Τα Καπρίτσια

Capricho Νο. 43: El sueño de la razón produce monstruos (Ο ύπνος της λογικής γεννάει τέρατα), Φρανθίσκο Γκόγια, 21,3 x 15,1 εκ. (εικόνα)/ 30,6 x 20,1 εκ. (χαρτί), περ. 1797-98. Το διασημότερο έργο της σειράς Τα Καπρίτσια.

Τα Καπρίτσια (Ισπανικά: Los Caprichos) είναι μια σειρά 80 χαρακτικών που δημιούργησε ο Ισπανός καλλιτέχνης Φρανθίσκο Γκόγια κατά τα έτη 1797 και 1798, και τα δημοσίευσε σαν μία συλλογή έργων το 1799. Τα χαρακτικά αυτά ήταν ένα καλλιτεχνικό πείραμα: ένα μέσο που χρησιμοποιεί ο Γκόγια για να καταδικάσει την παγκόσμια ανοησία, και την ανοησία στην Ισπανική κοινωνία στην οποία έζησε. Η κριτική του είναι εκτεταμένη και καυστική. Στρέφεται κατά της κυριαρχίας της δεισιδαιμονίας, της αμάθειας και της ανικανότητας της άρχουσας τάξης, της έλλειψης παιδείας, των οικογενειακών λαθών, και της παρακμής της λογικής. Σε κάποια από τα χαρακτικά της σειράς ο καλλιτέχνης στρέφεται κατά του κλήρου. Ο Γκόγια περιγράφοντας αυτή τη σειρά έργων, ανέφερε ότι απεικονίζει τις αμέτρητες ιδιορρυθμίες και ανοησίες που υπάρχουν σε κάθε πολιτισμένη κοινωνία, και τις κοινές προκαταλήψεις και τις παραπλανητικές πρακτικές που τα έθιμα, η αμάθεια, ή η ιδιοτέλεια τις έχουν καταστήσει συνήθεις.

Το έργο αυτό ήταν μία διαφωτιστική, δυναμική κριτική της Ισπανίας του 18ου αιώνα, και της ανθρωπότητας γενικότερα. Το ανεπίσημο ύφος, καθώς και η απεικόνιση της σύγχρονης κοινωνίας που συναντώνται στα Καπίτσια τα καθιστά - καθώς και τον ίδιο τον Γκόγια- προάγγελο του κινήματος του Μοντερνισμού που εμφανίστηκε σχεδόν έναν αιώνα αργότερα. Ειδικά το έργο Ο ύπνος της λογικής γεννάει τέρατα έχει λάβει κορυφαία αναγνώριση.

Ο Γκόγια έγραψε μία σύντομη εξήγηση για κάθε εικόνα σε ένα χειρόγραφο που τώρα βρίσκεται στο Μουσείο ντελ Πράδο. Αυτές οι σημειώσεις βοηθούν σημαντικά στην κατανόηση των -συχνά αινιγματικών- προθέσεων του καλλιτέχνη, όπως και οι τίτλοι που βρίσκονται κάτω από κάθε εικόνα. Αυτή η σειρά του Γκόγια, και η τελευταία ομάδα χαρακτικών της σειράς Οι Συμφορές του Πολέμου, τα οποία ο Γκόγια αποκαλούσε "caprichos enfáticos" (εμφατικά καπρίτσια) απέχουν πολύ από το πνεύμα της ξέγνοιαστης φαντασίας που ο όρος "καπρίτσιο" συνήθως αντιπροσωπεύει στην τέχνη.

Ιστορικά στοιχεία

Το 1799 ο Γκόγια διαφήμιζε τα Καπρίτσια γράφοντας: Μπορεί κανείς να τα αγοράσει από το κατάστημα ποτών και αρωμάτων της Κάγε δε Δεσενιάνο πληρώνοντας 320 ρεάλια για τη σειρά των 80 χαρακτικών. Ωστόσο, λίγες βδομάδες αργότερα, τα χαρακτικά έπαψαν να διατίθενται στο κοινό, πιθανώς λόγω πιέσεων που ασκήθηκαν από εκκλησιαστικούς κύκλους. Το 1803 οι μήτρες και όσες σειρές απέμεναν αδιάθετες δωρίστηκαν από τον Γκόγια στον βασιλιά Κάρολο Δ και μεταφέρθηκαν στο Βασιλικό Χαλκογραφείο, όπου βρίσκονται έως σήμερα. Ως "αντάλλαγμα" για τη δωρεά του αυτή, ο Γκόγια έλαβε την υπόσχεση ότι θα δοθεί ετήσιο εισόδημα στον γιο του Χαβιέρ. Τα Καπρίτσια δεν επρόκειτο να τυπωθούν και πάλι στο σύνολό τους παρά πολύ αργότερα, στα μέσα του 19ου αιώνα, συμβάλλοντας έκτοτε σημαντικά (αρχικά ίσως και περισσότερο απ' ό,τι οι πίνακες του) στο να γίνει ο Γκόγια ευρύτατα γνωστός και να αποκτήσει τη φήμη που απέκτησε στην Ευρώπη.

Τεχνική

Ο Γκόγια χρησιμοποίησε στα Καπρίτσια, όπως και στα περισσότερα χαρακτικά του, την τεχνική της γραμμικής οξυγραφίας, σύμφωνα με την οποία ο καλλιτέχνης χαράζει το βασικό σχέδιο με αιχμηρό αντικείμενο στο κερί με το οποίο καλύπτεται η πλάκα χαλκού. Εν συνεχεία, η πλάκα βυθίζεται στο κατάλληλο υγρό, το οποίο "περνάει" από τις χαράξεις που έχουν γίνει στο κερί και τις αποτυπώνει στο μέταλλο , από το οποίο και γίνεται η εκτύπωση. Παράλληλα, ωστόσο, με τη γραμμική οξυγραφία, για να πετύχει μεγαλύτερες ενιαίες επιφάνειες γκρίζου ή μαύρου χρώματος, ο Γκόγια χρησιμοποιούσε και την τονική οξυγραφία (ακουατίντα, Αγγλικά: aquatint), η οποία είχε εμφανιστεί σχετικά πρόσφατα τότε στη Γαλλία. Με αυτόν τον τρόπο πέτυχε εντυπωσιακές τονικές διαβαθμίσεις, όπως αυτές που κυριαρχούν στο χαρακτικό Την απήγαγαν!, όπου δύο άντρες έχουν απαγάγει μια γυναίκα.

Τα έργα της σειράς Τα Καπρίτσια (Los Caprichos)

• 
  Capricho Νο. 1: utorretrato. Francisco Goya y Lucientes, pinto (Φρανθίσκο Γκόγια υ Λουθιέντες, ζωγράφος), 21,5 x 15,1 εκ. (εικόνα)/ 30,6 x 20,1 εκ. (χαρτί)
• 
  Capricho Νο. 2: El si pronuncian y la mano alargan al primero que llega (Λένε το ναι και δίνουν το χέρι στον πρώτο τυχόντα), 21,5 x 15,3 εκ. (εικόνα)/ 30,6 x 20,1 εκ. (χαρτί)
• 
  Capricho Νο. 3: Que viene el Coco (Να ο μπαμπούλας!), 21,4 x 15,2 εκ. (εικόνα)/ 30,6 x 20,1 εκ. (χαρτί)
• 
  Capricho Νο. 4: El de la rollona (Το μαμόθρεφτο), 20,5 x 15 εκ. (εικόνα)/ 30,6 x 20,1 εκ. (χαρτί)
• 
  Capricho Νο. 5: Tal para qual (Όμοιος ομοίω), 19,8 x 15 εκ. (εικόνα)/ 30,6 x 20,1 εκ. (χαρτί)
• 
  Capricho Νο. 6: Nadie se conoce (Κανείς δεν αναγνωρίζει τον κανένα), 21,4 x 15,2 εκ. (εικόνα)/ 30,6 x 20,1 εκ. (χαρτί)
• 
  Capricho Νο. 7: Ni asi la distingue (Ούτε καν έτσι την αναγνωρίζει), 19,7 x 14,9 εκ. (εικόνα)/ 30,6 x 20,1 εκ. (χαρτί)
• 
  Capricho Νο. 8: Que se la llevaron! (Την απήγαγαν!), 21,4 x 15 εκ. (εικόνα)/ 30,6 x 20,1 εκ. (χαρτί)
• 
  Capricho Νο. 9: Tantalo (Τάνταλος), 20,5 x 14,9 mm (εικόνα)/ 30,6 x 20,1 εκ. (χαρτί)
• 
  Capricho Νο. 10: El amor y la muerte (Ο έρωτας και ο θάνατος), 21,5 x 15,1 εκ. (εικόνα)/ 30,6 x 20,1 εκ. (χαρτί)
• 
  Capricho Νο. 11: Muchachos al avío (Μάγκες στη δουλειά), 21,5 x 15,2 εκ. (εικόνα)/ 30,6 x 20,1 εκ. (χαρτί)
• 
  Capricho Νο. 12: A caza de dientes (Στο κυνήγι για δόντια), 21,5 x 15 εκ. (εικόνα)/ 30,6 x 20,1 εκ. (χαρτί)
• 
  Capricho Νο. 13: Estan calientes (Είναι ξαναμμένοι), 21,4 x 15,2 εκ. (εικόνα)/ 30,6 x 20,1 εκ. (χαρτί)
• 
  Capricho Νο. 14: Que sacrificio! (Τι Θυσία!), 19,8 x 14,8 εκ. (εικόνα)/ 30,6 x 20,1 εκ. (χαρτί)
• 
  Capricho Νο. 15: Bellos consejos (Ωραίες συμβουλές), 21,5 x 15,1 εκ. (εικόνα)/ 30,6 x 20,1 εκ. (χαρτί)
• 
  Capricho Νο. 16: Dios la perdone - Y era su madre (Ο Θεός να τη συγχωρέσει! Και ήταν η μάνα της), 19,8 x 14,9 εκ. (εικόνα)/ 30,6 x 20,1 εκ. (χαρτί)
• 
  Capricho Νο. 17: Bien tirada está (Την τραβάει σωστά), 215 x 151 εκ. (εικόνα)/ 30,6 x 20,1 εκ. (χαρτί)
• 
  Capricho Νο. 18: Y se le quema la Casa (Και του καίγεται το σπίτι), 21,6 x 15,2 εκ. (εικόνα)/ 30,6 x 20,1 εκ. (χαρτί)
• 
  Capricho Νο. 19: Todos Caerán (Όλοι θα πέσουν), 21,5 x 14,4 εκ. (εικόνα)/ 30,6 x 20,1 εκ. (χαρτί)
• 
  Capricho Νο. 20: Ya van desplumados (Ξεπουπουλιάστηκαν κιόλας), 21,5 x 15,1 εκ. (εικόνα)/ 30,6 x 20,1 εκ. (χαρτί)
• 
  Capricho Νο. 21: ¡Qual la descañonan! (Πώς την ξεπουπουλίζουν!), 21,5 x 14,7 εκ. (εικόνα)/ 30,6 x 20,1 εκ. (χαρτί)
• 
  Capricho Νο. 22: Pobrecitas! (Κακομοιρούλες), 21,5 x 15,2 εκ. (εικόνα)/ 30,6 x 20,1 εκ. (χαρτί)
• 
  Capricho Νο. 23: Aquellos polbos (Tέτοια σκόνη), 21,5 x 14,7 εκ. (εικόνα)/ 30,6 x 20,1 εκ. (χαρτί)
• 
  Capricho Νο. 24: No hubo remedio (Δεν υπήρξε γιατρειά), 21,5 x 15 εκ. (εικόνα)/ 30,6 x 20,1 εκ. (χαρτί)
• 
  Capricho Νο. 25: Si quebró el Cantaro (Ναι, έσπασε το κανάτι), 20,6 x 15,1 εκ. (εικόνα)/ 30,6 x 20,1 εκ. (χαρτί)
• 
  Capricho Νο. 26: Ya tienen asiento (Απέκτησαν κιόλας κάθισμα), 21,5 x 15,1 εκ. (εικόνα)/ 30,6 x 20,1 εκ. (χαρτί)
• 
  Capricho Νο. 27: Quién más rendido? (Ποιος είναι πιο υποταγμένος;), 19,3 x 14,9 εκ. (εικόνα)/ 30,6 x 20,1 εκ. (χαρτί)
• 
  Capricho Νο. 28: Chiton (Σουτ!), 21,5 x 15,1 εκ. (εικόνα)/ 30,6 x 20,1 εκ. (χαρτί)
• 
  Capricho Νο. 29: Esto si que es leer (Αυτό μάλιστα, είναι διάβασμα), 21,4 x 14,6 εκ. (εικόνα)/ 30,6 x 20,1 εκ. (χαρτί)
• 
  Capricho Νο. 30: Porque esconderlos? (Γιατί να τα κρύψει;), 21,5 x 15,1 εκ. (εικόνα)/ 30,6 x 20,1 εκ. (χαρτί)
• 
  Capricho Νο. 31: Ruega por ella (Προσεύχεται γι' αυτήν), 20,5 x 15 εκ. (εικόνα)/ 30,6 x 20,1 εκ. (χαρτί)
• 
  Capricho Νο. 32: Porque fue sensible (Επειδή ήταν ευαίσθητη), 21,5 x 15,1 εκ. (εικόνα)/ 30,6 x 20,1 εκ. (χαρτί)
• 
  Capricho Νο. 33: Al Conde Palatino (Προς τον Παλατιανό κόμητα), 21,4 x 15 εκ. (εικόνα)/ 30,6 x 20,1 εκ. (χαρτί)
• 
  Capricho Νο. 34: Las rinde el Sueño (Παραδόθηκαν στον ύπνο), 21,4 x 15,2 εκ. (εικόνα)/ 30,6 x 20,1 εκ. (χαρτί)
• 
  Capricho Νο. 35: Le descañona (Τον γδέρνει), 21,5 x 15,2 εκ. (εικόνα)/ 30,6 x 20,1 εκ. (χαρτί)
• 
  Capricho Νο. 36: Mala noche (Άσκημη νύχτα), 21,4 x 15,2 εκ. (εικόνα)/ 30,6 x 20,1 εκ. (χαρτί)
• 
  Capricho Νο. 37: Si sabra más el discípulo? (Αν θα ξέρει πιο πολλά ο μαθητής;), 213 x 151 εκ. (εικόνα)/ 30,6 x 20,1 εκ. (χαρτί)
• 
  Capricho Νο. 38: Bravísimo! (Μπραβίσιμο!), 21,5 x 15 εκ. (εικόνα)/ 30,6 x 20,1 εκ. (χαρτί)
• 
  Capricho Νο. 39: Asta su Abuelo (Μέχρι τον προπάππο του), 21,4 x 15 εκ. (εικόνα)/ 30,6 x 20,1 εκ. (χαρτί)
• 
  Capricho Νο. 40: De que mal morira? (Από τι κακό θα πεθάνει;), 21,4 x 14,9 εκ. (εικόνα)/ 30,6 x 20,1 εκ. (χαρτί)
• 
  Capricho Νο. 41: Ni mas ni menos (Ούτε λίγο, ούτε πολύ), 19,7 x 14,9 εκ. (εικόνα)/ 30,6 x 20,1 εκ. (χαρτί)
• 
  Capricho Νο. 42: Tu que no puedes (Εσύ που δεν μπορείς), 21,3 x 15,2 εκ. (εικόνα)/ 30,6 x 20,1 εκ. (χαρτί)
• 
  Capricho Νο. 43: El sueño de la razon produce monstruos (Ο ύπνος της λογικής γεννάει τέρατα), 21,3 x 15,1 εκ. (εικόνα)/ 30,6 x 20,1 εκ. (χαρτί)
• 
  Capricho Νο. 44: Hilan delgado (Ψιλογνέθουν), 215 x 151 εκ. (εικόνα)/ 30,6 x 20,1 εκ. (χαρτί)
• 
  Capricho Νο. 45: Mucho hay que chupar (Έχουν πολλά να ρουφήξουν), 20,4 x 14,9 εκ. (εικόνα)/ 30,6 x 20,1 εκ. (χαρτί)
• 
  Capricho Νο. 46: Correccion (Μετάνοια), 213 x 148 εκ. (εικόνα)/ 30,6 x 20,1 εκ. (χαρτί)
• 
  Capricho Νο. 47: Obsequio al maestro (Τιμή στο δάσκαλο), 21,5 x 14,8 εκ. (εικόνα)/ 30,6 x 20,1 εκ. (χαρτί)
• 
  Capricho Νο.48: Soplones (Ψιθυριστές), εκ. 20,5 x 14,9 (εικόνα)/ 30,6 x 20,1 εκ. (χαρτί)
• 
  Capricho Νο. 49: Duendecitos (Μικρά Τελώνια), 21,4 x 15,1 εκ. (εικόνα)/ 30,6 x 20,1 εκ. (χαρτί)
• 
  Capricho Νο. 50: Los Chinchillas (Οι Τσιντσίγιας), 20,4 x 14,9 εκ. (εικόνα)/ 30,6 x 20,1 εκ. (χαρτί)
• 
  Capricho Νο. 51: Se repulen (Καλωπίζονται), 21 x 14,8 εκ. (εικόνα)/ 30,6 x 20,1 εκ. (χαρτί)
• 
  Capricho Νο. 52: Lo que puede un Sastre! (Να τι καταφέρνει ένας ράφτης!), 21,4 x 15 εκ. (εικόνα)/ 30,6 x 20,1 εκ. (χαρτί)
• 
  Capricho Νο. 53: Que pico de oro! (Γειά σου χρυσόστομε!), 21,5 x 15 εκ. (εικόνα) /30,6 x 20,1 εκ. (χαρτί)
• 
  Capricho Νο. 54: El Vergonzoso (Ο ντροπαλός), 21,4 x 15 εκ. (εικόνα)/ 30,6 x 20,1 εκ. (χαρτί)
• 
  Capricho Νο. 55: Hasta la muerte (Μέχρι θανάτου), 21,5 x 15,2 εκ. (εικόνα)/ 30,6 x 20,1 εκ. (χαρτί)
• 
  Capricho Νο. 56: Subir y bajar (Ανεβάσματα και κατεβάσματα), 21,4 x 15,1 εκ. (εικόνα)/ 30,6 x 20,1 εκ. (χαρτί)
• 
  Capricho Νο. 57: La filiacion (Η καταγωγή), 21,3 x 15,1 εκ. (εικόνα)/ 30,6 x 20,1 εκ. (χαρτί)
• 
  Capricho Νο. 58: Tragala perro (Κατάπιε το, σκύλε), 21,4 x 15,1 εκ. (εικόνα)/ 30,6 x 20,1 εκ. (χαρτί)
• 
  Capricho Νο. 59: Y aún no se van! (Και παρ'όλα αυτά δεν φεύγουν), 21,4 x 15 εκ. (εικόνα)/ 30,6 x 20,1 εκ. (χαρτί)
• 
  Capricho Νο. 60: Ensayos (Δοκιμές), 20,6 x 16,4 εκ. (εικόνα)/ 30,6 x 20,1 εκ. (χαρτί)
• 
  Capricho Νο. 61: Volaverunt (Πέταξαν στο καλό), 21,4 x 14,9 εκ. (εικόνα)/ 30,6 x 20,1 εκ. (χαρτί)
• 
  Capricho Νο. 62: Quién lo creyera! (Ποιος θα το πίστευε!), 20,4 x 15,1 εκ. (εικόνα)/ 30,6 x 20,1 εκ. (χαρτί)
• 
  Capricho Νο. 63: Miren que grabes! (Δέστε τι σοβαροί!), 21,2 x 16,2 εκ. (εικόνα)/ 30,6 x 20,1 εκ. (χαρτί)
• 
  Capricho Νο. 64: Buen Viaje (Καλό ταξίδι), 21,5 x 15,1 εκ. (εικόνα)/ 30,6 x 20,1 εκ. (χαρτί)
• 
  Capricho Νο. 65: Donde vá mamá? (Πού πάει η μαμά;), 20,6 x 16,4 εκ. (εικόνα)/ 30,6 x 20,1 εκ. (χαρτί)
• 
  Capricho Νο. 66: Allá vá eso (Να κι αυτό), 20,5 x 16,5 εκ. (εικόνα)/ 30,6 x 20,1 εκ. (χαρτί)
• 
  Capricho Νο. 67: Aguarda que te unten (Στάσου να σ' αλείψουν), 21,4 x 14,9 εκ. (εικόνα)/ 30,6 x 20,1 εκ. (χαρτί)
• 
  Capricho Νο. 68: Linda maestra! (Ωραία δασκάλα!), 20,9 x 14,8 εκ. (εικόνα)/ 30,6 x 20,1 εκ. (χαρτί)
• 
  Capricho Νο. 69: Sopla (Φύσημα), 21 x 14,8 εκ. (εικόνα)/ 30,6 x 20,1 εκ. (χαρτί)
• 
  Capricho Νο. 70: Devota profesion (Ευλαβές επάγγελμα), 20,6 x 16,5 εκ. (εικόνα)/ 30,6 x 20,1 εκ. (χαρτί)
• 
  Capricho Νο. 71: Si amanece, nos Vamos (Όταν χαράξει, εμείς φεύγουμε), 19,6 x 14,8 εκ. (εικόνα)/ 30,6 x 20,1 εκ. (χαρτί)
• 
  Capricho Νο. 72: No te escaparás (Δεν θα ξεφύγεις), 21,2 x 14,9 εκ. (εικόνα)/ 30,6 x 20,1 εκ. (χαρτί)
• 
  Capricho Νο. 73: Mejor es holgar (Καλύτερα να τεμπελιάζεις), 21,3 x 14,9 εκ. (εικόνα)/ 30,6 x 20,1 εκ. (χαρτί)
• 
  Capricho Νο. 74: No grites, tonta (Μην τσιρίζεις, ανόητη), 21,3 x 15,1 εκ. (εικόνα)/ 30,6 x 20,1 εκ. (χαρτί)
• 
  Capricho Νο. 75: ¿No hay quien nos desate? (Δεν βρίσκεται κανείς να μας λύσει;), 21,3 x 14,9 εκ. (εικόνα)/ 30,6 x 20,1 εκ. (χαρτί)
• 
  Capricho Νο. 76: ¿Está Vm… pues, Como digo… eh! Cuidado! si no!.... (Εντάξει; Εμ...λοιπόν, όπως είπα... Ε! Προσοχή! Αλλιώς ...), 21,3 x 15 εκ. (εικόνα)/ 30,6 x 20,1 εκ. (χαρτί)
• 
  Capricho Νο. 77: Unos a otros (Ο ένας στον άλλον), 21,3 x 14,9 εκ. (εικόνα)/ 30,6 x 20,1 εκ. (χαρτί)
• 
  Capricho Νο. 78: Despacha, que dispiértan (Κάνε γρήγορα, ξυπνούν), 21,2 x 15 εκ. (εικόνα)/ 30,6 x 20,1 εκ. (χαρτί)
• 
  Capricho Νο. 79: Nadie nos ha visto (Κανένας δε μας είδε), 21,2 x 15 εκ. (εικόνα)/ 30,6 x 20,1 εκ. (χαρτί)
• 
  Capricho Νο. 80: Ya es hora (Είναι ώρα), εκ. 21,4 x 15,1 (εικόνα)/ 30,6 x 20,1 εκ. (χαρτί)

Πηγές

• Albert Boime, A Social History of Modern Art. University of Chicago Press, 1991. ISBN 0-226-06335-6.
• John J. Ciofalo, The Self-Portraits of Francisco Goya. Cambridge University Press, 2001.
• Μουσείο του Πράδο - Goya en el Prado
• Εθνική Πινακοθήκη

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Caprichos Αρχειοθετήθηκε 2008-10-30 στο Wayback Machine. (PDF in the Arno Schmidt Reference Library Αρχειοθετήθηκε 2008-11-20 στο Wayback Machine.)
• Translation of the 1799 Advertisement for sale of the series
• Pruebas de estado