληρώσει την προφητεία, που γιορτάζεται από την αρχαιότητα, στην οποία δώσαμε τους εαυτούς μας, καθώς και στα φιλεύσπλαχνα πόδια της βασιλικής σας εξοχότητας, όπως και τα χαμηλότερα, υποταγόμαστε υπάκουα.»
• 18 Ιουνίου 1648 – επιστολή του Χμελνίτσκι προς τον Μοσχοβίτη βοεβόδα της Σιβηρίας, Λεόντιεφ. Αναφορά ευνοϊκής στάσης των Κοζάκων έναντι του Τσάρου. Το ζήτημα της πίστης στον Τσάρο δεν τίθεται.
• 21 Ιουλίου 1648 – επιστολή του Χμελνίτσκι προς τον Μοσχοβίτη βοεβόδα Pleshcheyev του Putivl, μιας πόλης βορειοδυτικά της σημερινής ουκρανικής περιφέρειας του Sumy. Αναφορά στο κινήτρο συμμετοχής του Τσάρου της Μόσκοβας στον αγώνα απόκτησης του Πολωνικού στέμματος. Το ζήτημα της πίστης στον Τσάρο δεν τίθεται.
• Τέλη Δεκεμβρίου 1648 – αναχώρηση της αντιπροσωπείας του Χμελνίτσκι για τη Μόσχα. Η αντιπροσωπεία περιελάμβανε τον επικεφαλής απεσταλμένο Syluyan Muzhylovsky και τον Πατριάρχη Paisius I της Ιερουσαλήμ.
• Ιανουάριος 1649 – στη Μόσχα ο Πατριάρχης Παΐσιος έπεισε το Τσάρογια τις προθέσεις του Χμελνίτσκι «... χτυπώντας με μέτωπο την Αυτοκρατορική Αυτού Μεγαλειότητα, οπότε ο αυτοκράτορας διέταξε να του παραχωρήσει, τον Χμελνίτσκι και όλη τη περιοχή της Ζαπορίζια υπό το υψηλό αυτοκρατορικό χέρι του ...», αλλά στις σημειώσεις του ο Muzhylovsky αναφέρεται μόνο στο αίτημα για στρατιωτική βοήθεια, ενώ το ζήτημα της πίστης στον Τσάρο δεν τέθηκε.
• Απρίλιος 1649 – συνάντηση του Χμελνίτσκι με τον απεσταλμένο του Τσάρου Grigoriy Unkovsky στην Chyhyryn. Ο αταμάνος τόνισε σχετικά με τη συγγένεια της Ουκρανίας με τη Μόσχα: «... από το βάπτισμα του Αγίου Βλαδίμιρου και μετά είχαμε με τη Μόσχα μία ευσεβή χριστιανική πίστη και μία δύναμη ...» και ζητήσαμε στρατιωτική βοήθεια.
• Μάιος 1649 – απέλαση των απεσταλμένων του Χμελνίτσκι στη Μόσχα με επικεφαλής τον συνταγματάρχη Fedir Veshnyak του Chyhyryn. Στην επιστολή διαπίστευσης εκφράστηκε αναφορά για προτεκτοράτο του Μοσχοβίτη Τσάρου. «... θέστε μας υπό το δικό σας έλεος και άμυνα ... ολόκληρη τη Ρουθενία» Ταυτόχρονα, μια παρόμοια αντιπροσωπεία εστάλη στον Πρίγκιπα της Τρανσυλβανίας George II Rákóczi για να τον ενθαρρύνει να πολεμήσει για να κερδίσει το πολωνικό στέμμα.
• 16 Αυγούστου 1649 – ρηχή νίκη στη Μάχη του Zboriv. Προδομένος από τους Τάταρους της Κριμαίας, ο Χμελνίτσκι κατηγόρησε τη Μόσχα ότι δεν έστειλε βοήθεια. Οι σχέσεις Κοζάκων-Μόσχας επιδεινώθηκαν. Ο Αταμάνος και οι συνεργάτες του κατέφυγαν στη διπλωματική πίεση στη Μόσχα: εξέφρασαν ανοιχτά την ανάγκη στρατιωτικής βοήθειας από τους Μοσχοβίτες και αρνήθηκαν να δώσουν τον απατεώνα Timofey Akudinov, ο οποίος ισχυρίστηκε ότι ήταν γιος του Τσάρου Βασίλειου Δ' της Ρωσίας.
• Μάρτιος 1650 – ο Χμελνίτσκι αγνόησε τις διαταγές του Βασιλιά της Πολωνίας για προετοιμασίες για μια κοινή εκστρατεία Πολωνίας-Κριμαίας κατά της Μόσχας.
• Καλοκαίρι-φθινόπωρο του 1650 – αναβίωση του τουρκο-ουκρανικού διαλόγου για μετατροπή της Ζαπορίζια σε οθωμανικό προτεκτοράτο: «... Ουκρανία, White Ruthenia, Volhynia, Podolie με ολόκληρη τη Ruthenia μέχρι τη Wisla.»
• 1 Μαρτίου 1651 – Συνέλευση των Τάξεων (Zemsky Sobor) στη Μόσχα της φεουδαρχικής Ρωσίας. Τη προώθησαν οι κληρικοί της Μόσχας για το ενδεχόμενο παραβίασης από τους πολωνούς των όρων της Αιώνιας Ειρήνης, επιτρέποντας στον Αλέξη Μιχαίλοβιτς, να υιοθετήσει την Ζαπορίζια ως μια από τις περιοχές της επικράτειάς του.
• Σεπτέμβριος 1651 – Έφτασε ο απεσταλμένος Osman-aga στο Chyhyryn και ενημέρωσε για την ετοιμότητα του Υψηλής Πύλης να αναλάβει την Ουκρανία υπό τη προστασία της. Ο Χμελνίτσκι δεν βιάστηκε, αποβλέποντας στην απάντηση της Μόσχας.
• Μάρτιος 1652 – Απεσταλμένοι του Χμελνίτσκι στη Μόσχα. Ο απεσταλμένος Ιβάν Ίσκρα πρότεινε την άμεση ένταξη της Ζαπορίζια στη διακαιοδοσία του Τσάρου. Η κυβέρνηση του Τσάρου συμφώνησε να αναλάβει μόνο τον στρατό χωρίς την επικράτεια, προβλέπει στο μέλλον την ένταξη σε αυτή των εδαφών μεταξύ των κοιλάδων του Ντον και του Μεντβεντίτσα (παραπόταμου του Βόλγα).

Οι προετοιμασίες για επίσημη συνάντηση

Το 1653, η Συνέλευση των Τάξεων που έλαβε χώρα στη Μόσχα το φθινόπωρο, ενέκρινε την απόφαση να συμπεριληφθεί η Ουκρανία στο Μόσκοβα, και στις 2 Νοεμβρίου 1653, η κυβέρνηση της Μόσχας κήρυξε πόλεμο εναντίον της Πολωνικο-Λιθουανικής Κοινοπολιτείας. Για τη διεξαγωγή διαπραγματεύσεων μεταξύ δύο κρατών στην Ουκρανία, αναχώρησε από τη Μόσχα μια μεγάλη αντιπροσωπεία με επικεφαλής τον βογιάρο Vasili Buturlin. Η σύνθεσή της περιελάμβανε επίσης τον okolnichiy, I.Olferiev, τον αρχιδιπλωμάτη, L.Lopukhin, και εκπρόσωπους κληρικών.

Το ταξίδι διήρκεσε σχεδόν τρεις μήνες. Εκτός από τους κακούς δρόμους και την αναταραχή, έπρεπε να γίνει και ένας «βασιλικός νεωτερισμός», μιας και το κείμενο ομιλίας του Buturlin και η βασιλική ράβδος (bulawa) που ορίστηκε για τον Αταμάνο εξαφανίστηκαν μαζί με αρκετούς πολύτιμους λίθους, που ασφαλώς έπρεπε να ανακτηθούν. Επίσης, η αντιπροσωπεία έπρεπε να περιμένει σχεδόν μια εβδομάδα για την άφιξη του Χμελνίτσκι, ο οποίος καθυστέρησε στο Chyhyryn κατά την ταφή του μεγαλύτερου γιου του Tymofiy Khmelnytsky και αργότερα δεν μπόρεσε να διασχίσει τον Δνείπερο, καθώς ο πάγος στον ποταμό δεν ήταν αρκετά δυνατός.

Η συνάντηση του Περεϊάσλαβ και το αυτόνομο κράτος των Κοζάκων

Ο Bογιάρος Buturlin δίνει όρκο πίστης στο Ρώσο Τσάρο από τον Μπογκντάν Χμελνίτσκι.

Το Συμβούλιο Περεϊάσλαβ (Переяславська рада στα Ουκρανικά) πραγματοποιήθηκε στις 18 Ιανουαρίου. Προοριζόταν να λειτουργήσει ως το ανώτατο συμβούλιο των Κοζάκων και να δείξει την ενότητα και την αποφασιστικότητα του «έθνους των Ρους». Στρατιωτικοί ηγέτες και εκπρόσωποι περιφερειακών φρουρών, ευγενείς και δημοτικοί άρχοντες άκουσαν την ομιλία του Κοζάκου Αταμάνου Μπογκντάν Χμελνίτσκι, ο οποίος επεσήμαινε την αναγκαιότητα της ρωσικής προστασίας. Το κοινό απάντησε με χειροκροτήματα και συγκατάθεση. Η συνθήκη, που ξεκίνησε με τον Buturlin αργότερα την ίδια ημέρα, επικαλέστηκε μόνο την προστασία του κράτους των Κοζάκων από τον Τσάρο και προοριζόταν ως πράξη επίσημου διαχωρισμού της Ουκρανίας από την Πολωνική-Λιθουανική Κοινοπολιτεία (η ουκρανική ανεξαρτησία είχε ανακηρυχθεί ανεπίσημα νωρίτερα κατά τη διάρκεια της εξέγερσης από τον Χμελνίτσκι). Οι συμμετέχοντες στην προετοιμασία της συνθήκης στο Περεϊάσλαβ περιλάμβαναν, εκτός από τον Χμελνίτσκι, τον αρχηγό γραμματέα Ivan Vyhovsky και πολλούς άλλους Κοζάκους πρεσβύτερους, καθώς και ένα μεγάλο επισκεπτόμενο στρατιωτικό σώμα από τη Ρωσία.

Οι ηγέτες των Κοζάκων προσπάθησαν μάταια να αποσπάσουν από τον Buturlin ορισμένες δεσμευτικές δηλώσεις. O απεσταλμένος αρνήθηκε, ισχυριζόμενος έλλειψη εξουσίας και αφήνει την επίλυση συγκεκριμένων ζητημάτων σε μελλοντικές αποφάσεις του Τσάρου, τις οποίες περίμενε να είναι ευνοϊκές για τους Κοζάκους. Ο Χμελνίτσκι και πολλοί Ουκρανοί (συνολικά 127.000, συμπεριλαμβανομένων 64.000 Κοζάκων, σύμφωνα με ρωσικές εκτιμήσεις) κατέληξαν να ορκίζονται πίστη στον Τσάρο. Σε πολλές πόλεις της Ουκρανίας, οι κάτοικοι αναγκάστηκαν να πάνε στην κεντρική πλατεία για να πάρουν τον όρκο. Μέρος των Ορθόδοξων κληρικών πήρε τον όρκο μόνο μετά από μακρά αντίσταση και ορισμένοι ηγέτες των Κοζάκων δεν ορκίστηκαν. Οι πραγματικές λεπτομέρειες της συμφωνίας αποτέλεσαν αντικείμενο διαπραγματεύσεων τον επόμενο Μάρτιο και Απρίλιο στη Μόσχα από τους εκπροσώπους των Κοζάκων και τον Βασιλείου. Οι Ρώσοι συμφώνησαν με την πλειονότητα των ουκρανικών απαιτήσεων, παραχωρώντας στο κράτος των Κοζάκων ευρεία αυτονομία, μεγάλη στράτευσή τους και διατήρηση του καθεστώτος του Ορθόδοξου Μητροπολίτη του Κιέβου, ο οποίος θα συνέχιζε να αναφέρει στον Πατριάρχη της Κωνσταντινούπολης (και όχι στη Μόσχα). Ο Κοζάκος Αταμάνος απαγορεύτηκε να ασκήσει ανεξάρτητη εξωτερική πολιτική, ειδικά σε σχέση με την Κοινοπολιτεία και την Οθωμανική Αυτοκρατορία, καθώς η υπεράσπιση του Χετμανάτου είχε αναληφθεί από τον Τσάρο. Το καθεστώς της Ουκρανίας, το οποίο θεώρησαν οι διαπραγματευτές ότι είναι τώρα σε ένωση με το ρωσικό κράτος (αντί για την Πολωνία), διευθετήθηκε κατ' αυτό το τρόπο. Οι λανθασμένες αλλά επίμονες πολιτικές της Κοινοπολιτείας θεωρούνται ευρέως ως η αιτία της αλλαγής κατεύθυνσης των Κοζάκων, η οποία οδήγησε σε μια νέα και διαρκή διαμόρφωση της εξουσίας στην Κεντρική, Ανατολική και Νότια Ευρώπη.

Οι φαινομενικά γενναιόδωρες διατάξεις του συμφώνου Περεϊάσλαβ-Μόσχας υπονομεύθηκαν σύντομα από την εφαρμογή της πολιτικής στη πράξη, τις αυτοκρατορικές πολιτικές της Μόσχας και τους προσωπικούς ελιγμούς του Χμελνίτσκι. Απογοητευμένος από την Εκεχειρία της Βίλνας (1656) και άλλες ρωσικές κινήσεις, προσπάθησε να εξαγάγει τον Αταμανάτο από την εξάρτηση. Η Συνθήκη του Περεϊάσλαβ οδήγησε στο ξέσπασμα ρωσο-πολωνικού πολέμου (1654-1667) και το 1667 στην ανακωχή του Ανδρούσοβο, στην οποία η ανατολική Ουκρανία παραχωρήθηκε από την Πολωνία στη Ρωσία (στην πράξη σήμαινε περιορισμένη ανάκαμψη της δυτικής Ουκρανίας από την Κοινοπολιτεία). Το Κοζάκικο Αταμανάτο, το αυτόνομο ουκρανικό κράτος που ιδρύθηκε από τον Χμελνίτσκι, περιορίστηκε αργότερα στην αριστερή όχθη της Ουκρανίας και υπήρχε υπό τη Ρωσική Αυτοκρατορία έως ότου καταστράφηκε από τη Ρωσία το 1764-1775.

Τα σύγχρονα γραπτά αρχεία των συναλλαγών Pereyaslav-Moscow υπάρχουν και φυλάσσονται στο ρωσικό κρατικό αρχείο αρχαίων πράξεων στη Μόσχα.

Ιστορικές συνέπειες

Η τελική συνέπεια για το Αταμανάτο ήταν η διάλυση του αυτόνομου κράτους της Ζαπορίζια το 1775, και η επιβολή της δουλοπαροικίας στην περιοχή, καθώς και μια συστηματική διαδικασία ρωσοποίησης.

Για τη Ρωσία, η συμφωνία οδήγησε τελικά στην πλήρη ενσωμάτωση του Αταμανάτου στο ρωσικό κράτος, παρέχοντας μια δικαιολογία για τον τίτλο των Ρώσων τσαρών και αυτοκρατόρων, του Αυτοκράτωρα πασών των Ρωσιών (ρωσικά: Самодержецъ Всероссійскій‎‎). Η Ρωσία, που ήταν εκείνη την εποχή το μόνο μέρος των πρώην Ρους του Κιέβου που δεν ήταν υπό ξένη κατοχή, θεωρούσε τον εαυτό της ως διάδοχο αυτών των Ρους και τον επανενωτή όλων των εδαφών των Ρους. Στη συνέχεια, τον 20ο αιώνα, στην επίσημη σοβιετική προπαγάνδα και την ιστορία, το Συμβούλιο του Περαϊάσλαβ θεωρήθηκε επίσημα και αναφέρονταν ως πράξη «επανένωσης της Ουκρανίας με τη Ρωσία».

Για την Κοινοπολιτεία Πολωνίας-Λιθουανίας, η συμφωνία παρείχε ένα από τα πρώτα σημάδια της σταδιακής παρακμής της και της ενδεχόμενης κατάργησής της στα τέλη του 18ου αιώνα.

Η απόφαση που ελήφθη στο Περαϊάσλαβ θεωρείται από τους Ουκρανούς εθνικιστές ως θλιβερή και χαμένη ευκαιρία για την ουκρανική ανεξαρτησία. Το μνημείο «Ουράνιο τόξο» στην πρωτεύουσα της Ουκρανίας, το Κίεβο, που αναφέρεται ως «ζυγός των λαών», επιδεικνύει περαιτέρω τον αμφιλεγόμενο χαρακτήρα της συνθήκης. Φιλορωσικά Ουκρανικά κόμματα, από την άλλη πλευρά, γιορτάζουν την ημερομηνία αυτού του γεγονότος και ανανεώνουν εκκλήσεις για επανένωση των τριών ανατολικών σλαβικών εθνών: Ρωσία, Ουκρανία και Λευκορωσία.

Το 2004, μετά τον εορτασμό της 350ης επετείου της εκδήλωσης, η διοίκηση του Προέδρου Λεονίντ Κούτσμα της Ουκρανίας καθόρισε την 18η Ιανουαρίου ως επίσημη ημερομηνία για τον εορτασμό της εκδήλωσης, μια κίνηση που δημιούργησε αντιπαραθέσεις. Το 1954, οι εορτασμοί επετείου περιελάμβαναν τη μεταφορά της Κριμαίας από τη Ρωσική Σοβιετική Δημοκρατία στην Ουκρανική Σοβιετική Δημοκρατία της Σοβιετικής Ένωσης. Το 2014, η Κριμαία προσαρτήθηκε από τη Ρωσία.

Βιβλιογραφία

Εντυπη

Έντυπη

• Basarab, J. Pereiaslav 1654: Μια ιστοριογραφική μελέτη (Έντμοντον 1982) [1] Αρχειοθετήθηκε 2019-03-07 στο Wayback Machine.
• Braichevsky, M. Annexation or Unification ;: Critical Notes on One Conception, ed και trans G. Kulchycky (Μόναχο 1974)
• Hrushevs'kyi, M. Istoriia Ukraïny-Rusy, τόμος 9, bk 1 (Kiev 1928; New York 1957)
• Iakovliv, A. Ukra Ukns'ko-moskovs'ki dohovory κατά XVII – XVIII vikakh (Βαρσοβία 1934)
• Dohovir het'mana Bohdana Khmel'nyts'koho z moskovs'kym tsarem Oleksiiem Mykhailovychem (Νέα Υόρκη 1954)
• Ohloblyn, A. Συνθήκη του Pereyaslav 1654 (Τορόντο και Νέα Υόρκη 1954)
• Prokopovych, V. «Το πρόβλημα της νομικής φύσης της Ένωσης της Ουκρανίας με τον Muscovy», AUA, 4 (Χειμώνας-Άνοιξη 1955)
• O'Brien, CB Muscovy και η Ουκρανία: Από τη Συμφωνία του Περειάσλαβ έως την Εκεχειρία για την Εκεχειρία, 1654-1667 (Μπέρκλεϋ και Λος Άντζελες 1963)
• Pereiaslavs'ka rada 1654 roku. Istoriohrafiia ta doslidzhennia (Κίεβο 2003) [2]Αρχειοθετήθηκε 2017-11-09 στο Wayback Machine.
• Velychenko, S., ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΙΣΤΟΡΙΚΩΝ, ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΙΔΕΩΝ,
• Στην πολιτική της Μπογκντάν Χμελνίτσκι ΚΑΙ ΤΑ ΣΤΕΛΕΧΗ ΚΟΖΑΚΟΣ ΜΕΤΑΞΥ 1648 AND 1657 διδακτορικής διατριβής (University of London, 1981) < [3] >

Σε σύνδεση

• Προς την Ιστορία της Συνθήκης του Pereyaslav, του Zerkalo Nedeli (the Mirror Weekly), 4-10 Οκτωβρίου 2003, διατίθεται διαδικτυακά στα Ρωσικά και στα Ουκρανικά .
• Εγκυκλοπαίδεια της Ουκρανίας εγγραφή στο θέμα
• Δελτίο Τύπου του Παγκόσμιου Κογκρέσου της Ουκρανίας - Σχετικά με την τήρηση της Συνθήκης του Περασλάβ
• Η Συμφωνία του Pereyaslav