Μετάβαση στο περιεχόμενο

Τζέιν Γκούντολ

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Τζέιν Γκούντολ
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη
μητρική γλώσσα		Jane Goodall (Αγγλικά)[1]
Γέννηση3  Απριλίου 1934[2][3][4]
Χάμπστεντ[5]
Χώρα πολιτογράφησηςΗνωμένο Βασίλειο
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσεςΑγγλικά[6][7]
ΕκπαίδευσηDoctor in Engineering
ΣπουδέςΚολλέγιο Νιούνχαμ[8]
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότηταακτιβίστρια
ηθολόγος
Επηρεάστηκε απόΛούις Λίκι.
Οικογένεια
ΣύζυγοςHugo van Lawick (1964–1974)[9][10]
Derek Bryceson (1975–1980)[10]
ΤέκναHugo Eric Louis van Lawick[10]
ΓονείςMortimer Herbert Morris-Goodall[11] και Margaret Myfanwe Joseph[11]
Αξιώματα και βραβεύσεις
ΒραβεύσειςΑξιωματικός της Λεγεώνας της Τιμής (17  Ιανουαρίου 2006)
Ντάμα Ταξιάρχις του Τάγματος της Βρετανικής Αυτοκρατορίας (2004)
Βραβείο Πριγκίπισσα της Αστουρίας για την Τεχνική και Επιστημονική Έρευνα (2003)
βραβείο επιστημονικού επιτεύγματος Ουίλιαμ Πρόκτερ (1996)[12]
Διεθνές βραβείο της Καταλωνίας (2015)[13]
βραβείο Τάιλερ περιβαλλοντικού επιτεύγματος (1997)[14]
Μετάλλιο Βενιαμίν Φραγκλίνος (2003)[15]
Genesis Awards
βραβείο Νίρενμπεργκ (2004)[16]
βραβείο Κιότο στις βασικές επιστήμες (1990)[17]
J. Paul Getty Award for Conservation Leadership (1984)[18]
honorary doctor of the University of Alicante
Hubbard Medal (1995)
επίτιμος διδάκτωρ στο Πανεπιστήμιο του Τορόντο (2007)
President's Medal (2014)[19]
prix Giles (2014)
επίτιμος διδάκτωρ του Πανεπιστήμιου Κονπλουτένσε της Μαδρίτης (2018)[20]
επίτιμος διδάκτωρ του Πανεπιστημίου της Χάιφα
honorary doctor of Syracuse University (2005)
επίτιμος διδάκτωρ του Πανεπιστημίου της Ζυρίχης (2020)
honorary doctorate of Hasselt University (12  Νοεμβρίου 2020)[21]
επίτιμος διδάκτωρ του Πανεπιστημίου του Μαϊάμι (14  Μαΐου 1993)[22]
Gold Medal of the Society of Woman Geographers (1990)[23]
Huxley Memorial Medal (2002)[24]
Gregor Mendel Medal (1987)[25]
Officer of the order Orange-Nassau (20  Απριλίου 2023)[26][27]
International Cosmos Prize (2017)[28]
Edinburgh Medal (1991)[29]
επίτιμος διδάκτορας (Απριλίου 2024)[30]
Ασημένιο μετάλλιο της Ζωολογικής Εταιρείας του Λονδίνου
Ιστότοπος
janegoodall.org
Υπογραφή
Commons page Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα

Η Τζέιν Μόρρις Γκούντολ (αγγλ.: Jane Morris Goodall, /ˈɡʊdˌɔːl/ γεννημένη στις 3 Απριλίου 1934),[31] είναι Αγγλίδα πρωτευοντολόγος και ανθρωπολόγος.[32] Η Γκούντολ θεωρείται η κορυφαία ειδικός παγκοσμίως όσον αφορά τους χιμπαντζήδες, και είναι κυρίως γνωστή για την έρευνά της επάνω στις κοινωνικές και οικογενειακές αλληλεπιδράσεις των άγριων χιμπαντζήδων, τις οποίες έχει μελετήσει για σχεδόν έξι δεκαετίες, από τότε που επισκέφθηκε για πρώτη φορά το Εθνικό Πάρκο Γκόμπε της Τανζανίας το 1960.[33] Έχει ιδρύσει το Ινστιτούτο Τζέιν Γκούντολ και το εκπαιδευτικό πρόγραμμα Roots & Shoots, ενώ έχει εργαστεί εκτεταμένα επάνω σε ζητήματα που σχετίζονται με την προστασία της φύσης και των ζώων. Τον Απρίλιο του 2002 ονομάστηκε Αγγελιοφόρος Ειρήνης των Ηνωμένων Εθνών.

Πρώτα χρόνια

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η Βάλερι Τζέιν Μόρρις-Γκούντολ γεννήθηκε το 1934 στο Χάμπστεντ.[34] Γονείς της ήταν ο Μόρτιμερ Χέρμπερτ Μόρρις-Γκούντολ, επιχειρηματίας, και η Μάργκαρετ Μαϊφάνβε Τζόζεφ, μυθιστοριογράφος που έγραφε με το ψευδώνυμο Βαν Μόρρις-Γκούντολ.[31]

Όταν η Γκούντολ ήταν παιδί, ο πατέρας της, θέλοντας να της χαρίσει κάποιο παιχνίδι, της έφερε έναν πάνινο χιμπαντζή που λεγόταν Τζούμπιλι. Το δώρο της άρεσε και, όπως έχει δηλώσει, ήταν η αιτία να γεννηθεί από νωρίς η αγάπη της για τα ζώα, σχολιάζοντας μάλιστα πως "Οι φίλοι της μητέρας μου έβρισκαν το παιχνίδι τρομακτικό, και πίστευαν ότι θα μου προκαλέσει φοβίες και εφιάλτες". Ο Τζούμπιλι βρίσκεται ακόμη και σήμερα επάνω στο κομοδίνο της Γκούντολ, στο σπίτι της στο Λονδίνο.[35]

Η Γκούντολ έχει μια αδελφή, την Τζούντιθ, με την οποία έχουν γενέθλια την ίδια ημέρα, αν και γεννήθηκαν με τέσσερα χρόνια διαφορά.

Αφρική

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ήδη από τα νεανικά της χρόνια, η Γκούντολ ήταν παθιασμένη με τα ζώα της Αφρικής. Το 1957, το πάθος της αυτό την έφερε στη φάρμα ενός φίλου, στα υψίπεδα της Κένυας.[36] Εκεί βρήκε δουλειά ως γραμματέας και, ακολουθώντας τη συμβουλή του φίλου της, τηλεφώνησε στον Λούις Λίκι, γνωστό Κενυάτη αρχαιολόγο και παλαιοντολόγο, με μοναδική της σκέψη να τον συναντήσει για να συζητήσουν σχετικά με τα ζώα. Ο Λίκι, που πίστευε ότι η μελέτη των σημερινών "μεγάλων πιθήκων" θα μπορούσε να οδηγήσει σε ενδείξεις για τη συμπεριφορά των πρώιμων ανθρωπιδών,[37] εκείνη την εποχή αναζητούσε έναν ερευνητή που θα μελετούσε τους χιμπαντζήδες, όμως προτίμησε αρχικά να κρατήσει κρυφό το ενδιαφέρον του για τις ιδέες της Γκούντολ. Έτσι, της πρότεινε να την προσλάβει όχι ως ερευνήτρια, αλλά ως γραμματέα. Αφού εξασφάλισε την έγκριση της συζύγου του, ο Λίκι έστειλε την Γκούντολ στο Φαράγγι Ολντουβάι, στη σημερινή Τανζανία, όπου της αποκάλυψε τα ερευνητικά του σχέδια.

Το 1958, ο Λίκι έστειλε την Γκούντολ στο Λονδίνο για να μελετήσει τη συμπεριφορά των πρωτευόντων κοντά στον Όσμαν Χιλ και την ανατομία των πρωτευόντων υπό την καθοδήγηση του Τζον Νάπιερ.[38] Στη συνέχεια, ο Λίκι συγκέντρωσε τα απαραίτητα κεφάλαια για έρευνα και έτσι, στις 14 Ιούλη 1960, η Γκούντολ έφτασε στο Εθνικό Πάρκο Γκόμπε. Έγινε έτσι η πρώτη από την ομάδα τριών γυναικών που έστειλε ο Λίκι στην περιοχή για έρευνες σχετικά με τα πρωτεύοντα και έμειναν γνωστές ως οι Trimates (σε ελεύθερη μετάφραση Πρωτευοντριάδα).[39] Η Γκούντολ συνοδευόταν από τη μητέρα της, της οποίας την παρουσία απαίτησε ο διευθυντής του Πάρκου, Ντέιβιντ Άνστεϊ, που ανησυχούσε για την ασφάλεια των ερευνητριών.[36]

Η Γκούντολ δεν είχε πτυχίο πανεπιστημίου και έτσι το 1962 ο Λίκι, εξασφαλίζοντας ξανά την απαραίτητη χρηματοδότηση, την έστειλε στο Πανεπιστήμιο του Κέμπριτζ, όπου σπούδασε στο Κολέγιο Νιούχαμ και απέκτησε διδακτορικό τίτλο στην ηθολογία.[36][40][41] Ήταν μόλις το όγδοο άτομο στο οποίο επετράπη να σπουδάσει εκεί για την απόκτηση διδακτορικού τίτλου χωρίς πρώτα να έχει αποκτήσει πανεπιστημιακό τίτλο σπουδών.[31] Η διατριβή της, με θέμα Η συμπεριφορά των ελεύθερων χιμπαντζήδων, περιέγραφε τα πρώτα πέντε χρόνια έρευνας στο Πάρκο Γκόμπε και ολοκληρώθηκε το 1965 υπό την επίβλεψη του καθηγητή ζωολογίας Ρόμπερτ Χιντ.[31][40]

Προσωπική ζωή

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η Γκούντολ έχει παντρευτεί δύο φορές. Στις 28 Μαρτίου του 1964 παντρεύτηκε τον Ολλανδό ευγενή και φωτογράφο άγριας φύσης Βαρόνο Χιούγκο φαν Λάβικ. Κατά τη διάρκεια του γάμου τους ήταν γνωστή με το όνομα Βαρόνη Τζέιν φαν Λάβικ-Γκούντολ. Το 1967 απέκτησαν έναν γιο, τον Χιούγκο Έρικ Λούις, και το 1974 χώρισαν με διαζύγιο. Τον επόμενο χρόνο, η Γκούντολ παντρεύτηκε τον Ντέρεκ Μπράϊτσον, βουλευτή στο Κοινοβούλιο της Τανζανίας και διευθυντή των εθνικών πάρκων της χώρας, μέχρι τον θάνατό του τον Οκτώβριο του 1980 από καρκίνο.[42] Χάρη στη θέση του στην κυβέρνηση της Τανζανίας και ειδικότερα ως επικεφαλής του συστήματος εθνικών πάρκων της χώρας, ο Μπράιτσον μπόρεσε να προστατεύσει το ερευνητικό έργο της Γκούντολ, απαγορεύοντας τις τουριστικές δραστηριότητες στην περιοχή του Γκόμπε.[42]

Η Γκούντολ έχει δηλώσει ότι την γοητεύει ο μύθος του Bigfoot (Μεγαλοπόδαρου).[43] Όταν, τον Σεπτέμβριο του 2010, ρωτήθηκε αν πιστεύει στον θεό, απάντησε «Δεν έχω ιδέα ποιος ή τι είναι ο θεός. Όμως πιστεύω πως υπάρχει κάποιου είδους ανώτερη πνευματική δύναμη. Νιώθω την παρουσία της ιδιαίτερα έντονα όταν είμαι έξω, στη φύση. Ξέρω μόνο ότι είναι κάτι πιο μεγάλο και πιο δυνατό από εμένα ή από οποιονδήποτε άνθρωπο. Κι αυτό μου αρκεί».[44]

Έργο

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Έρευνα στο Εθνικό Πάρκο Γκόμπε

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η Γκούντολ συζητά με τον Σίλβερ Ντόναλντ Κάμερον σχετικά με το έργο της, κατά τη διάρκεια συνέντευξης.

Η Γκούντολ είναι κυρίως γνωστή για τις μελέτες της επάνω στην κοινωνική και οικογενειακή ζωή των χιμπαντζήδων. Η έρευνά της ξεκίνησε το 1960 με τη μελέτη της κοινότητας χιμπαντζήδων Κασακέλα στο Εθνικό Πάρκο Γκόμπε της Τανζανίας.[45] Η Γκούντολ δεν είχε λάβει πανεπιστημιακή εκπαίδευση και έτσι, καθώς δεν καθοδηγούνταν από αυστηρά επιστημονικά δόγματα, ήταν σε θέση να παρατηρεί δεδομένα που η παραδοσιακή επιστημονική έρευνα ενδεχομένως θα είχε παραβλέψει.[46] Αντί να αποδίδει αριθμούς στους χιμπαντζήδες που παρατηρούσε, τους έδινε ονόματα όπως Φίφι ή Ψαρογένης, και παρατήρησε ότι ο καθένας τους είχε μοναδική, ξεχωριστή για το άτομό του προσωπικότητα, ιδέα που για εκείνη την εποχή ήταν αντισυμβατική.[46] Διαπίστωσε ότι «δεν διαθέτουν μόνο οι άνθρωποι προσωπικότητα και ικανότητα για λογική σκέψη [και] συναισθήματα όπως η χαρά και η λύπη.»[46] Παρατήρησε επίσης ότι οι χιμπαντζήδες εκδήλωναν μεταξύ τους συμπεριφορές όπως φιλιά, αγκαλιές, φιλικά χτυπήματα στην πλάτη, ακόμη και γαργαλητά, που παραδοσιακά θεωρούνται «ανθρώπινες».[46] Η Γκούντολ επιμένει ότι αυτές οι χειρονομίες αποτελούν απόδειξη για τους «στενούς, υποστηρικτικούς, στοργικούς δεσμούς που αναπτύσσονται μεταξύ των μελών μιας οικογένειας και των υπόλοιπων μελών μιας κοινότητας, και οι οποίοι μπορεί να διαρκέσουν για ολόκληρη τη διάρκεια ζωής ενός χιμπαντζή, συνήθως δηλαδή για πάνω από 50 έτη."[46] Αυτά τα ευρήματα υποδεικνύουν ότι ομοιότητες μεταξύ των χιμπαντζήδων και των ανθρώπων δεν υπάρχουν μόνο στα γονίδια, αλλά μπορεί να παρατηρηθούν και στο πεδίο των συναισθημάτων και της νοημοσύνης, καθώς και στις οικογενειακές και κοινωνικές σχέσεις.

Μεταξύ των μελών της επιστημονικής κοινότητας, η ερευνητική εργασία της Γκούντολ στο Πάρκο Γκόμπε είναι περισσότερο γνωστή επειδή έθεσε σε αμφισβήτηση δύο πεποιθήσεις της εποχής εκείνης που είχαν επικρατήσει για πολύ μεγάλο διάστημα: ότι μόνο οι άνθρωποι ήταν σε θέση να κατασκευάσουν και να χρησιμοποιήσουν εργαλεία, και ότι οι χιμπαντζήδες ήταν φυτοφάγοι.[46] Παρατηρώντας έναν χιμπαντζή να κυνηγά για τροφή σε μια φωλιά τερμιτών, τον είδε επανειλημμένα να τοποθετεί φύλλα γρασιδιού μέσα στα ανοίγματα της φωλιάς και στη συνέχεια να τα αφαιρεί από το άνοιγμα γεμάτα με τερμίτες επάνω τους, ουσιαστικά «ψαρεύοντας» έτσι την τροφή του.[47] Επίσης, οι χιμπαντζήδες έπαιρναν κλαδιά από τα δέντρα και τους αφαιρούσαν τα φύλλα για να κάνουν τα κλαδιά πιο αποτελεσματικά στη χρήση. Πρόκειται για μια μορφή τροποποίησης αντικειμένων που αποτελεί στοιχειώδη αφετηρία της ικανότητας κατασκευής εργαλείων.[47] Για αιώνες, ο άνθρωπος ξεχώριζε από το υπόλοιπο ζωικό βασίλειο ως ο μοναδικός «Δημιουργός Εργαλείων». Έπειτα από τα επαναστατικά ευρήματα της Γκούντολ, ο Λούις Λίκι έγραψε πως «Πρέπει τώρα να επαναπροσδιορίσουμε το τι είναι ο άνθρωπος, τι είναι ένα εργαλείο, ή διαφορετικά να αποδεχθούμε τους χιμπαντζήδες ως μέλη του ανθρώπινου είδους!».[47][48][49]

Σε αντίθεση με τις ειρηνικές και στοργικές συμπεριφορές που είχε αρχικά παρατηρήσει, η Γκούντολ διαπίστωσε ότι υπήρχε και μια επιθετική πλευρά στη φύση των χιμπαντζήδων. Ανακάλυψε ότι οι χιμπαντζήδες κυνηγούσαν συστηματικά και έτρωγαν μικρότερα πρωτεύοντα, όπως πιθήκους του γένους κολοβός (colobus).[46] Η Γκούντολ παρακολούθησε μια ομάδα κυνηγών χιμπαντζήδων να απομονώνει έναν κολοβό επάνω σε ένα δένδρο και να φράσσει όλες τις πιθανές εξόδους, ενώ στη συνέχεια ένας χιμπαντζής σκαρφάλωσε στο δέντρο, ακινητοποίησε τον πίθηκο και τον σκότωσε.[49] Κατόπιν οι υπόλοιποι απέσπασαν τμήματα του πτώματος, τα οποία μοιράστηκαν με άλλα μέλη της αγέλης ανταποκρινόμενοι στις παρακλητικές τους συμπεριφορές.[49] Οι χιμπαντζήδες στο Πάρκο Γκόμπε σκοτώνουν και τρώνε έως και ένα τρίτο του πληθυσμού κολοβών του πάρκου κάθε χρόνο.[46] Αυτή η διαπίστωση αποτέλεσε από μόνη της ένα πολύ σημαντικό επιστημονικό εύρημα, που έθεσε υπό αμφισβήτηση προηγούμενες πεποιθήσεις σχετικά με τη διατροφή και τη συμπεριφορά των χιμπαντζήδων.

Όμως, περισσότερο ίσως απροσδόκητη, αλλά και αποκρουστική, ήταν η τάση των χιμπαντζήδων για επιθετικότητα και βία ακόμη και μέσα στις ίδιες τους τις κοινότητες. Η Γκούντολ παρατήρησε ότι τα κυρίαρχα θηλυκά σκότωναν εσκεμμένα τα μικρά των άλλων θηλυκών μιας αγέλης για να διατηρήσουν την κυριαρχία τους,[46] φτάνοντας ορισμένες φορές έως τον κανιβαλισμό.[47] Σχετικά με αυτήν την αποκάλυψη, η ερευνήτρια αναφέρει ότι «Κατά τη διάρκεια των πρώτων δέκα ετών μελέτης είχα πιστέψει […] ότι οι χιμπαντζήδες του Πάρκου Γκόμπε ήταν, ως επί το πλείστον, μάλλον πιο ευγενικοί από τα ανθρώπινα πλάσματα. […] Τότε ξάφνου ανακαλύψαμε ότι οι χιμπαντζήδες μπορούσαν να επιδείξουν κτηνώδη συμπεριφορά—ότι στη φύση τους υπήρχε, όπως και στη δική μας, μια πιο σκοτεινή πλευρά».[47] Κατά τα έτη 1974–1978 παρακολούθησε να εξελίσσεται ο Πόλεμος των χιμπαντζήδων του Γκόμπε, που περιγράφει στα απομνημονεύματά της Through a Window: My Thirty Years with the Chimpanzees of Gombe (Μέσα από ένα παράθυρο: Τριάντα χρόνια από τη ζωή μου με τους χιμπαντζήδες του Γκόμπε). Τα ευρήματά της έφεραν επανάσταση στις τότε γνώσεις περί της συμπεριφοράς των χιμπαντζήδων, και αποτέλεσαν περαιτέρω αποδείξεις για τις ομοιότητες μεταξύ της κοινωνικής συμπεριφοράς των ανθρώπων και των χιμπαντζήδων, ωστόσο τονίζοντας, αυτήν τη φορά, με έναν τρόπο πολύ πιο σκοτεινό τις ομοιότητές τους.

Ένας ακόμη λόγος για τον οποίο η ερευνητική της μεθοδολογία ερχόταν σε ρήξη τις παραδοσιακές συμβάσεις της εποχής ήταν και το ότι έδινε ονόματα στα ζώα που μελετούσε, αντί να αποδίδει έναν αριθμό στο καθένα. Εκείνη την εποχή, η αρίθμηση των μελετούμενων ζώων ήταν μια πρακτική που εφαρμοζόταν από σχεδόν όλους τους επιστήμονες, και θεωρούνταν σημαντική για τη θωράκιση του επιστήμονα από την πιθανή ανάπτυξη συναισθηματικών δεσμών με το αντικείμενο της μελέτης. Η αποστασιοποίησή της από τους υπόλοιπους ερευνητές της εποχής την οδήγησε επίσης στο να αναπτύξει στενούς δεσμούς με τους χιμπαντζήδες γύρω της και να γίνει ο μόνος, έως σήμερα, άνθρωπος που έγινε αποδεκτός σε μια κοινωνία χιμπαντζήδων, όταν αποτέλεσε μέλος της χαμηλότερης κοινωνικής στοιβάδας μιας αγέλης για περίοδο 22 μηνών. Κάποιοι από τους χιμπαντζήδες στους οποίους η Γκούντολ έδωσε ονόματα κατά τη διάρκεια της παραμονής της στο Γκόμπε ήταν:

  • Ο Ντέιβιντ ο Ψαρογένης[50], ένας χιμπαντζής με γκρίζο πηγούνι, που ήταν ο πρώτος που έδειξε φιλική συμπεριφορά προς την Γκούντολ
  • Ο Γολιάθ, φίλος του Ψαρογένη, αρχικά το κυρίαρχο αρσενικό («άλφα αρσενικό») της αγέλης, που ονομάστηκε έτσι λόγω της τολμηρής του φύσης
  • Ο Μάικ, που με πονηριές και αυτοσχεδιασμούς εκθρόνισε τον Γολιάθ από τη θέση του κυρίαρχου αρσενικού
  • Ο Χάμφρει, ένας δυνατός, καυγατζής αρσενικός
  • Η Ζιζί, μια μεγάλη, στείρα θηλυκιά, που απολάμβανε ιδιαίτερα να παίζει τον ρόλο της «θείας» οποιουδήποτε νεαρού χιμπαντζή ή ανθρώπου
  • Ο Κύριος ΜακΓκρέγκορ, ένας επιθετικός και μεγαλύτερης ηλικίας αρσενικός
  • Η Φλο, μια θηλυκιά με έντονα μητρικά αισθήματα και υψηλή θέση στην ιεραρχία, και τα παιδιά της Φίγκαν, Φάμπεν, Φρόιντ, Φίφι και Φλιντ.[51][52]
  • Ο Φρόντο, το δεύτερο μεγαλύτερο παιδί της Φίφι, ένας επιθετικός αρσενικός που απειλούσε συχνά την Γκούντολ και τελικά την ανάγκασε να εγκαταλείψει την αγέλη, όταν αυτός έγινε κυρίαρχο αρσενικό.[53]

Ινστιτούτο Τζέιν Γκούντολ

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η Τζέιν Γκούντολ το 2009 με μέλη του κινήματος Roots & Shoots από την Ουγγαρία.

Το 1977, η Γκούντολ ίδρυσε το Ινστιτούτο Τζέιν Γκούντολ, που υποστηρίζει την έρευνα στο Γκόμπε. Σήμερα ηγείται, σε παγκόσμιο επίπεδο, του κινήματος για την προστασία των χιμπαντζήδων και του περιβάλλοντός τους. Το Ινστιτούτο έχει πλέον δεκαεννέα γραφεία σε ολόκληρο τον κόσμο, και έχει κερδίσει ευρεία αναγνώριση χάρη στα προγράμματα διατήρησης και ανάπτυξης που εκτελεί στην Αφρική με επίκεντρο τις τοπικές κοινότητες. Το 1991 το Ινστιτούτο ξεκίνησε ένα πρόγραμμα υποστήριξης της νέας γενιάς, με τίτλο Roots & Shoots (Ρίζες και Βλαστάρια). Αφορμή για τη δημιουργία του κινήματος υπήρξε η συνάντηση της Γκούντολ, στο σπίτι της στο Νταρ Εσ Σαλάμ της Τανζανίας, με 16 ντόπιους εφήβους, που συζήτησαν μαζί της μια σειρά από προβλήματα που γνώριζαν από πρώτο χέρι και τα οποία τους προκαλούσαν βαθύ προβληματισμό. Ο οργανισμός περιλαμβάνει πλέον πάνω από 10.000 ομάδες νέων σε πάνω από 100 χώρες.[54]

Η Γκούντολ το 2009 με τον Λου Περόττι, που συνεισέφερε κείμενα στο βιβλίο της Hope for Animals and Their World.

Στα μέσα της δεκαετίας του '90, μια πλημμύρα χειρόγραφων σημειωμάτων, φωτογραφιών και δεδομένων έφθανε στο σπίτι της Γκούντολ στο Νταρ Ες Σαλάμ. Για να στεγασθεί και να ταξινομηθεί όλο αυτό το υλικό, δημιουργήθηκε το Κέντρο Πρωτευοντολογικών Σπουδών του Ινστιτούτου Γκούντολ στο Πανεπιστήμιο της Μινεσσότα. Το Κέντρο στέγασε όλα τα υλικά που περιείχε το αρχείο της Τζέιν Γκούντολ, ενώ όλα τα τεκμήρια θα ψηφιοποιηθούν, θα αναλυθούν και αποθηκευτούν σε μια διαδικτυακή βάση δεδομένων.[55] Το 2011, το αρχείο μεταφέρθηκε στο Πανεπιστήμιο Ντιουκ στη Βόρεια Καρολίνα.[56]

Σήμερα, η Γκούντολ αφιερώνει όλον ουσιαστικά τον χρόνο της στην προώθηση της προστασίας των χιμπαντζήδων και του περιβάλλοντος, ταξιδεύοντας σχεδόν για 300 ημέρες τον χρόνο.[57][58] Η Γκούντολ είναι επίσης μέλος του διοικητικού συμβουλίου στο μεγαλύτερο καταφύγιο χιμπαντζήδων του κόσμου εκτός Αφρικής, το Save the Chimps στο Φορντ Πιρς της Φλόριντα.

Ακτιβισμός

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η Γκούντολ με την Άλισον Ριντ του οργανισμού Skulls Unlimited International, στο ετήσιο συνέδριο της Ένωσης Ζωολογικών Κήπων και Ενυδρείων, Σεπτέμβριος 2009.

Κατά τη δεκαετία του '80 η προσοχή της Γκούντολ στράφηκε από την παρατήρηση των χιμπαντζήδων σε έναν ευρύτερο και εντονότερο προβληματισμό σχετικά με την προστασία των ζώων αλλά και του ανθρώπου. Σημαντικό ρόλο σε αυτήν τη μεταστροφή έπαιξε, σύμφωνα με την ίδια, το συνέδριο Understanding Chimpanzees (Κατανοώντας τους Χιμπαντζήδες), που οργάνωσε η Ακαδημία Επιστημών του Σικάγο το 1986.[59] Είναι πρώην πρόεδρος του οργανισμού Advocates for Animals (Συνήγοροι των Ζώων), που εδρεύει στο Εδιμβούργο της Σκοτίας και διεξάγει καμπάνιες ενάντια στη χρήση των ζώων σε ιατρικές έρευνες, ζωολογικούς κήπους, αγροκτήματα και αθλήματα.

Η Γκούντολ είναι χορτοφάγος και υποστηρίζει την υιοθέτηση της διατροφής αυτής για λόγους υγείας και προστασίας του περιβάλλοντος, αλλά και για ηθικούς λόγους. Στον πρόλογο του βιβλίου The Inner World of Farm Animals (Ο Εσωτερικός Κόσμος των Ζώων Αγροκτήματος) η Γκούντολ γράφει ότι τα ζώα αγροτικής παραγωγής έχουν «πολύ μεγαλύτερη επίγνωση [του κόσμου γύρω τους] και ευφυία από όση φανταστήκαμε εμείς ποτέ και, παρά το γεγονός ότι εκτρέφονται ως οικόσιτοι σκλάβοι, είναι πλάσματα με δική τους, ατομική υπόσταση το καθένα. Ως τέτοια, αξίζουν τον σεβασμό μας. Και τη βοήθειά μας. Ποιος θα γίνει η φωνή τους αν εμείς μείνουμε σιωπηλοί;»[60] Η Γκούντολ έχει επίσης πει ότι «Χιλιάδες άνθρωποι που λένε ότι "αγαπούν" τα ζώα, μία ή δύο φορές την ημέρα θα καθίσουν στο τραπέζι τους για να απολαύσουν τη σάρκα πλασμάτων που σε όλη τους τη ζωή αντιμετωπίστηκαν με ελάχιστο σεβασμό και τρυφερότητα απλώς για να παραχθεί ακόμα περισσότερο κρέας».

Η Γκούντολ είναι επίσημος υποστηρικτής της φιλανθρωπικής οργάνωσης Population Matters,[61] που ασχολείται με την επίδραση του ανθρώπινου πληθυσμού στη βιωσιμότητα του περιβάλλοντος, και πρέσβειρα της εταιρείας παραγωγής ντοκιμαντέρ άγριας φύσης Disneynature.[62]

Το 2011, η Γκούντολ έγινε επίσημος υποστηρικτής της αυστραλιανής οργάνωσης προστασίας των δικαιωμάτων των ζώων Voiceless. «Εδώ και δεκαετίες με ανησυχεί το θέμα της βιομηχανικής εκτροφής ζώων, εν μέρει λόγω των τρομακτικών βλαβερών επιπτώσεων στο περιβάλλον, αλλά και λόγω των αποτρόπαιων αγριοτήτων που διαπράττονται με θύματα εκατομμύρια νοήμονα όντα».[63]

Το 2014, η Γκούντολ έστειλε επιστολή στα μέλη της διοίκησης της Air France, αποδοκιμάζοντας τη συνεχιζόμενη πρακτική της εταιρείας να μεταφέρει πιθήκους σε εργαστήρια. Η Γκούντολ αποκάλεσε την πρακτική αυτή «βάναυση» και «τραυματική» για τους πιθήκους που την υφίστανται. Την ίδια χρονιά, η Γκούντολ απευθύνθηκε και στο Εθνικό Ινστιτούτο Υγείας (NIH), τον σημαντικότερο οργανισμό έρευνας σχετικά με τη βιοϊατρική και τη δημόσια υγεία στις ΗΠΑ, ασκώντας κριτική για τα πειράματα στέρησης μητέρας που διεξάγονται επάνω σε μωρά πιθήκων στα εργαστήρια του NIH.[64][65]

Πριν από τις Γενικές εκλογές του Ηνωμένου Βασιλείου το 2015, ήταν μια από τις πολλές διασημότητες που υποστήριξαν την υποψήφια του Πράσινου Κόμματος Αγγλίας και Ουαλίας Κάρολαϊν Λούκας.[66]

Η Γκούντολ είναι εναντίον του κυνηγιού της αλεπούς και ήταν μια από τις 20 και πλέον προσωπικότητες που το 2015 υπέγραψαν μια επιστολή προς τα Μέλη του Κοινοβουλίου για να δηλώσουν την αντίθεσή τους με τα σχέδια του Συντηρητικού Πρωθυπουργού Ντέιβιντ Κάμερον να τροποποιήσει τον Κυνηγετικό Νόμο του 2004.[67]

Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ 1,0 1,1 Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας: (Γαλλικά) καθιερωμένοι όροι της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας. 11927603n. Ανακτήθηκε στις 10  Οκτωβρίου 2015.
  2. ↑ 2,0 2,1 Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. 119004453. Ανακτήθηκε στις 18  Οκτωβρίου 2015.
  3. ↑ 3,0 3,1 (Αγγλικά) SNAC. w6dz0df0. Ανακτήθηκε στις 9  Οκτωβρίου 2017.
  4. ↑ 4,0 4,1 «Encyclopædia Britannica» (Αγγλικά) biography/Jane-Goodall. Ανακτήθηκε στις 9  Οκτωβρίου 2017.
  5. ↑ «„Affenflüsterin“ macht weiter: „Ein fremder weißer Menschenaffe“: Jane Goodall ist 90». (Γερμανικά) 3  Απριλίου 2024. Ανακτήθηκε στις 30  Απριλίου 2024.
  6. ↑ Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας: (Γαλλικά) καθιερωμένοι όροι της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας. data.bnf.fr/ark:/12148/cb11927603n. Ανακτήθηκε στις 10  Οκτωβρίου 2015.
  7. ↑ CONOR.SI. 15221859.
  8. ↑ Dale Peterson: «Jane Goodall: The Woman Who Redefined Man». Jane Goodall: The Woman Who Redefined Man. Houghton Mifflin Harcourt. 11  Νοεμβρίου 2014. σελ. 261. ISBN-13 978-0-547-52579-2.
  9. ↑ «Who's who» (Βρετανικά αγγλικά, Αγγλικά) A & C Black. U17468. Ανακτήθηκε στις 15  Φεβρουαρίου 2021.
  10. ↑ 10,0 10,1 10,2 people.com/human-interest/dr-jane-goodall-opens-up-about-2-marriages/.
  11. ↑ 11,0 11,1 11,2 11,3 Leo van de Pas: (Αγγλικά) Genealogics. 2003.
  12. ↑ www.sigmaxi.org/programs/prizes-awards/william-procter. Ανακτήθηκε στις 23  Ιουνίου 2019.
  13. ↑ Ζενεραλιτάτ της Καταλονίας. web.gencat.cat/ca/generalitat/premis/pic/.
  14. ↑ «1997 Tyler Laureates». (Αγγλικά) Ανακτήθηκε στις 12  Απριλίου 2024.
  15. ↑ «Jane Goodall | The Franklin Institute». (Αγγλικά) 15  Ιανουαρίου 2014. Ανακτήθηκε στις 12  Απριλίου 2024.
  16. ↑ «Scripps Nierenberg Prize Awarded to Renowned Primatologist Dr. Jane Goodall | Scripps Institution of Oceanography». (Αγγλικά) 6  Απριλίου 2004. Ανακτήθηκε στις 12  Απριλίου 2024.
  17. ↑ www.kyotoprize.org/en/laureates/.
  18. ↑ www.worldwildlife.org/about/gettyprize/winners.cfm.
  19. ↑ «Accolades | Jane Goodall». (Αγγλικά) Ανακτήθηκε στις 12  Απριλίου 2024.
  20. ↑ www.ucm.es/doctores-honoris-causa.
  21. ↑ www.uhasselt.be/UH/OverUHasselt/feiten-en-cijfers/Eredoctoraten-lijst.html.
  22. ↑ commencement.miami.edu/about-us/archives/honorary-degree-recipients/index.html.
  23. ↑ www.iswg.org/awards/past-gold-medal-recipients.
  24. ↑ www.therai.org.uk/awards/honours-prior-recipients/huxley-memorial-medal-and-lecture-prior-recipients.
  25. ↑ www.leopoldina.org/en/about-us/distinctions-of-the-academy/medals/mendel-medal/.
  26. ↑ «Lintje voor Jane Goodall, die al 60 jaar strijdt voor apen en natuur». (Ολλανδικά) Nederlandse Omroep Stichting‎. 29  Απριλίου 2023. Ανακτήθηκε στις 2  Μαΐου 2023.
  27. ↑ zoek.officielebekendmakingen.nl/stcrt-2023-13070.html.
  28. ↑ www.expo-cosmos.or.jp/english/cosmos/jyusyou/index.html.
  29. ↑ (Αγγλικά) www-archiv.fdm.uni-hamburg.de/b-online/library/history/goodal.html. Ανακτήθηκε στις 12  Απριλίου 2024.
  30. ↑ yfile.news.yorku.ca/2024/04/10/we-must-never-give-up-jane-goodall-tells-york-community/.
  31. ↑ 31,0 31,1 31,2 31,3 The Biography Channel (2010). «Jane Goodall Biography». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 10 Αυγούστου 2010. Ανακτήθηκε στις 28 Ιουλίου 2010. 
  32. ↑ Holloway, M. (1997) Profile: Jane Goodall – Gombe's Famous Primate, Scientific American 277(4), 42–44.
  33. ↑ «Jane in the Forest Again». National Geographic. Απρίλιος 2003. http://ngm.nationalgeographic.com/ngm/0304/feature5/fulltext.html. Ανακτήθηκε στις 11 Νοεμβρίου 2018. 
  34. ↑ "Morris-Goodall, Valerie J", Register of Births for Hampstead Registration District, τόμος 1a (1934), σελ. 748
  35. ↑ Goodall, Jane· Phillip Berman (2000). Reason for Hope: A Spiritual Journey. New York: Warner Books. σελ. 4. ISBN 978-0-446-67613-7. 
  36. ↑ 36,0 36,1 36,2 «Early Days». Jane Goodall Institute. 2010. Ανακτήθηκε στις 28 Ιουλίου 2010. 
  37. ↑ Jane Goodall helps humans and animals live together. Arusha, Tanzania: TED. Ιουνίου 2007. Ανακτήθηκε στις 28 Ιουλίου 2010. 
  38. ↑ Morell, Virginia (1995). Ancestral Passions: the Leakey family and the quest for humankind's beginningsΑπαιτείται δωρεάν εγγραφή. New York: Simon & Schuster. σελ. 242. ISBN 0-684-80192-2. 
  39. ↑ Goodall, Jane· Peterson, Dale (25 Σεπτεμβρίου 2002). Beyond Innocence: An Autobiography in Letters: The Later Years. Houghton Mifflin Harcourt. σελ. 1. ISBN 978-0-618-25734-8. Ανακτήθηκε στις 14 Νοεμβρίου 2018. 
  40. ↑ 40,0 40,1 «Curriculum Vitae, Jane Goodall, PhD, DBE» (PDF). Jane Goodall Institute. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 26 Απριλίου 2012. Ανακτήθηκε στις 14 Νοεμβρίου 2018. 
  41. ↑ Dale Peterson (11 Νοεμβρίου 2014). Jane Goodall: The Woman Who Redefined Man. Houghton Mifflin Harcourt. σελ. 261. ISBN 978-0-547-52579-2. 
  42. ↑ 42,0 42,1 Montgomery, Sy (1991). Walking With the Great ApesΑπαιτείται δωρεάν εγγραφή. Boston, MA: Houghton Mifflin. σελίδες 125–126. ISBN 0-395-51597-1. 
  43. ↑ «Chimp expert Jane Goodall says she is 'fascinated' by Bigfoot». NY Daily News. Ανακτήθηκε στις 26 Ιουνίου 2013. 
  44. ↑ Jane Goodall's Questions & Answers, Readers Digest, p. 128, September 2010
  45. ↑ «Study Corner – Gombe Timeline». Jane Goodall Institute. 2010. Ανακτήθηκε στις 28 Ιουλίου 2010. 
  46. ↑ 46,0 46,1 46,2 46,3 46,4 46,5 46,6 46,7 46,8 «Jane Goodall's Wild Chimpanzees». PBS. 1996. Ανακτήθηκε στις 28 Ιουλίου 2010. 
  47. ↑ 47,0 47,1 47,2 47,3 47,4 Goodall, Jane. Reason for Hope: A Spiritual Journey. New York: Warner Books, 1999.
  48. ↑ Tool Use
  49. ↑ 49,0 49,1 49,2 The Jane Goodall Institute: "Chimpanzee Central", 2008.
  50. ↑ Gombe National Park, Chimpanzee Central, Janegoodall.org
  51. ↑ Flo (approx. 1929–1972), Chimpanzee Central, Janegoodall.org
  52. ↑ Fifi (1958–2004), Chimpanzee Central, Janegoodall.org
  53. ↑ Fallow, A. (2003). «Frodo, the Alpha Male». National Geographic Society. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 28 Δεκεμβρίου 2007. Ανακτήθηκε στις 4 Μαρτίου 2009. 
  54. ↑ «Our History». Roots & Shoots. The Jane Goodall Institute. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 20 Ιουλίου 2011. Ανακτήθηκε στις 22 Νοεμβρίου 2018. 
  55. ↑ «JGICPS». The Jane Goodall Institute. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 10 Φεβρουαρίου 2011. Ανακτήθηκε στις 22 Νοεμβρίου 2018. 
  56. ↑ «Goodall papers headed to Duke». Winston-Salem Journal. 18 Μαρτίου 2011. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 26 Ιανουαρίου 2013. https://archive.today/20130126232610/http://www2.journalnow.com/news/2011/mar/18/wsmet03-goodall-papers-headed-to-duke-ar-872387/. Ανακτήθηκε στις 22 Νοεμβρίου 2018. 
  57. ↑ Bender, Kristin (2 Οκτωβρίου 2009). «Goodall promotes peace, youth empowerment at talk in Berkeley». The Oakland Tribune. http://www.insidebayarea.com/crime-courts/ci_13473075?source=rss. Ανακτήθηκε στις 10 Οκτωβρίου 2009. 
  58. ↑ Coward, Ros (10 Οκτωβρίου 2004). «New mission for chimps' champion». The Guardian (Guardian Media Group). https://www.theguardian.com/world/2004/oct/10/academicexperts.environment. Ανακτήθηκε στις 22 Νοεμβρίου 2018. 
  59. ↑ Johnson, Steve (19 Αυγούστου 2016). «Goodall Recalls '86 Chicago Lesson». Chicago Tribune (Section 1): σελ. 3. 
  60. ↑ Hatkoff, Amy. 2009. The Inner World of Farm Animals, σελ. 13.
  61. ↑ «Population Matters Patrons». www.populationmatters.org. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 25 Ιουνίου 2014. 
  62. ↑ «Bears: Production Notes» (PDF). The Walt Disney Company. The Walt Disney Studios. σελ. 20. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 11 Ιουλίου 2017. Ανακτήθηκε στις 4 Δεκεμβρίου 2018. 
  63. ↑ «Voiceless, the animal protection institute». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 1 Δεκεμβρίου 2017. Ανακτήθηκε στις 5 Δεκεμβρίου 2018. 
  64. ↑ Meikle, James (20 Μαΐου 2014). «Jane Goodall and Peter Gabriel urge Air France to stop ferrying lab monkeys». The Guardian. https://www.theguardian.com/science/2014/may/20/jane-goodall-peter-gabriel-air-france-stop-monkeys-transport. Ανακτήθηκε στις 4 Δεκεμβρίου 2018. 
  65. ↑ King, Barbara (11 Σεπτεμβρίου 2014). «Still Now, Should Lab Monkeys Be Deprived Of Their Mothers?». NPR. https://www.npr.org/blogs/13.7/2014/09/11/347656361/still-now-should-lab-monkeys-be-deprived-of-their-mothers. Ανακτήθηκε στις 4 Δεκεμβρίου 2018. 
  66. ↑ Elgot, Jessica (24 Απριλίου 2015). «Celebrities sign statement of support for Caroline Lucas – but not the Greens». The Guardian (London). https://www.theguardian.com/politics/2015/apr/24/celebrities-sign-statement-support-caroline-lucas-not-green-party. Ανακτήθηκε στις 4 Δεκεμβρίου 2018. 
  67. ↑ «SNP to vote against Tories on fox hunting ban in England and Wales». STV. 13 July 2015. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 15 Ιουλίου 2015. https://web.archive.org/web/20150715203740/http://news.stv.tv/scotland-decides/news/1324609-snp-to-vote-against-tories-on-fox-hunting-ban-in-england-and-wales/. Ανακτήθηκε στις 17 July 2015. 


Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Τζέιν_Γκούντολ&oldid=10307879"