Μετάβαση στο περιεχόμενο

Τζων Μακλήοντ

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Τζων Μακλήοντ
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη
μητρική γλώσσα
John James Rickard Macleod (Αγγλικά)
Γέννηση6  Σεπτεμβρίου 1876[1][2][3]
Clunie
Θάνατος16  Μαρτίου 1935[1][2][3]
Αμπερντίν[4]
Τόπος ταφήςAllenvale Cemetery[5]
Χώρα πολιτογράφησηςΗνωμένο Βασίλειο
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσεςΑγγλικά
ΣπουδέςΠανεπιστήμιο του Αμπερντίν
University of Aberdeen School of Medicine
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότηταιατρός
εφευρέτης
διδάσκων πανεπιστημίου
φυσιολόγος
ΕργοδότηςΠανεπιστήμιο του Τορόντο
Πανεπιστήμιο της Λειψίας[6]
Αξιώματα και βραβεύσεις
Βραβεύσειςεταίρος της Βασιλικής Εταιρείας του Εδιμβούργου (1932)[7]
βραβείο Νόμπελ Ιατρικής και Φυσιολογίας (1923)[8][9]
Canadian Medical Hall of Fame (2012)[7]
Βραβείο Κάμερον του Πανεπιστημίου του Εδιμβούργου
Εταίρος της Βασιλικής Εταιρίας (1923)[7]
Commons page Σχετικά πολυμέσα

Ο Τζων Τζέιμς Ρίκαρντ Μακλήοντ (αγγλ. John James Rickard Macleod, 6 Σεπτεμβρίου 187616 Μαρτίου 1935) ήταν Σκωτσέζος βιοχημικός και φυσιολόγος. Ενδιαφέρθηκε κυρίως για τον μεταβολισμό των υδατανθράκων. Είναι γνωστός για τον ρόλο του στην ανακάλυψη και την απομόνωση της ινσουλίνης, όταν ήταν λέκτορας στο Πανεπιστήμιο του Τορόντο, ανακάλυψη για την οποία ο ίδιος και ο Καναδός Φρέντερικ Μπάντινγκ βραβεύθηκαν με το Βραβείο Νόμπελ Φυσιολογίας και Ιατρικής[10] του 1923.

Σπουδές και σταδιοδρομία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Τζων Μακλήοντ γεννήθηκε στο χωριό Clunie, κοντά στο Ντανκέλ, στην κομητεία Πέρθσιαρ της Σκωτίας. Λίγο μετά τη γέννησή του ο πατέρας του, ο Ρόμπερτ Μακλήοντ, πάστορας της Ελεύθερης Εκκλησίας της Σκωτίας, μετατέθηκε στο Αμπερντίν, όπου ο Τζων έκανε τις γυμνασιακές του σπουδές και εγγράφηκε στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου του Αμπερντίν.[11] Εκεί επηρεάσθηκε ιδιαιτέρως από τον νεαρό τότε καθηγητή Τζων Αλεξάντερ Μακγουίλιαμ (1857-1937), πρωτοπόρο της καρδιακής ηλεκτροφυσιολογίας. Ο Μακλήοντ πήρε το πτυχίο της ιατρικής με άριστα το 1898 και κατόπιν πέρασε ένα έτος μελετώντας βιοχημεία στο Πανεπιστήμιο της Λειψίας, χάρη σε μια υποτροφία εξωτερικού. Κατόπιν έγινε επιμελητής (demonstrator) στην Ιατρική Σχολή του Νοσοκομείου του Λονδίνου, όπου το 1902 διορίσθηκε λέκτορας της Βιοχημείας. Το ίδιο έτος πήρε διδακτορικό στη Δημόσια Υγεία από το Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ.[12] Περίπου την ίδια εποχή δημοσίευσε το πρώτο ερευνητικό άρθρο του, μια εργασία για την περιεκτικότητα των μυώνων σε φωσφόρο.[13]

Το 1903 ο Μακλήοντ έγινε λέκτορας της Φυσιολογίας στο Πανεπιστήμιο Γουέστερν Ρηζέρβ στο Κλίβελαντ του Οχάιο, όπου παρέμεινε επί 15 έτη. Σε αυτό το διάστημα ανέπτυξε ενδιαφέρον για τον μεταβολισμό των υδατανθράκων, το οποίο κυριάρχησε έκτοτε στη σταδιοδρομία του.[12][14] Ειδικότερα ενδιαφέρθηκε για τον σακχαρώδη διαβήτη από το 1905, δημοσιεύοντας μια σειρά επιστημονικών εργασιών και αρκετές μονογραφίες επί του θέματος από τότε και ύστερα.[15]

Το 1916 ο Μακλήοντ έγινε καθηγητής της φυσιολογίας στο Πανεπιστήμιο ΜακΓκιλ του Μόντρεαλ.[16] Μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο συνέχισε στο Πανεπιστήμιο του Τορόντο, όπου έγινε διευθυντής του Εργαστηρίου Φυσιολογίας και βοηθός του κοσμήτορα της Ιατρικής Σχολής. Ερεύνησε διάφορα θέματα φυσιολογίας και βιοχημείας, μεταξύ των οποίων τον χημειοτροπισμό του βακίλλου του Κοχ, την επίδραση του ηλεκτροσόκ, τον μεταβολισμό της κρεατινίνης και την κυκλοφορία του αίματος στον εγκέφαλο.

Εκτός αυτών, ο Μακλήοντ έδινε δημοφιλείς διαλέξεις και άσκησε μεγάλη επιρροή στην κατάρτιση του εξαετούς προγράμματος μαθημάτων της Ιατρικής στο Πανεπιστήμιο του Τορόντο.[13][17]

Ο Μπάντινγκ και η ανακάλυψη της ινσουλίνης

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το 1920 ο Μακλήοντ προσεγγίσθηκε από τον Φρέντερικ Μπάντινγκ, έναν νεαρό Καναδό ιατρό που είχε την ιδέα να θεραπεύσει τον διαβήτη με χρήση ενός εκχυλίσματος από ένα πάγκρεας η λειτουργία του οποίου είχε διακοπεί. Ο Μακλήοντ δεν ενθουσιάσθηκε από την ιδέα, καθώς (αντίθετα από τον Μπάντινγκ) γνώριζε για αποτυχημένα πειράματα προς αυτή την κατεύθυνση που είχαν διεξαχθεί από άλλους ερευνητές. Πίστευε ότι ήταν πιθανότερο πως το νευρικό σύστημα είχε τον κρίσιμο ρόλο στη ρύθμιση της συγκεντρώσεως της γλυκόζης στο αίμα. Ο Μακλήοντ δεν εντυπωσιάσθηκε αρχικώς από τα επιχειρήματα του Μπάντινγκ. Ωστόσο συμπέρανε ότι άξιζε να προσπαθήσει, επειδή το αποτέλεσμα μπορεί να είχε «μεγάλη αξία για τη φυσιολογία». Παρεχώρησε έτσι στον Μπάντινγκ εργαστηριακό χώρο, όταν ο ίδιος θα απουσίαζε σε διακοπές.[18] Εκτός από τον χώρο, ο Μακλήοντ παρέσχε πειραματόζωα και τον φοιτητή του Τσαρλς Μπεστ ως βοηθό. Επιπλέον έδειξε στον Μπάντινγκ την καθιερωμένη μέθοδο παγκρεατεκτομής προς χρήση στα πειράματα. Παρά το ότι ο Μακλήοντ ήταν της γνώμης ότι το εγχείρημα θα απετύγχανε, πίστευε ότι τουλάχιστον θα ήταν καλή εκπαίδευση για τον Μπεστ.[18][19] Κατά την απουσία του Μακλήοντ, ο Μπάντινγκ και ο Μπεστ απεμόνωσαν μια εσωτερική έκκριση του παγκρέατος ενός σκύλου και με αυτή πέτυχαν να μειώσουν το επίπεδο σακχάρου του αίματος σε έναν άλλο σκύλο του οποίου το πάγκρεας είχε αφαιρεθεί χειρουργικώς.[18]

Ο Φρέντερικ Μπάντινγκ (δεξιά) και ο Τσαρλς Μπεστ

Επιστρέφοντας, ο Μακλήοντ εξέφρασε αμφιβολίες για το παραπάνω αποτέλεσμα[20] και διεφώνησε εντόνως με τις απαιτήσεις του Μπάντινγκ, ο οποίος αμέσως ζήτησε μισθό για τον ίδιο και για τον Μπεστ, ένα αποκλειστικό δωμάτιο εργασίας, έναν ακόμα βοηθό για να φροντίζει τους σκύλους και επισκευή του χειρουργείου. Ο Μακλήοντ αρχικώς αρνήθηκε προβάλλοντας ως λόγο ότι αυτά θα δημιουργούσαν προβλήματα στις υπόλοιπες ερευνητικές προσπάθειες του τμήματος, οπότε ο Μπάντινγκ απάντησε ότι θα συνέχιζε την έρευνά αυτή αλλού αν το Πανεπιστήμιο του Τορόντο δεν την έκρινε ως άξια λόγου. Τότε ο Μακλήοντ υπεχώρησε και οι σχέσεις του με τον Μπάντινγκ βελτιώθηκαν. Τα επόμενα πειράματα ήταν επιτυχημένα και οι τρεις τους άρχισαν να παρουσιάζουν τα αποτελέσματα σε επιστημονικές συναντήσεις. Και πάλι όμως μια αφορμή προστριβών δημιουργήθηκε από την τάση του Μακλήοντ να ομιλεί εκ μέρους όλης της ομάδας.[18] Χαρακτηριστική εν προκειμένω ήταν η παρουσίαση τον Δεκέμβριο του 1921 προς την Αμερικανική Εταιρεία Φυσιολογίας στο Γέιλ, όπου οι Μπάντινγκ και Μπεστ παρουσίασαν τα ευρήματά τους. Ο Μπάντινγκ ήθελε να απαντήσει σε ερωτήσεις του ακροατηρίου, αλλά εκεί ανέλαβε ο Μακλήοντ, που απευθύνθηκε στο ακροατήριο από εκεί και ύστερα, κάτι που προσέβαλε τον Μπάντινγκ. Ωστόσο, μετά την επιστροφή τους στο Τορόντο, ο Μακλήοντ πείσθηκε από έναν άλλο καθηγητή να ζητήσει συγγνώμη από τον Μπάντινγκ, οπότε η σχέση τους εξομαλύνθηκε και πάλι.[21]

Η ανακάλυψή τους δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά στο τεύχος Φεβρουαρίου 1922 του περιοδικού The Journal of Laboratory and Clinical Medicine.[22] Ο Μπάντινγκ αρνήθηκε να είναι το όνομά του στους συγγραφείς της δημοσιεύσεως, επειδή θεωρούσε ότι η έρευνα είχε γίνει από τους άλλους δύο. Παρά την επιτυχία, παρουσιάσθηκε το πρόβλημα της αποκτήσεως αρκετών ποσοτήτων παγκρεατικού υλικού για τη συνέχιση των πειραμάτων. Η τριάδα των ερευνητών ανέπτυξε τότε τη χρήση διαλυμάτων σε αιθυλική αλκοόλη (αιθανόλη, οινόπνευμα), που αποδείχθηκαν πολύ πιο αποτελεσματικά. Κατόπιν αυτού ο Μακλήοντ πείσθηκε να στρέψει ολόκληρο το εργαστήριο στην έρευνα για την ινσουλίνη (έτσι είχε ήδη ονομασθεί, από τον Έντουαρντ Άλμπερτ Σάρπυ-Σάφερ το 1916, η υποθετική τότε ουσία που παραγόταν από τα κύτταρα τα ονομαζόμενα «νησίδες του Λάνγκερχανς» στο πάγκρεας - στη λατινική insula = νησί - και μείωνε το σάκχαρο στο αίμα). Προσέθεσε στην ομάδα και τον βιοχημικό Τζέιμς Κόλιπ για να βοηθήσει στον καθαρισμό του εκκρίμματος του παγκρέατος.[18][23]

Η πρώτη κλινική δοκιμή σε άνθρωπο ήταν αποτυχημένη. Επιπλέον ο Κόλιπ ήρθε σε σύγκρουση με τους Μπάντινγκ και Μπεστ, επειδή δεν ήθελε να τους αποκαλύψει τις λεπτομέρειες του καθαρισμού του διαλύματος αιθανόλης, και απείλησε να φύγει από την ομάδα. Και πάλι όμως μεσολάβησαν άλλοι συνάδελφοι που διέβλεπαν την τεράστια σημασία που μπορεί να είχε η έρευνά τους για την επιβίωση των εκατομμυρίων διαβητικών της ανθρωπότητας, και η ρήξη αποσοβήθηκε.[18] Τον ίδιο εκείνο μήνα, τον Ιανουάριο του 1922, η ομάδα πραγματοποίησε την πρώτη επιτυχημένη δοκιμή σε άνθρωπο, στον δεκατριάχρονο Λέοναρντ Τόμσον (προτιμήθηκε ένα παιδί με διαβήτη τύπου 1 επειδή αυτά τα παιδιά πέθαιναν πολύ γρήγορα από την πάθηση αυτή, συνήθως σε λιγότερο από ένα έτος), και ακολούθησαν σύντομα και άλλες.[24]

Οι επιδείξεις της αποτελεσματικότητας της μεθόδου προσέλκυσαν τεράστιο δημόσιο ενδιαφέρον, επειδή η επίδραση στους ασθενείς, ιδίως στα παιδιά, ήταν άμεση και έμοιαζε σχεδόν θαυματουργική.[18] Η φαρμακευτική εταιρεία Eli Lilly & Co. των ΗΠΑ ανέλαβε τη μαζική παραγωγή, αλλά χωρίς αποκλειστική άδεια, καθώς οι ερευνητές είχαν αμέσως μεταφέρει τα δικαιώματα της ευρεσιτεχνίας στο Συμβούλιο Ιατρικών Ερευνών του Ηνωμένου Βασιλείου προκειμένου να αποτρέψουν την εκμετάλλευση και την αισχροκέρδεια.

Το καλοκαίρι του 1923 ο Μακλήοντ ερεύνησε τα συνηθισμένα ψάρια (τελεόστεοι ιχθύες), στα οποία ο ιστός των νησίδων που παράγουν ινσουλίνη βρίσκεται σε ξεχωριστή περιοχή του παγκρέατος από τον υπόλοιπο αδενικό ιστό. Εργαζόμενος στον Βιολογικό Σταθμό του Σαιν Άντριους στο Νιου Μπράνσγουικ του Καναδά, εξήγαγε διαφορετικά παρασκευάσματα από την κάθε ξεχωριστή περιοχή του παγκρέατος των ψαριών και μπόρεσε έτσι να αποδείξει ότι η ινσουλίνη παράγεται μόνο από τις νησίδες του Λάνγκερχανς και καθόλου από τον υπόλοιπο αδενικό ιστό του παγκρέατος.[18] Στο μεταξύ ο Μπάντινγκ παρέμεινε στο Τορόντο και οι μεταξύ τους σχέσεις χειροτέρευσαν και πάλι, εξαιτίας αντικρουόμενων μεταξύ τους αναφορών στον τύπο. Ο Μακλήοντ συνέταξε μια αναφορά σχετικώς με την ανακάλυψη του 1922, όμως κατά τα άλλα απείχε από την ενεργό ανάμειξη στο θέμα τού ποιος έπρεπε να πιστωθεί με την ανακάλυψη. Ο Μπάντινγκ πίστευε ότι ο Μακλήοντ είχε επίτηδες υπερτονίσει τη δική του συνεισφορά, καθώς και τον ρόλο του Πανεπιστημίου του Τορόντο, στην ανακάλυψη, και οι δυο τους δεν ξαναμίλησαν ποτέ πια ο ένας στον άλλο.[18] Και όταν ο Μακλήοντ αφυπηρέτησε από το Πανεπιστήμιο του Τορόντο το 1928, ο Μπάντινγκ τού έτρεφε τόση αντιπάθεια, ώστε αρνήθηκε να παραστεί στο αποχαιρετιστήριο δείπνο προς τιμή του Μακλήοντ.[25]

Ο τάφος του Μακλήοντ και της συζύγου του στο κοιμητήριο του Αμπερντίν

Ο Μακλήοντ επέστρεψε στη Σκωτία το 1928, όπου έγινε Καθηγητής στη Βασιλική έδρα της Φυσιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Αμπερντίν (διαδεχόμενος σε αυτή τον πρώην καθηγητή του Τζων Αλεξάντερ Μακγουίλιαμ, που είχε αποσυρθεί το 1927) και αργότερα Κοσμήτορας της Ιατρικής Σχολής. Από το 1929 έως το 1933 διετέλεσε επίσης μέλος του Συμβουλίου Ιατρικών Ερευνών του Ηνωμένου Βασιλείου.

Ο Μακλήοντ δεν συνέχισε την έρευνα σχετικώς με την ινσουλίνη, αλλά παρέμεινε ενεργός ερευνητής, διδάσκων και συγγραφέας. Η τελευταία του αξιόλογη συνεισφορά ήταν η απόδειξη του παλαιάς του πίστης ότι το κεντρικό νευρικό σύστημα διαδραματίζει ρόλο στην ισορροπία του μεταβολισμού των υδατανθράκων, και άρα στη ρύθμιση της συγκεντρώσεως της γλυκόζης στο αίμα. Η θεωρία του σχετικώς με μετατροπή των λιπών σε υδατάνθρακες παρέμεινε αναπόδεικτη, παρά το ότι ο Μακλήοντ παρέσχε αρκετές έμμεσες ενδείξεις.[19] Τον ελεύθερο χρόνο του τον μοίραζε ανάμεσα στο γκολφ, τις βόλτες με τη μοτοσικλέτα του και τη ζωγραφική. Ο Μακλήοντ ήταν έγγαμος, με τη Μαίρυ Μακγουόλτερ (Mary W. McWalter), αλλά ποτέ δεν απέκτησαν τέκνα. Παρέμεινε ενεργός μέχρι λίγο καιρό πριν από τον θάνατό του, στο Αμπερντίν σε ηλικία 58 ετών, αν και τα τελευταία αρκετά χρόνια υπέφερε από αρθρίτιδα[26].

Ο Μακλήοντ ήταν ένας παραγωγικός συγγραφέας. Η πρώτη ερευνητική δημοσίευσή του, μια εργασία για την περιεκτικότητα των μυώνων σε φωσφόρο, που δημοσιεύθηκε το 1899. Μέχρι το τέλος της σταδιοδρομίας του συνέγραψε, μόνος ή μαζί με άλλους, περισσοτερες από 200 εργασίες[13] και 11 βιβλία. Μεταξύ των βιβλίων είναι και τα εξής:

  • Practical Physiology (1903)
  • Recent Advances in Physiology (με τον Λ.Ε. Χιλ, 1905)
  • Diabetes: its Pathological Physiology (1913)
  • Physiology for dental students (με τον R.G. Pearce, 1915)
  • Physiology and Biochemistry in Modern Medicine (1η έκδοση 1918)
  • Insulin and its Use in Diabetes (με τον W.R. Campbell, 1925)
  • Carbohydrate Metabolism and Insulin (1926)
  • The Fuel of life: Experimental Studies in Normal and Diabetic Animals (1928)

Τιμητικές διακρίσεις

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Μακλήοντ ήταν ένας διακεκριμένος φυσιολόγος ήδη προτού συμμετάσχει στην απομόνωση της ινσουλίνης. Είχε εκλεγεί μέλος της Βασιλικής Εταιρείας του Καναδά από το 1919 και πρόεδρος της Αμερικανικής Εταιρείας Φυσιολογίας[27] το 1921. Αργότερα, το 1923, τιμήθηκε με το Βραβείο Θεραπευτικής Κάμερον του Πανεπιστημίου του Εδιμβούργου.

Μεταξύ των τιμών που δέχθηκε ο Μακλήοντ μετά το Βραβείο Νόμπελ του 1923 ήταν η εκλογή του ως μέλους της Βασιλικής Εταιρείας (του Λονδίνου) και της Βασιλικής Εταιρείας του Εδιμβούργου, ως αντεπιστέλλοντος μέλους της Γερμανικής Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών και επίτιμου μέλους της Regia Accademia Medica της Ρώμης.

Η φήμη του Μακλήοντ στον Καναδά επισκιάσθηκε από εκείνη των Μπάντινγκ και Μπεστ.[28] Μόλις τη δεκαετία του 1980 έγινε ευρύτερα αποδεκτό ότι η αφήγηση των Μπάντινγκ και Μπεστ ήταν αλλοιωμένη, καθώς περισσότερα έγγραφα έγιναν προσβάσιμα στην ιστορική έρευνα, που κατέστησαν δυνατή μια ακριβή ανακατασκευή των γεγονότων. Μέχρι τον θάνατο και του Μπεστ αυτά τα έγγραφα είχαν κρατηθεί εμπιστευτικά, επί περισσότερο από μισό αιώνα, από το Πανεπιστήμιο του Τορόντο, οι διοικήσεις του οποίου επιθυμούσαν να αποφύγουν την αναμόχλευση της αντιδικίας.[18] Σήμερα το αμφιθέατρο του Κέντρου Ιατρικών Ερευνών του Πανεπιστημίου φέρει το όνομα του Μακλήοντ. Υπάρχει επίσης το «Μετάλλιο Τζων Μακλήοντ», που απονέμεται από τη βρετανική οργάνωση Diabetes UK σε ασθενείς που έχουν επιζήσει επί 70 και άνω έτη έχοντας διαβήτη[29].

Η επιτροπή επιλογής των Βραβείων Νόμπελ αντέδρασε με ασυνήθιστα μεγάλη ταχύτητα στις πρώτες επιτυχημένες κλινικές δοκιμές των ερευνητών του Τορόντο. Το φθινόπωρο του 1923 απεφάσισε την απονομή του σχετικού Βραβείου στους Μπάντινγκ και Μακλήοντ, παρά το ότι η μακροπρόθεσμη σημασία και επιτυχία της ανακαλύψεώς τους δεν ήταν ακόμη προφανής. Ο λόγος ήταν ότι είχαν προταθεί από τον Δανό φυσιολόγο και ήδη βραβευμένο με Νόμπελ Αύγουστο Κρογκ, ο οποίος είχε διαβητική σύζυγο, είχε επισκεφθεί το εργαστήριο του Μακλήοντ και είχε μεταφέρει τη μέθοδο στη Δανία.[18][19] Η επιτροπή συνεπέρανε ότι η συνεισφορά του Μακλήοντ στην ερμηνεία των δεδομένων, την οργάνωση των κλινικών δοκιμών και την παροχή υψηλού επιπέδου παρουσιάσεως στην επιστημονική κοινότητα ήταν κρίσιμη για την επιτυχία της ομάδας, οπότε έδωσε το Βραβείο Νόμπελ και στους δύο.[30] Αμέσως μετά την απονομή, ο Μπάντινγκ έδωσε τα μισά από τα χρήματα του μεριδίου του στον Μπεστ, και κατόπιν αυτού και ο Μακλήοντ έδωσε τα μισά από τα δικά του χρήματα από το Νόμπελ στον Κόλιπ. Το 1972 το Ίδρυμα Νόμπελ παραδέχθηκε επισήμως ότι η παράλειψη της βραβεύσεως και του Μπεστ ήταν λάθος.[18]

Μια άλλη αμφιλεγόμενη πλευρά του Βραβείου ήταν το γεγονός ότι οκτώ μήνες πριν τη δημοσίευση της εργασίας των Μπάντινγκ και Μπεστ, ο Ρουμάνος φυσιολόγος Νικολάε Παουλέσκου είχε δημοσιεύσει την ανακάλυψη ενός παραγώγου του παγκρέατος, το οποίο είχε αποκαλέσει «παγκρεΐνη» (pancreine), και με το οποίο είχε μειώσει τη συγκέντρωση της γλυκόζης στο αίμα. Οι Μπάντινγκ και Μπεστ τον ανέφεραν στην εργασία τους, αλλά δεν ερμήνευσαν σωστά τα ευρήματά του, υποτίθεται από ένα λάθος στη μετάφραση από τη γαλλική γλώσσα, στην οποία δημοσίευε το Παουλέσκου.[31]


  1. 1,0 1,1 1,2 Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 27  Απριλίου 2014.
  2. 2,0 2,1 2,2 (Αγγλικά) SNAC. w6k150vj. Ανακτήθηκε στις 9  Οκτωβρίου 2017.
  3. 3,0 3,1 3,2 «Encyclopædia Britannica» (Αγγλικά) biography/J-J-R-Macleod. Ανακτήθηκε στις 9  Οκτωβρίου 2017.
  4. Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 24  Ιουνίου 2015.
  5. 5,0 5,1 www.findagrave.com/memorial/148072420/john-james_rickard-macleod.
  6. Ανακτήθηκε στις 3  Ιουλίου 2019.
  7. 7,0 7,1 7,2 www.cdnmedhall.ca/laureates/johnmacleod.
  8. «The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1923». (Αγγλικά) nobelprize.org. Ίδρυμα Νόμπελ. Ανακτήθηκε στις 3  Φεβρουαρίου 2021.
  9. «Table showing prize amounts». (Αγγλικά) Ίδρυμα Νόμπελ. Απριλίου 2019. Ανακτήθηκε στις 3  Φεβρουαρίου 2021.
  10. «The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1923». Nobel Foundation. Ανακτήθηκε στις 11 Μαρτίου 2011. 
  11. «JJR Macleod». Aberdeen Medico-Chirurgical Society. Ανακτήθηκε στις 9 Ιουλίου 2013. 
  12. 12,0 12,1 Shampo, M.A.; Kyle, R.A. (2006). «John J.R. Macleod--Nobel Prize for Discovery of Insulin». Mayo Clinic Proceedings 81 (8): 1006. doi:10.4065/81.8.1006. PMID 16901021. 
  13. 13,0 13,1 13,2 A.H. (1935). «John James Rickard Macleod, 1876-1935». Experimental Physiology 25 (2): 105-108. doi:10.1113/expphysiol.1935.sp000668. http://ep.physoc.org/content/25/2/105.full.pdf. 
  14. «Biography of John James Rickard Macleod (1876-1935) | The Discovery and Early Development of Insulin». insulin.library.utoronto.ca. Ανακτήθηκε στις 28 Μαρτίου 2021. 
  15. McHardy, Kenneth C.; Petrie, John R. (2020). «First among Equals: Macleod, Banting, and the Discovery of Insulin in Toronto». Unveiling Diabetes - Historical Milestones in Diabetology. Frontiers in Diabetes 29: 73-83. doi:10.1159/000506544. ISBN 978-3-318-06733-0. https://www.karger.com/Article/FullText/506544. 
  16. «John Macleod Biographical». The Nobel Prize. Ανακτήθηκε στις 17 Οκτωβρίου 2021. 
  17. Henderson, Velyien E. (1935). «Obituary – John James Rickard Macleod». Science 81 (2102): 355. doi:10.1126/science.81.2102.355. 
  18. 18,00 18,01 18,02 18,03 18,04 18,05 18,06 18,07 18,08 18,09 18,10 18,11 Rosenfeld, Louis (2002). «Insulin: Discovery and Controversy». Clinical Chemistry 48 (12): 2270-2288. doi:10.1093/clinchem/48.12.2270. PMID 12446492. http://www.clinchem.org/cgi/content/full/48/12/2270. 
  19. 19,0 19,1 19,2 Bliss, Michael (1989). «J.J.R. Macleod and the discovery of insulin». Quarterly Journal of Experimental Physiology 74 (2): 87-96. doi:10.1113/expphysiol.1989.sp003266. PMID 2657840. 
  20. Semeniuk, Ivan (10 Δεκεμβρίου 2023). «Prize fight: One century later, experts revisit the hidden feud behind Canada's first Nobel». The Globe and Mail. Ανακτήθηκε στις 19 Ιουνίου 2024. 
  21. «Frederick Banting, Charles Best, James Collip, and John Macleod». 
  22. Banting, Frederick G.; Best, Charles H. (1922). «The Internal Secretion of the Pancreas». The Journal of Laboratory and Clinical Medicine 7 (5). http://www.icmr.nic.in/ijmr/2007/march/classic2.pdf. Ανακτήθηκε στις 18 October 2012. 
  23. Shampo, Marc A.; Kyle, Robert A. (2006-08-01). «John J.R. Macleod—Nobel Prize for Discovery of Insulin». Mayo Clinic Proceedings 81 (8): 1006. doi:10.4065/81.8.1006. ISSN 0025-6196. PMID 16901021. https://www.mayoclinicproceedings.org/article/S0025-6196(11)61199-3/abstract. 
  24. «The discovery of insulin: A story of monstrous egos and toxic rivalries». 11 Ιανουαρίου 2022. 
  25. «TVO Today | Current Affairs Journalism, Documentaries and Podcasts». 
  26. «John Macleod – Biography». Nobel Foundation. 1923. Ανακτήθηκε στις 30 Μαρτίου 2011. 
  27. «John James Rickard Macleod». Presidents. American Physiological Society. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 26 Μαρτίου 2015. Ανακτήθηκε στις 22 Μαρτίου 2015. 9th APS President (1921-1922) 
  28. Bliss, Michael (2002). «Macleod, John James Rickard». Canadian Encyclopedia. http://www.thecanadianencyclopedia.com/articles/john-james-rickard-macleod. Ανακτήθηκε στις 18 October 2012. 
  29. «John Macleod Medal (70 years)». Diabetes UK. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 4 Ιανουαρίου 2011. Ανακτήθηκε στις 31 Μαρτίου 2011. 
  30. «The Discovery of Insulin». 
  31. Murray, Ian (1971). «Paulesco and the Isolation of Insulin». Journal of the History of Medicine and Allied Sciences 26 (2): 150–157. doi:10.1093/jhmas/XXVI.2.150. PMID 4930788. https://archive.org/details/sim_journal-of-the-history-of-medicine-and-allied-sciences_1971-04_26_2/page/150. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]