Σύστημα τριών εποχών
 |
Το λήμμα δεν περιέχει πηγές ή αυτές που περιέχει δεν επαρκούν. |
Το σύστημα τριών εποχών είναι ένα σύστημα ταξινόμησης της ανθρώπινης προϊστορίας σε τρεις διαδοχικές χρονικές περιόδους, που πήραν το όνομά τους από το αντίστοιχο υλικό που χρησιμοποιείτο για την κατασκευή εργαλείων.
Χρονολογικά, οι τρεις εποχές ταξινομούνται ως εξής:
Ιστορία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η αρχική παρουσίαση του συστήματος απόδίδεται στον Δανό Κρίστιαν Γιούργκενσεν Τόμσεν (δανικά: Christian Jürgensen Thomsen) το 1820 για την ταξινόμηση των τεχνουργημάτων της συλλογής που έγινε αργότερα το Εθνικό Μουσείο της Δανίας. Ο Τόμσεν δεν ήταν ο πρώτος που χρησιμοποίησε το υλικό κατασκευής των εργαλείων ως βάση ταξινόμησης προϊστορικών κοινωνιών. Ο Γάλλος Νικολά Μαΐντ (γαλλικά: Nicholas Mahudel) είχε προτείνει ένα παρόμοιο σύστημα στις αρχές του 18ου αιώνα και η όλη ιδέα βρήκε αρκετούς υποστηρικτές στα επόμενα 100 χρόνια.
Ο Τόμσεν και οι προγενέστεροί του θεωρούσαν ότι κανείς δεν είναι δυνατόν να χρησιμοποιεί λίθινα εργαλεία αν είναι διαθέσιμα τα ορειχάλκινα και ότι παρόμοια κανείς δεν χρησιμοποιεί ορειχάλκινα, αν υπάρχουν σιδερένια εργαλεία. Λαμβάνοντας υπόψη το γεγονός ότι οι αλλαγές ακολουθούν μια χρονική σειρά, υπέθεσε πως υπάρχει μια λειτουργική βάση για την χρονολόγηση τεχνουργημάτων και αρχαιολογικών θέσεων. Το σύστημα ήταν επαναστατικό και βελτίωνε σημαντικά την αποδιοργανωμένη φύση της πρότερης προϊστορικής αρχαιολογίας.
Αργότερα, η Εποχή του Λίθου διαιρέθηκε σε Παλαιολιθική, Μεσολιθική και Νεολιθική. Περαιτέρω υποδιαιρέσεις εφαρμόστηκαν για κάθε περίοδο, χωρίζοντάς τη σε πρώιμη, μέση και ύστερη ή κατώτερη, μέση και ανώτερη για την περίπτωση της Παλαιολιθικής. Σε ορισμένους πολιτισμούς, τα αρχαιολογικά ευρήματα οδήγησαν στην αναγκαιότητα πρόσθεση της Χαλκολιθικής ή εποχής του άμεικτου Χαλκού, ανάμεσα στην Νεολιθική περίοδο και την Εποχή του Χαλκού (Εποχή του Ορείχαλκου, ουσιαστικά). Ο όρος Μεγαλιθική δεν αναφέρεται σε κάποια χρονολογική περίοδο, αλλά απλά περιγράφει τη χρήση μεγαλίθων από τους αρχαίους λαούς οποιασδήποτε περιόδου.
Η επεξεργασία και ολοκλήρωση του συστήματος έγινε μέσω εξελίξεων στους τομείς της τυπολογίας και της στρωματογραφίας και φυσικά της επακόλουθης χρονολόγησης τεχνουργημάτων και χαρακτηριστικών. Ωστόσο, παραμένει το γεγονός ότι δεν μπορούσε να δοθεί ακριβής χρονολογία σε ευρήματα με το σύστημα των τριών εποχών, αλλά απλά να τα ταξινομήσει σε μια σχετική χρονική ακολουθία. Τούτο πυροδότησε σημαντικές προσπάθειες ευθυγράμμισης των ευρωπαϊκών χρονολογικών ταξινομήσεων και εκείνων της Εγγύς Ανατολής με την σταθερότερη χρονολογική ακολουθία της αρχαίας Αιγύπτου. Περισσότερο άμεσες και πειστικές επιστημονικές μέθοδοι όπως η ραδιοχρονολόγηση επινοήθηκαν αργότερα, στα μέσα του 20ού αιώνα.
Εφαρμογές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Το σύστημα των τριών εποχών ήταν δύσκολο να εφαρμοστεί έξω από την Ευρώπη. Οι διάφοροι πολιτισμοί αναπτύχθηκαν σε διαφορετικούς ρυθμούς ή έχασαν κάποια από τις προβλεπόμενες φάσεις. Για παράδειγμα οι φυλές του Αμαζονίου στην Νότιο Αμερική παρέμειναν στην Νεολιθική και δεν υπήρξε Εποχή του Χαλκού για τις νομαδικές φυλές της Σαχάρας, που πέρασαν από τη χρήση του λίθου στη χρήση του σιδήρου. Επίσης, η έρευνα έδειξε ότι οι αλλαγές από την μία εποχή την άλλη δεν ήταν αιφνίδιες. Ο πυριτόλιθος για παράδειγμα παρέμεινε εν χρήσει στην Εποχή του Σιδήρου της Ευρώπης, ενώ τα πρώιμα μεταλικά αντικείμενα ή εργαλεία ακολουθούν τυπολογικά τα λίθινα.
Παρόλο που η έρευνα κάνει το σύστημα των τριών εποχών όλο και περισσότερο ανακριβές, ωστόσο παραμένει θεμέλιος λίθος της προϊστορικής αρχαιολογίας και οι έννοιές του έχουν πλέον εντυπωθεί στον νου του καθημερινού ανθρώπου.