Σφαγή του Ζονγκ

Ο όρος σφαγή του Ζονγκ (αγγλικά: Zong Massacre, ενώ στο παρελθον χρησιμοποιούταν επίσης ο όρος υπόθεση Ζονγκ, Zong Affair) αφορά την μαζική δολοφονία Αφρικανών δούλων που έλαβε χώρα το 1781 στο πλοίο Ζονγκ (Zong) ιδιοκτησίας Τζέιμς Γκρέγκσον. Η υπόθεση αυτή προκάλεσε σάλο στην Βρετανία, ανοίγοντας τον δρόμο για δράσεις σχετικά με την κατάργηση του δουλεμπορίου στη χώρα.

Τα γεγονότα του Ζονγκ

Αντίγραφο του Ζονγκ στο Λονδίνο το 2007, για την επέτειο των 200 ετών από την κατάργηση του δουλεμπορίου.

Το περιστατικό έλαβε χώρα στον Ατλαντικό Ωκεανό. Το βρετανικό δουλεμπορικό πλοίο Ζονγκ, καταχωρημένο στο Λίβερπουλ, απόπλευσε γεμάτο σκλάβους στις 6 Σεπτεμβρίου 1781 από την Αφρική με κατεύθυνση προς τη Τζαμάικα. Λόγω του μεγάλου αριθμού σκλάβων που κουβαλούσε προκλήθηκε υποσιτισμός και ξέσπασαν αρρώστιες, με αποτέλεσμα μέχρι τις 29 Νοεμβρίου, 7 μέλη του πληρώματος και 60 σκλάβοι να έχουν χάσει τη ζωή τους.

Επίσης το πλοίο, λόγω ισχυρών ανέμων, είχε καθυστερήσει να φτάσει στον προορισμό του και ο πλοίαρχος Λουκ Κόλινγουντ υπολόγιζε πως οι νεκροί μεταξύ των σκλάβων και του πληρώματος θα αυξάνονταν, μέχρι το τέλος. Η ασφάλεια του πλοίου κάλυπτε οικονομικά την οικονομική ζημιά που θα προκαλούνταν από τον θάνατο μέρους των σκλάβων, μόνο σε περίπτωση που αυτοί έβρισκαν τον θάνατο από πνιγμό στη θάλασσα, αλλά όχι από οποιαδήποτε άλλα αίτια.

Ο πλοίαρχος κάλεσε τους αξιωματικούς του πλοίου και τους πρότεινε να πετάξουν τους άρρωστους σκλάβους στην θάλασσα. Αν και ο πρώτος αξιωματικός Τζέιμς Κέλσαλ διαφώνησε, η απόφαση συμφωνήθηκε. Στις επόμενες τρεις ημέρες, 122 σκλάβοι ρίχτηκαν αλυσοδεμένοι στον Ατλαντικό Ωκεανό - 54 στις 29 Νοεμβρίου, 42 στις 30 Νοεμβρίου και 26 την 1η Δεκεμβρίου, ενώ άλλοι 10 αποφάσισαν να πέσουν μέσα στη θάλασσα από μόνοι τους, σε συμπαράσταση στο μαρτύριο των θυμάτων.

Αργότερα, λέχθηκε πως η επιλογή να ρίξουν τους σκλάβους στον ωκεανό είχε να κάνει με τον κίνδυνο να τελειώσουν τα αποθέματα νερού στο πλοίο. Όμως, όταν το δουλεμπορικό έφτασε στη Τζαμάικα, στις 22 Δεκεμβρίου, είχε απόθεμα 420 γαλόνια νερού.

Δικαστική εξέλιξη

Ο Γκάρνιβαλ Σαρπ, Άγγλος ακτιβιστής κατά του δουλεμπορίου, 1820.

Οι ιδιοκτήτες επιδίωξαν να εισπράξουν την ασφάλεια, αλλά η ασφαλιστική βασίστηκε στην μαρτυρία του Κέλσαλ που είχε διαφωνήσει με την απόφαση. Αρχικά το δικαστήριο που εξέτασε την υπόθεση αποφάνθηκε υπέρ των ιδιοκτητών. Η ασφαλιστική άσκησε έφεση. Ο Γκάρνιβαλ Σαρπ, ένας από τους πρώτους ακτιβιστές κατά του δουλεμπορίου, αφού πρώτα έλαβε γνώση των γεγονότων από έναν σκλάβο που είχε στο μεταξύ απελευθερωθεί, τον Ολονταχ Εκουιάνο , αποφάσισε να εμπλακεί στην υπόθεση.

Οι όποιες απόπειρες του Σαρπ για δίωξη των υπευθύνων για δολοφονία, όμως, δεν επιτεύχθηκαν. Ο τότε Γενικός Εισαγγελέας Αγγλίας και Ουαλίας Τζον Λι, υποστήριξε πως η υπόθεση θα ήταν ίδια με το «αν είχαν ριχτεί στη θάλασσα άλογα». Υποστήριξε επίσης πως η δίκη αφορούσε απλά μια υπόθεση όπου ρίχτηκε στη θάλασσα το εμπόρευμα ενός πλοίου και πως δεν θα μπορούσαν για τον λόγο αυτό να υπάρχουν κατηγορίες για ανθρωποκτονία, ενώ πως το όλο περιστατικό ήταν υπέρ των συμφερόντων του πλοίου, καθώς κινδύνευε η ασφάλεια του πληρώματος. Ο Λόρδος του Μάνσφιλντ υποστήριξε πως οι πλοιοκτήτες δεν θα μπορούσαν να ζητήσουν αποζημίωση λόγω έλλειψης στοιχείων για λάθος στους υπολογισμούς της διαχείρισης του φορτίου.

Επιρροές από το περιστατικό

Το Δουλεμπορικό (J. M. W. Turner)

Δύο αξιοσημείωτοι ακτιβιστές οι οποίοι εμπνεύστηκαν από το περιστατικό ήταν ο Τόμας Κλάρκσον (Thomas Clarkson) , ο οποίος έγραψε το «Δοκίμιο για τη δουλεία και το εμπόριο του ανθρώπινου είδους», και ο Τζέιμς Ράμσεϊ (James Ramsay) , ο οποίος έγραψε το «Δοκίμιο για τη θεραπεία και τη μετατροπή των αφρικανικών σκλάβων στις Αποικίες της Ζάχαρης».

Το 1807 η Βρετανική Αυτοκρατορία θα καταργήσει το δουλεμπόριο, ενώ το 1833 θα καταργήσει και την πρακτική της δουλείας. Το 1840 ο Τζ.Μ.Ου. Τέρνερ, εμπνευσμένος από την Σφαγή του Ζονγκ, (καθώς και από τις «Εποχές» του Τζέιμς Τόμσον) θα ζωγραφίσει τον πίνακα «Δουλεμπορικό», με σκοπό την παραπέρα συνέχιση των προσπαθειών για την παγκόσμια κατάργηση του δουλεμπορίου.

Η ποιητική συλλογή του 2008, της καναδής M NourbeSe Philip με τίτλο «Zong!» Είναι εμπνευσμένη από το περιστατικό, ενώ το 2007 ένα αντίγραφο του πλοίου, με αφορμή τα 200 χρόνια από την κατάργηση του δουλεμπορίου έπλευσε στη Γέφυρα του Πύργου (Tower Bridge) στο Λονδίνο.

Περαιτέρω ανάγνωση

• Gregson v. Gilbert (1783), 3 Dougl 232; 99 English Reports 629
• Baucom, Ian (2005). Specters of the Atlantic: Finance Capital, Slavery, and the Philosophy of History. Durham: Duke University Press. ISBN 0822335581. 
• Oldham, James (2007). «Insurance Litigation Involving the Zong and Other British Slave Ships, 1780-1807». Journal of Legal History 28 (3): 299–318. doi:10.1080/01440360701698437. 
• Rupprecht, Anita (2008). «'A Limited Sort of Property': History, Memory and the Slave Ship Zong». Slavery & Abolition 29 (2): 265–277. doi:10.1080/01440390802027913. 
• Shyllon, F. O. (1974). Black Slaves in Britain. London: Oxford University Press. 
• Webster, Jane (2007). «The Zong in the Context of the Eighteenth-Century Slave Trade». Journal of Legal History 28 (3): 285–298. doi:10.1080/01440360701698403. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Zong! της M. NourbeSe Philip
• Πληροφορίες για το Zong
• Slave Ship Zong (1781)
• Understanding Slavery
• The Middle Passage Educational activity tool for learning about the massacre. The National Great Blacks In Wax Museum.
• Granville Sharp and the Zong massacre
• Lists of archival sources held by the National Archives (UK) relating to the court case Αρχειοθετήθηκε 2010-11-19 στο Wayback Machine.
• A Jamaican perspective Αρχειοθετήθηκε 2010-02-28 στο Wayback Machine.