Ξύλινοι σύνδεσμοι

Σχηματική απεικόνιση από ξύλινο σύνδεσμο «χελιδονοουράς».

Τεχνίτης με φαλτσοπρίονο μορφοποιεί έναν ξύλινο σύνδεσμο (τύπου «μόρσου-εγκοπής»).

Οι ξύλινοι σύνδεσμοι (αγγλ. woodworking joints), ή ξυλουργικοί σύνδεσμοι, είναι τύποι συνδεσμολογίας, διαφόρων μορφών, που αφορούν στη συνένωση ξύλινων τεμαχίων και στοιχείων στην ξυλουργική, τη βιοτεχνική και βιομηχανική παραγωγή επίπλων, κουφωμάτων και απλών ή σύνθετων κατασκευών, όπως π.χ. ξύλινες κατοικίες, στέγες, σκέπαστρα, κιόσκια, πέργκολες και άλλες.

Ορισμένοι σύνδεσμοι συμπεριλαμβάνουν και μεταλλικούς συνδετήρες ή κόλλες ή άλλα μη ξυλώδη συνδετικά. Οι πιο συνηθισμένοι και διαδεδομένοι σύνδεσμοι -από αρχαιοτάτων χρόνων- αποτελούνται αμιγώς από ξύλινα συμπαγή στοιχεία.

Τα χαρακτηριστικά των συνδέσεων που δημιουργούνται, λ.χ. συνεκτικότητα, σταθερότητα, ευκαμψία, θλιπτική αντοχή, αντοχή σε κάμψη, εμφάνιση, επηρεάζονται από τις ιδιότητες των υλικών που χρησιμοποιούνται αλλά και τον εν γένει σκοπό της συνδεσμολογίας. Γενικά χρησιμοποιούνται διαφορετικές τεχνικές της ξυλουργικής για την κάλυψη των διαφορετικών απαιτήσεων που υπάρχουν κάθε φορά. Για παράδειγμα, οι σύνδεσμοι ξύλου ή συνδεσμολογίες για την κατασκευή μιας ξύλινης κατοικίας ή στέγης είναι σαφώς διαφορετικές από εκείνες για τη συναρμογή ξύλινων παιδικών παιχνιδιών, κιβωτίων, ή ξύλινων κουφωμάτων, αν και ορισμένες ενδέχεται μερικώς να αλληλεπικαλύπτονται.

Τύποι συνδέσμων

Κλασικοί ξύλινοι σύνδεσμοι

Τύπος	Εικόνα	Περιγραφή
Ίσιος σύνδεσμος (κάθετα μέτωπα)		Ο ίσιος σύνδεσμος (αγγλ. Butt joint) αποτελεί την απλούστερη σύνδεση ξύλο-με-ξύλο και φέρει κάθετα μέτωπα. Στην ένωση αυτή, δύο στοιχεία ενώνονται απλώς, ξύλινο άκρο-με-άκρο, χωρίς κάποια διαμόρφωση. Αυτός ο σύνδεσμος των άκρων είναι πολύ εύκολος και απλός σαν συνδεσμολογία, καθώς περιλαμβάνει την κοπή των ξύλων στο κατάλληλο μήκος και τη συγκόλλησή τους. Ωστόσο, είναι η πιο αδύναμη σύνδεση και βασίζεται μόνο στην κόλλα για τη συγκράτηση και συνεκτικότητα των επιμέρους μερών.
Γωνιακός χαρακτός ή μισοχαρακτός σύνδεσμος		Ο χαρακτός σύνδεσμος (αγγλ. Lap joint), ή και μισοχαρακτός σύνδεσμος, είναι ένας γωνιακός τύπος σύνδεσης όταν μορφοποιείται ένα άκρο ενός ξύλου και συνδέεται – συνενώνεται με ένα άλλο στοιχείο ξύλου. Δεν χρησιμοποιείται πάρα πολύ, συνήθως απαντάται σε μικρά ξύλινα τελάρα, πλαίσια, και καφάσια. Η μορφοποίησή του είναι όμοια με αυτή του μισοχαρακτού συνδέσμου μήκους , με μόνη διαφορά ότι το μήκος του είναι ίσο με το πλάτος των ξύλινων στοιχείων. Μπορεί να είναι απλός γωνιακός μισοχαρακτός, ή να είναι και με φαλτσογωνιά. Δεν παρέχει σημαντική μηχανική συνεκτικότητα.
Γωνιακός ξεμορσαριστός σύνδεσμος		Ο γωνιακός ξεμορσαριστός σύνδεσμος (αγγλ. Bridle joint) είναι πολύ διαδεδομένος στην επιπλοποιία και την ξυλουργική. Το άκρο ενός στοιχείου τοποθετείται και συνδέεται με ένα άλλο στοιχείο ξύλου. Λόγω της μεγάλης επιφάνειας του ξύλου και της κόλλας που εφαρμόζεται, αυτή η σύνδεση είναι πολύ ισχυρή. Φτιάχνεται όπως και ο ξεμορσαριστός μήκους, ωστόσο το μήκος της σύνδεσης είναι ίσο με το πλάτος της. Μπορεί να γίνει απλός (γωνιακός) ξεμορσαριστός, ή να είναι γωνιακός με φαλτσογωνιά, ή ακόμη και να γίνει διπλός ξεμορσαριστός, δηλ. με δύο μορφές εγκοπών (και μόρσων) στα ξύλινα στοιχεία.
Σύνδεσμος με καβίλιες		Η σύνδεση με καβίλιες (αγγλ. Dowel joint) είναι πάρα πολύ συνηθισμένη στα έπιπλα (βιβλιοθήκες, ντουλάπες, συρτάρια κ.α.) συνήθως σε κατά πλάτος επιφάνειες. Επίσης εφαρμόζεται στα πλαϊνά επίπλων, και σε ταμπλάδες και καπάκια σε τραπέζια. Οι καβίλιες είναι ξύλινα κυλινδρικά στοιχεία –που φέρουν αξονικές αυλακιές- και έχουν διάμετρο περίπου 5-30 mm. Στο σύνδεσμο αυτό συνήθως υπάρχει χρήση μιας κόλλας, η οποία και διαφεύγει εκατέρωθεν των αυλακιών. Η μία ξύλινη πλευρά έχει μορφοποιηθεί με κατάλληλη οπή. Στις οπές αυτές θα εισέλθουν οι καβίλιες που είναι ήδη προσαρτημένες στην άλλη πλευρά του ξύλινου στοιχείου που είναι προς σύνδεση. Στη βιομηχανία , τέτοιο σύνδεσμοι γίνονται με αυτόματα μηχανήματα παραγωγής, και έτσι η σύνδεση με καβίλιες είναι πολύ κοινή στα εργοστάσια επίπλων. Επιτυγχάνεται έτσι και ακρίβεια στο σημάδεμα και στο τρύπημα.
Σύνδεσμος σταυρωτός με καβίλιες		Παρόμοιος τύπος συνδέσμου (αγγλ. Cross dowel joint), με το σύνδεσμο με καβίλιες. Η καβίλια, ωστόσο, είναι σπειροειδής και μεταλλική. Στη συνέχεια εισάγεται μια βίδα μέσω μιας απέναντι σχισμής και έτσι με σφίξιμο επιτυγχάνεται ένα καλύτερο αποτέλεσμα συνένωσης. Είναι κοινός σύνδεσμος στα έπιπλα.
Γωνιακός σύνδεσμος ή σύνδεσμος με φαλτσογωνιά		Ο γωνιακός σύνδεσμος (αγγλ. Mitre joint), ή αλλιώς σύνδεσμος με φαλτσογωνιά, αφορά στην ένωση δύο ξύλινων στοιχείων και το κατακόρυφο στοιχείο να μπορεί να διατηρήσει το πλάτος του, ή όταν τα δύο στοιχεία είναι κομμένα λοξά, συνήθως σε μία γωνία 45 μοιρών. Και τα δύο στοιχεία ενώνονται έτσι σχηματίζοντας μαζί γωνία 90 μοιρών (γνωστή ως φαλτσογωνιά). Η φαλτσογωνιά είναι από αισθητικής άποψης πολύ επιθυμητή, ιδίως σε έπιπλα, και επίσης παρέχει και προστασία στα σόκορα του ξύλου από τις εξωτερικές συνθήκες λ.χ. υγρασία και ηλιακή ακτινοβολία.
Σύνδεσμος κιβωτίου με δόντια		Ο σύνδεσμος κιβωτίου (αγγλ. Box joint) είναι ένας γωνιακός σύνδεσμος. Ο σύνδεσμος κιβωτίου με δόντια εξασφαλίζει και αντοχή και καλή εμφάνιση. Τα δόντια συνήθως είναι είναι ίσα δόντια – δάχτυλα, τα οποία λέγονται και δακτυλωτά. Προτιμάται αυτός ο σύνδεσμος σε ξύλινα κιβώτια, τελάρα και ξύλινες ζαρντινιέρες, επίσης και σε κάποια μέρη επίπλων όπως λ.χ. τα συρτάρια από μασίφ ξυλεία. Τα δόντια, επίσης, μπορεί να είναι ισομερώς ή ανισομερώς μοιρασμένα ως προς τις διαστάσεις του, αλλά μπορεί να είναι: λοξά, καμπύλα, φανερά ή κρυφά. Μπορεί να είναι με κόλλα ή/και χωρίς κόλλα.
Σύνδεσμος χελιδονοουράς		Ο σύνδεσμος χελιδονοουράς, ή «χελιδονοουρά» (αγγλ. Dovetail joint) είναι τεχνική συνδεσμολογίας, όπου στα άκρα των τεμαχίων διαμορφώνονται «δάχτυλα», που ομοιάζουν με την ουρά του χελιδονιού, και τα οποία «κλειδώνονται» το ένα μέσα στο άλλο συνήθως με συγκολλητική ουσία. Οι «ουρές» αυτές φαίνεται να έχουν ένα τραπεζοειδές περίπου σχήμα. Εργασίες σύνδεσης στην ξυλουργική αξιοποιούν τη χελιδονοουρά σε έπιπλα, ντουλάπια και τραπέζια. Παρέχει ικανοποιητική συνοχή και συνεκτικότητα, αλλά μειωμένη αντοχή σε αξονικό εφελκυσμό. Τα «δάκτυλα» της χελιδονοουράς «δένουν» καλά μεταξύ τους, γι’ αυτό και ο τύπος αυτός σύνδεσης μπορεί να συνδυαστεί μαζί με τους περισσότερους από τους γωνιακούς συνδέσμους.
Σύνδεσμος τύπου χαρακώματος (ή σύνδεσμος "ποταμός")		Είναι σαν ένας σύνδεσμος - χαράκωμα και ονομάζεται σύνδεσμος ποταμός (αγγλ. Dado joint). Είναι κλασικός σύνδεσμος ραφιών. Φαίνεται σαν μια σχισμή ή αυλακιά που γίνεται στο ξύλο κάθετα στα «νερά» του, και σε ένα βάθος περίπου στο 1/3 του όλου πάχους του. Τυπικά εφαρμόζεται σε ράφια (βιβλιοθήκης) για την προσαρμογή των ραφιών στο κύριο σώμα της βιβλιοθήκης. Ορισμένες φορές η σύνδεση αυτή ενισχύεται, είτε με διπλή ή μονή χελιδονοούρα, είτε με διπλή πατούρα στα ράφια. Συνιστάται για συμπαγές ξύλο και για κόντρα-πλακέ και πρέπει να αποφεύγεται για τις τεχνητές ξυλοπλάκες (λ.χ. μοριοπλάκες, MDF).
Σύνδεσμος με γκινισιά		Ο σύνδεσμος με γκινισιά (αγγλ. Groove joint) γίνεται πιο σπάνια στην ξυλουργική. Η γκινισιά σχετίζεται με τη δημιουργία μιας αυλάκωσης παράλληλα με τις ίνες του ξύλου. Γίνεται στην κατασκευή ντουλαπιών ή κατά μήκος των πλευρών και των άκρων των ξύλινων πάνελ (ξυλοπλακών), ή σπανιότερα στις στέγες και τα δάπεδα. Μπορεί η γκινισιά να διαπερνά όλο το μήκος της επιφάνειας, ή μπορεί και να σταματάει (δηλ. να είναι κρυφή γκινισιά).
Σύνδεσμος με πτερύγιο - γκινισιά		Ο σύνδεσμος με πτερύγιο – γκινισιά (αγγλ. Tongue and groove) ευρέως χρησιμοποιείται σε πατώματα, τοίχους, ταβάνια αλλά και σε πόρτες και πορτάκια επίπλων από συμπαγές ξύλο. Χαράσσεται μία «εντορμία» (κν. γκινισιά) κατά μήκος της πλευράς μιας ξύλινης σανίδας και από την άλλη μορφοποιείται ένας κατά μήκος «τόρμος» (κν. πτερύγιο) σε αντίστοιχες διαστάσεις, συνήθως με μικρότερο πλάτος, κατά 1-2 mm. Κατά τη συναρμολόγηση, στη γκινισιά εισχωρεί μέσα το πτερύγιο του διπλανού ξύλινου στοιχείου. Είναι συχνός σύνδεσμος σε ξύλινα παρκέτα. Σπανιότερα λέγεται και «γλώσσα – λούκι», ή αλλιώς «αρσενικό – θηλυκό». Πιθανά είναι σύνδεσμος πιο χρονοβόρος και επιφέρει μεγαλύτερη φθορά σε ξύλο (δηλ. φύρα).
Σύνδεσμος μόρσου - εγκοπής		Ο σύνδεσμος μόρσου – εγκοπής (αγγλ. Mortise and tenon) ο οποίος συχνά αποκαλείται, στα ελληνικά, και «ξεμορσαριστός σύνδεσμος» μήκους είναι κλασική συνδεσμολογία της ξυλουργικής, πιο σπανιότερα και της επιπλοποιίας. Είναι σχετικά πιο δύσκολος στο να φτιαχτεί, σε σχέση με τον μισοχαρακτό σύνδεσμο. Το σημάδεμα των 2 ξύλινων στοιχείων είναι το ίδιο, το ένα είναι «αρσενικό» και το άλλο είναι «θηλυκό». Διαιρείται το πάχος σε τρία ίσα μέρη και αφαιρείται με μηχάνημα το μεσαίο τμήμα στο «θηλυκό» και τα δύο ακριανά στο άλλο στοιχείο («αρσενικό»). Το αρσενικό λέγεται και «μόρσο», από μία ιταλική λέξη, ενώ το θηλυκό λέγεται «εγκοπή». Το μήκος του συνδέσμου είναι περίπου 2 με 3 φορές το πάχος του. Σε στέγες και πέργκολες χρησιμοποιείται συχνά ο σύνδεσμος, και σε κάποιες περιπτώσεις ενδυναμώνεται η σύνδεση με τα εξής: κόλλα, βίδες ή μπουλόνια (συνήθως περαστά). Είναι σύνδεσμος πάρα πολύ συχνός και αποδίδει καλές μηχανικές αντοχές σε συμπίεση κατά μήκος, και σε πλευρικές φορτίσεις.
Σύνδεσμος "ράμφος του πουλιού"		Είναι ένας αγγλικός ξυλουργικός σύνδεσμος (αγγλ. Birdsmouth joint) και φέρει την ονομασία, ράμφος του πουλιού, έχοντας όντως τη μεταφορική έννοια του όρου. Είναι τυπικός σύνδεσμος που χρησιμοποιείται στην κατασκευή της στέγης. Γίνεται μία τομή σχήματος V στο δοκάρι, και έτσι συνδέεται το ξύλινο δοκάρι με την πλάκα τοίχου.
Σύνδεσμος διασταυρούμενων στοιχείων (ή σύνδεσμος καϊτιών)		Ο σύνδεσμος διασταυρούμενων στοιχείων (αγγλ. Cross lap) γίνεται όταν δύο ξύλινα στοιχεία διασταυρώνονται, αφού έχει γίνει πρώτα αφαίρεση του μισού του πλάτους τους από κάθε στοιχείο. Είναι συνηθισμένος σε υαλοστάσια παραθύρων όπως και σε κάγκελα, πέργκολες, πλάτες καρεκλών, διακοσμητικές κατασκευές. Ο τρόπος κατασκευής του εν λόγω συνδέσμου γίνεται αρχικά με ένα μισοχάραγμα, το οποίο γίνεται και στα δύο ξύλινα στοιχεία, έτσι ώστε το ένα να «χωνεύεται» μέσα στο άλλο στοιχείο, με μία γωνία 90 μοιρών συνήθως. Στα παράθυρα, επειδή είναι συνήθης ο σύνδεσμος αυτός, ονομάζεται και «σύνδεσμος καϊτιών».
Μισοχαρακτός σύνδεσμος μήκους		Ο μισοχαρακτός σύνδεσμος μήκους (αγγλ. Splice joint) είναι ένας αξονικός σύνδεσμος, δηλ. ξύλινο στοιχείο, άκρο με άκρο. Όταν δεν είναι διαθέσιμα ξύλινα στοιχεία πολύ μεγάλων μηκών, τότε δύο ή τρία στοιχεία συνενώνονται με τη χρήση του συνδέσμου αυτού. Είναι ο απλούστερος και πιο βασικός σύνδεσμος στο πεδίο της συνδεσμολογίας των ξυλοκατασκευών. Τόσο το σημάδεμα όσο και η υλοποίηση του συνδέσμου είναι η ίδια και για τα δύο στοιχεία, συνήθως δε, το μήκος του συνδέσμου είναι σχεδόν ή το διπλάσιο του πλάτους του. Στη συνένωση μπορεί να χρησιμοποιηθούν: καρφιά και βίδες, κόλλα, μεταλλικές πλάκες, ή και μπουλόνια. Είναι σύνδεση ανθεκτική σε αξονική θλίψη (συμπίεση) αλλά όχι σε πλευρικές φορτίσεις, και καθόλου ανθεκτική σε εφελκυστικές δυνάμεις (αξονικές καταπονήσεις σε επιμήκυνση). Ο σύνδεσμος αυτός μπορεί να εφαρμοστεί: με ίσια μέτωπα, με λοξά μέτωπα, και ως μισοχαρακτός με μία «σφήνα» ή με «δόντι», το οποίο θα γίνει στη μέση του συνδέσμου.

Σπανιότεροι σύνδεσμοι

Τύπος	Εικόνα	Περιγραφή
Σύνδεσμος λοξής οπής		Είναι νέος, καινοτομικός «κρυφός» σύνδεσμος που μορφοποιείται αφού γίνει μία λοξή οπή στο ένα ξύλινο στοιχείο. Μετά, μια κρυφή βίδα οδηγείται στη σύνδεση υπό μικρή γωνία.
Σύνδεσμος με λαμέλο		Ξύλινο λαμέλο, οβάλ σχήματος, μπορεί να συγκολληθεί (χρήση κόλλας), ώστε δύο διαφορετικά ξύλινα μέλη, ή και μέλη από ξυλοπλάκες να έρθουν και να «σφηνώσουν» κυριολεκτικά το λαμέλο (σημ. τα ξύλινα μέλη έχουν ήδη από πριν «χαραχθεί» και φέρουν αντίστοιχες οπές).
Τύπος χαλαρού συνδέσμου μόρσου - εγκοπής		Είναι μία επιπλέον σύνδεση που λέγεται χαλαρός σύνδεσμος μόρσου – εγκοπής.
Σύνδεσμος βελονιάς και κόλλας		Τα ξύλινα μέλη φέρονται σε σύνδεση μαζί συναρμολογημένα και συνενώνονται ενισχυτικά και επιπλέον με σύρμα χαλκού και ταυτόχρονα με εποξειδική ρητίνη (η οποία είναι μία πανίσχυρη κόλλα).
Ο σύνδεσμος Knapp είναι ένας παλιός σύνδεσμος.		Επίσης γνωστό ως χτένι και πείρος, χτένι και μανταλάκι, καρφίτσα και όρμος, καρφίτσα και χτένι, ή μισό φεγγάρι. Εργοστάσια επίπλων στην ανατολική και τη μεσοδυτική πλευρά των Ηνωμένων Πολιτειών έκαναν συρτάρια με συνδέσμους Knapp από το 1871 ως το 1900.

Παραδοσιακοί τρόποι βελτίωσης των συνδέσεων

Σύνδεσμος με καβίλια

• Καβίλια: Η καβίλια (αγγλ. dowel) είναι ένα μικρό ξύλινο κυλινδρικό στοιχείο που χρησιμοποιείται εσωτερικά σε ένα σύνδεσμο τόσο για την ευθυγράμμιση, όσο και για την ενίσχυση της όλης συνδεσμολογίας. Παραδοσιακά, οι καβίλιες φτιάχνονται από πολύ σκληρά ξύλα λ.χ. οξιά και δρυς. Μπορεί να υπάρχουν και άλλα μη ξυλώδη υλικά. Οι σύνδεσμοι με τη χρήση από καβίλιες είναι βοηθητικοί για τη συναρμολόγηση κυρίως συγκολλημένων προϊόντων ξύλου, όπως λ.χ. μοριοσανίδες επενδυμένες με φύλλα μελαμίνης ή με καπλαμάδες. Είναι εύχρηστες ιδίως όταν δεν είναι διαθέσιμα εργαλεία επεξεργασίας ξύλου, καθότι το μόνο που απαιτείται είναι να γίνουν απλές οπές (τρύπες) διάνοιξης για την εισχώρηση της κάθε καβίλιας.

Σύνδεσμος με λαμέλο ή «μπισκότο».

Ενίσχυση των συνδέσμων ξύλου

• Λαμέλο ή «μπισκότο» (αγγλ. biscuit): Είναι ένα μικρό «κομμάτι ξύλου», με ραβδώσεις στην επιφάνειά του, συνήθως μήκους 5-6 cm, το οποίο χρησιμοποιείται για να ευθυγραμμίσει τη σύνδεση ξύλο-με-ξύλο κατά την κόλληση και να ενισχύσει τη συνεκτικότητά της. Καμιά φορά, το λαμέλο μπορεί να λέγεται και «πλακέ καβίλια».
• «Μπισκότο» Domino joiner: Είναι ένα λαμέλο, παρόμοιο με ένα «μπισκότο», όπου ένα κομμάτι μεγαλύτερο από ένα μπισκότο έχει μερικά από τα πλεονεκτήματα των πείρων και μερικά από τα πλεονεκτήματα των μπισκότων.

Ιδιότητες ξύλου

Τεχνικές της ξυλουργικής είτε εξαρτώνται είτε αντισταθμίζουν το γεγονός ότι το ξύλο είναι ανισότροπο υλικό, δηλ. οι ιδιότητες και οι συμπεριφορές του είναι διαφορετικές στις διαφορετικές κατευθύνσεις (τομές) του.

Αυτή η ιδιομορφία θα πρέπει να ληφθεί υπόψη κατά την ένωση των ξύλινων στοιχείων, ειδάλλως, η σύνδεση θα αποτύχει. Η συγκόλληση των σανίδων με «νερά» κάθετα μεταξύ τους, είναι συχνά βασικός λόγος για θρυματισμένες συνδέσεις που κόπηκαν. Πολλά έπιπλα του 18ου αιώνα, ενώ κατασκευάστηκαν από καλούς τεχνίτες, το ανωτέρω χαρακτηριστικό δεν το είχαν λάβει υπόψη. Έτσι προέκυψαν ελλειπείς συνδέσεις εξαιτίας της άνισης και ανομοιόμορφης διόγκωσης και ρίκνωσης μεταξύ των συνδεδεμένων ξύλινων τεμαχίων.

Στη σύγχρονη ξυλουργική, η θέρμανση και ο κλιματισμός προκαλούν σημαντικές αλλαγές στην περιεχόμενη υγρασία του ξύλου. Οπότε, κατά τη σύνδεση των ξύλινων στοιχείων θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη αυτές οι αλλαγές.

Μηχανική αντοχή

Το ξύλο είναι ισχυρότερο κατά το μήκος του, δηλ. σε κατεύθυνση παράλληλη με τις ίνες ξύλου, παρά ακτινικά ή εφαπτομενικά. Το ξύλο είναι ένα φυσικό πολύπλοκο υλικό. Οι πολύ μικρές ίνες της κυτταρίνης συγκρατούνται από ένα συνδετικό μέσο, τη λιγνίνη. Αυτές οι λεγόμενες, αλυσίδες κυτταρίνης, κάνουν το ξύλο εξαιρετικά ανθεκτικό, με υψηλή αντοχή στην συμπίεση.

Βέβαια, διαφορετικά είδη ξυλείας έχουν διαφορετικά επίπεδα μηχανικής αντοχής και συνεκτικότητας, ενώ και η αντοχή του δύναται να διαφέρει από δείγμα σε δείγμα.

Διαστασιακή σταθερότητα

Η ξυλεία διογκώνεται («φουσκώνει») και ρικνώνεται («μαζεύει») ως απόκριση στην υγρασία που προσλαμβάνει ή που χάνει, συνήθως πολύ λιγότερο στον κατά μήκος άξονα, σε σύγκριση με τις ακτινικές και εφαπτομενικές κατευθύνσεις. Γι’ αυτό και η ξυλεία θα πρέπει και καλά και αργά να ξηραθεί σε πολύ χαμηλά επίπεδα υγρασίας, για να έχει σταθερότητα διαστάσεων. Όταν η σταθερότητα διαστάσεων του ξύλου είναι υψηλής σημασίας, σε μία κατασκευή, τότε καλό είναι να προτιμάται πάντα ξυλεία με ακτινικά – ισόβενα «νερά», διότι είναι σταθερότερη και επηρεάζεται λιγότερο από τη σχετική υγρασία του αέρα.

Υλικά στις συνδέσεις

Ξύλινη κατοικία κατασκευασμένη με το σύστημα δοκού επί στύλων ("Post and beam").

• Οι σύνδεσμοι μπορούν να σχεδιαστούν με προσοχή και να μορφοποιηθούν με ακρίβεια, ώστε να γίνει τελική συναρμογή των στοιχείων, χωρίς τη χρήση κόλλας ή συνδετήρων. Λ.χ. μία καλή σύνδεση μόρσου – εγκοπής («αρσενικό-θηλυκό») είναι ένα εύστοχο και απλό παράδειγμα.
• Η Η κόλλα δύναται να είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική για τη σύνδεση ξυλείας. Ένας ορθά συγκολλημένος σύνδεσμος ξύλου (λ.χ. με εποξειδική ή πολυουρεθανική κόλλα) μπορεί να είναι το ίδιο ισχυρός, ή και ισχυρότερος ακόμη και από ένα μονοκόμματο συμπαγές ξύλο. Ωστόσο, η σύνδεση είναι λιγότερο ισχυρή όταν στοιχεία ενώνονται σόκορο-με-σόκορο. Σε κάθε περίπτωση, η κόλλα που θα χρησιμοποιηθεί θα πρέπει να μην επηρεάζεται από την υγρασία, ή από τους υδρατμούς.
• Μεταλλικά συνδετικά μέσα είναι επιθυμητά σε ορισμένες περιπτώσεις συνδέσμων. Τα πιο απλά είναι τα καρφιά, συχνά σήμερα είναι οι βίδες που επίσης χρησιμοποιούνται. Συνδετήρες επίσης μπορούν να χρησιμοποιηθούν, ενώ όταν οι απαιτήσεις είναι υψηλότερες, τότε περαστά μπουλόνια είναι μία πολύ καλή λύση.

Χρήση παραδοσιακών συνδέσμων

Παραδοσιακές τεχνικές της ξυλουργικής αξιοποιούν τις χαρακτηριστικές ιδιότητες του ξύλου, συχνά χωρίς μηχανικούς συνδετήρες, βίδες ή κόλλες. Οι σύνδεσμοι ξύλου, ιστορικά, είναι ένα ενδιαφέρον πεδίο, το οποίο γνώρισε σπουδαία άνθηση σε πολλές κουλτούρες - πολιτισμούς, ιδιαίτερα στην παράδοση της αρχαίας Αιγύπτου, της Κίνας, της Ευρώπης και της Ιαπωνίας. Από αρχαία αιγυπτιακά ευρήματα, γνωρίζουμε ότι αρχαία έπιπλα, από τις πρώτες δυναστείες των Φαραώ, έφεραν τις συνδέσεις μόρσου-εγκοπής και χελιδονοουράς, πριν και από 5.000 χρόνια. Αυτή η παράδοση συνεχίστηκε, διαδόθηκε και πέρασε στον Δυτικό πολιτισμό. Ο ιστορικός του 18ου αιώνα, Diderot έχεικαταγράψει πάνω από 90 λεπτομερείς απεικονίσεις των συνδέσμων ξύλου, στην περιεκτική εγκυκλοπαίδεια του.

Ενώ οι δυτικές τεχνικές συνδέσμων επιζητούν την απόκρυψη των (δηλ. μη εμφανείς συνδέσεις, για αισθητικούς λόγους), οι ανατολικές, Ιαπωνικές και Κινεζικές παραδόσεις έκαναν χρήση εμφανών συνδεσμολογιών και επίσης -στο πέρασμα του χρόνου- ανέπτυξαν σειρές εκατοντάδων τύπων συνδέσμων ξύλου. Είχαν τη θεώρηση ότι τα καρφιά και οι κόλλες δεν αντέχουν ικανοποιητικά στις εξαιρετικά κυμαινόμενες (υψηλές – χαμηλές) θερμοκρασίες και τις πολύ υγρές καιρικές συνθήκες, στις περισσότερες χώρες της Κεντρικής και Νοτιοανατολικής Ασίας. Επίσης, οι Κινέζοι απέφευγαν τα ρητινώδη είδη ξύλου στα έπιπλα παραδοσιακού ρυθμού, διότι γνώριζαν καλά ότι δεν συγκολλούνται επαρκώς και δημιουργούνταν προβλήματα.

Μη παραδοσιακοί σύνδεσμοι

Νέες μέθοδοι -με μη παραδοσιακές συνδεσμολογίες- έχουν εμφανιστεί στη σύγχρονη εποχή. Σε μεγάλο βαθμό, με αυτόματα μηχανήματα ή μηχανήματα χειρός, υπάρχει έντονη προσπάθεια απλοποίησης των εργασιών δημιουργίας συνδέσμων ξύλου στις κατασκευές. Νέοι σύνδεσμοι μόρσων, δακτυλοειδείς συνδέσεις (finger joints), καινοτομικές συνδεσμολογίες με λαμέλα, και νέοι σύνδεσμοι με οπές (Pocket-hole joints) έχουν κάνει την εμφάνισή τους στην μοντέρνα ξυλουργική της εποχή μας.

Δείτε επίσης

• Ξύλο
• Ξυλουργική
• Κατασκευή γραφείων
• Διαμόρφωση ξυλείας
• Κατασκευή κτηρίου

Βιβλιογραφία

• Σκαρβέλης, Μιχ. και Ζώρζος Ι. Συνδεσμολογία Οργανισμός Εκδόσεων Διδακτικών Βιβλίων (ΟΕΔΒ), Τομέας Εφαρμοσμένων Τεχνών, Αθήνα
• Lee A. Jesberger (2007). Woodworking Terms and Joints. Pro Woodworking Tips.com
• Bernard Jones (Ed.) (1980). The Complete Woodworker. (ISBN 0-89815-022-1)
• Peter Korn (1993). Working with Wood. (ISBN 1-56158-041-4)
• Sam Allen (1990). Wood Joiner's Handbook. Sterling Publishing. (ISBN 0-8069-6999-7)
• Wolfram Graubner (1992). Encyclopedia of Wood Joints. Taunton Press. (ISBN 1-56158-004-X)
• US Forestry Service (1985) Water Repellency and Dimensional Stability of Wood http://www.fpl.fs.fed.us/documnts/fplgtr/fplgtr50.pdf Αρχειοθετήθηκε 2017-05-10 στο Wayback Machine.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Τεχνικοί όροι και συνδέσμοι της ξυλουργικής τέχνης Αρχειοθετήθηκε 2012-05-20 στο Wayback Machine.
• Βρετανική Ομοσπονδία Ξυλουργικής