Τζαμί Λαλελί (Κωνσταντινούπολη)

Τζαμί Λαλελί (Κωνσταντινούπολη)
Laleli Camii
Είδος	τζαμί και αρχιτεκτονική κατασκευή
Αρχιτεκτονική	Οθωμανική αρχιτεκτονική
Γεωγραφικές συντεταγμένες	41°0′36″N 28°57′24″E
Διοικητική υπαγωγή	Κωνσταντινούπολη και Φατίχ
Χώρα	Τουρκία
Έναρξη κατασκευής	1763
Υλικά	γρανίτης
Αρχιτέκτονας	Μινάρ Μεχμέτ Ταχίρ
Χρηματοδότης	Μουσταφά Γ΄
Πολυμέσα
δεδομένα (π)

Το Τζαμί Λαλελί (τουρκικά: Laleli Camii‎‎), επίσης γνωστό ως Τζαμί της Τουλίπας, είναι οθωμανικό αυτοκρατορικό τζαμί του 18ου αιώνα, το οποίο βρίσκεται στο Λαλελί, στη συνοικία Φατίχ της Κωνσταντινούπολης στην Τουρκία.

Ιστορία

Το τζαμί ανατέθηκε από τον Σουλτάνο Μουσταφά Γ', για να χρησιμεύσει ως αυτοκρατορικό ή σουλτανικό τζαμί του. Αν και ήταν παράδοση μεταξύ των προηγούμενων σουλτάνων να χτίζουν το αυτοκρατορικό τους τέμενος σε ανάμνηση μιας μεγάλης στρατιωτικής επιτυχίας, ο Μουσταφά Γ' αγνόησε αυτή την παράδοση διατάζοντας την κατασκευή πριν από τέτοιες νίκες. Η κατασκευή ξεκίνησε στις 5 Απριλίου 1760 και ολοκληρώθηκε στις 9 Μαρτίου 1764. Ο αρχιτέκτονας του τζαμιού δεν επιβεβαιώνεται από την ιστορική τεκμηρίωση, αλλά οι ιστορικοί τέχνης έχουν αποδώσει το τζαμί στον Μεχμέτ Ταχίρ Αγά, τον ανώτατο αρχιτέκτονα της αυτοκρατορίας την εποχή της ολοκλήρωσης του τζαμιού. Κατά μέσο όρο, περίπου 770 εργαζόμενοι απασχολούνταν στο έργο και περίπου τα δύο τρίτα από αυτούς ήταν μη μουσουλμάνοι, ενώ οι υπόλοιποι ήταν μουσουλμάνοι.

Το τζαμί ήταν το επίκεντρο ενός μεγαλύτερου συγκροτήματος (Κουλιγιέ, külliye), που περιελάμβανε τον τάφο του Μουσταφά Γ', ένα κοντινό καραβανσεράι που παρείχε κάποια έσοδα στο συγκρότημα, ένα σεμπίλ και έναν μαντρασά. Ο Μουσταφά Γ' θάφτηκε στο μαυσωλείο, που προσαρτήθηκε στο συγκρότημα μετά τον θάνατό του το 1774. Το τζαμί και το συγκρότημα του υπέστησαν ζημιές από τον σεισμό του 1766 και, σύμφωνα με τον Ουνβέρ Ρουστέμ, από μια πυρκαγιά το 1783. Το 1783 αποκαταστάθηκε πλήρως. Η αποκατάσταση, την οποία ο Ντογάν Κουμπάν αποδίδει στον αρχιτέκτονα Σεγίτ Μουσταφά Αγά, διατήρησε την εμφάνιση του αρχικού τζαμιού. Η πρόσοψη του μαυσωλείου ενημερώθηκε με νέα μαρμάρινα κουφώματα στις αρχές του 19ου αιώνα. Ο μεντρεσές του συγκροτήματος καταστράφηκε από πυρκαγιά το 1911.

Αρχιτεκτονική

Το τζαμί χτίστηκε στο οθωμανικό μπαρόκ στυλ της εποχής του. Η διάταξη βασίζεται σε αυτή του προηγούμενου Τζαμιού Σελιμιγιέ της Αδριανούπολης από την κλασική περίοδο, σύμφωνα με τις επιθυμίες του Μουσταφά Γ'. Η διακόσμηση του τζαμιού και του συγκροτήματός του είναι σταθερά μπαρόκ. Το τζαμί ενσωματώνει έτσι το οπτικό ύφος του προγενέστερου τζαμιού Νουρουοσμανιγιέ - του πρώτου αυτοκρατορικού τζαμιού σε οθωμανικό μπαρόκ στυλ, που ολοκληρώθηκε από τον προκάτοχο του Μουσταφά Γ' - αλλά με πιο συγκρατημένο τρόπο που το ενσωματώνει με πιο παραδοσιακή οθωμανική αρχιτεκτονική.

Εξωτερικός χώρος

Το τζαμί χτίστηκε σε ένα ψηλό πεζούλι πάνω από ένα συγκρότημα θολωτών καταστημάτων, των οποίων τα ενοίκια προορίζονταν να στηρίξουν οικονομικά το συγκρότημα του τζαμιού. Κάτω από την ίδια τη δομή του τζαμιού υπάρχει μια μεγάλη αίθουσα, που υποστηρίζεται από οκτώ τεράστιους πυλώνες με ένα σιντριβάνι στο κέντρο.

Το τζαμί είναι προσανατολισμένο κατά μήκος ενός άξονα βορειοδυτικού-νοτιοανατολικού και έχει μια ορθογώνια αυλή περίπου διπλάσια από το μέγεθος της αίθουσας προσευχής στα βορειοδυτικά. Αυτή η αυλή έχει μια συνεχή στοά με δεκαοκτώ θολωτούς κόλπους και μια βρύση στο κέντρο. Το ίδιο το τζαμί έχει βάση από τούβλα και τοιχοποιία, με ανωδομή και οκταγωνικό τύμπανο, που στηρίζει τον τρούλο. Υπάρχουν δύο μιναρέδες, που βρίσκονται στα δύο άκρα της στοάς, που πλαισιώνουν τις εισόδους της αυλής.

Εσωτερικός χώρος

Το τζαμί Λαλελί είναι ένα οκταγωνικό κτήριο εγγεγραμμένο σε ένα ορθογώνιο, με μια στοά στο δυτικό άκρο του. Οι τοίχοι χρησιμοποιούν πολύχρωμα διαφοροποιημένα μάρμαρα σε κόκκινο, μπλε, κίτρινο και καφέ, περαιτέρω διακοσμημένα με μετάλλια σε opus sectile χρησιμοποιώντας επίσης ημιπολύτιμο όνυχα και ίασπη . Το μιχράμπ και το μινμπάρ είναι επίσης πλούσια διακοσμημένα με πολύτιμα μάρμαρα. Το εσωτερικό είναι καλά φωτισμένο, με πολλά παράθυρα σε συνδυασμό λευκού και βιτρό.

Ο τρούλος έχει διάμετρο 12,50 μέτρα και ύψος 24,50 μέτρα σε ένα οκταγωνικό τύμπανο οκτώ τόξων, με ημιτρούλους στις γωνιακές καμάρες και μεγαλύτερους ημιτρούλους, που ενώνουν τις καμάρες πάνω από το μιχράμπ και την κεντρική αψίδα του νάρθηκα.

Συγκρότημα τζαμιού

Ορισμένες από τις κατασκευές του κουλιγιέ (kulliye) του τζαμιού Λαλελί έχουν εξαφανιστεί με τα χρόνια, αλλά το μαυσωλείο, που βλέπει στην οδό Ορντού παραμένει. Είναι ένας οκταγωνικός τρούλος και περιέχει τους τάφους του Μουσταφά Γ', του γιου και διαδόχου του Σελίμ Γ' και των κορών του Χιμπετουλάχ και Φατμά Σουλτάν και Μιχριμάχ Σουλτάν. Το εσωτερικό είναι διακοσμημένο με επαναχρησιμοποιημένα πλακάκια Ιζνίκ από τον 16ο αιώνα, και μια ταινία καλλιγραφίας περιβάλλει τους επάνω τοίχους. Στο νεκροταφείο δίπλα στον τουρμπέ βρίσκεται ο τάφος του Αντιλσάχ Καντινεφέντι, τοποθετημένος μέσα σε μια περίτεχνη χάλκινη σχάρα αντιπροσωπευτική της οθωμανικής μεταλλοτεχνίας εκείνης της εποχής.

Το βακούφι (κληροδότημα) του συγκροτήματος περιελάμβανε επίσης μια σειρά από κτήρια σε όλη την πόλη τα οποία παρείχαν έσοδα για τη συντήρηση του τζαμιού και του κουλιγιέ του. Μεταξύ των αξιοσημείωτων εγκλεισμάτων ήταν δύο καραβανσεράι: το κοντινό Τας Χαν (παλαιότερα γνωστό ως Τσουκουρτσεσμέ Χαν) και το μεγαλύτερο Μπουγιούκ Γενί Χαν, που βρίσκεται στην εμπορική περιοχή βόρεια του Μεγάλου Παζαριού.

Τα διαμερίσματα Ταγιάρε χτίστηκαν το 1922 δίπλα στο τζαμί στην έκταση του 1911, όπου κάηκε ο μεντρεσές Κόσκα, ο οποίος ανήκε στο συγκρότημα του τζαμιού. Τα κτήρια ανακαινίστηκαν σε ξενοδοχείο πέντε αστέρων.

Εικόνες

• 
  Γενική εικόνα
• 
  Γενική εικόνα
• 
  Εσωτερική άποψη
• 
  Τελετουργικό σιντριβάνι (şadırvan)
• 
  Το Τζαμί Λαλελί σκάλες στην αυλή από τη γύρω πλατφόρμα
• 
  Το τζαμί Λαλελί, θέα στην αυλή με το σιντριβάνι της πλύσης
• 
  Τζαμί Λαλελί από το Ορντού Καντεσί
• 
  Ο τάφος του τζαμιού Λαλελί του Σουλτάνου Μουσταφά Γ' και του γιου του Σελίμ Γ'
• 
  Γενική εικόνα

Πηγές

• Faroqhi, Suraiyah (2005). Subjects of the Sultan: Culture and Daily Life in the Ottoman Empire. I B Tauris. ISBN 1-85043-760-2. 
• Freely, John (2000). Blue Guide Istanbul. W. W. Norton & Company. ISBN 0-393-32014-6. 
• Goodwin, Godfrey (1971). A History of Ottoman Architecture. New York: Thames & Hudson. ISBN 0500274290. 
• Kuban, Doğan (2010). Ottoman Architecture. Antique Collectors' Club. ISBN 9781851496044. 
• Rüstem, Ünver (2019). Ottoman Baroque: The Architectural Refashioning of Eighteenth-Century Istanbul. Princeton University Press. ISBN 9780691181875. 
• Sumner-Boyd, Hilary· Freely, John (2010). Strolling Through Istanbul: The Classic Guide to the City (Revised έκδοση). Tauris Parke Paperbacks.