Τύμπανο (αρχιτεκτονική)

Το τύμπανο στην αρχιτεκτονική είναι η ημικυκλική ή τριγωνική διακοσμητική επιφάνεια αετώματος πάνω από μια είσοδο ή πύλη. Συχνά περιέχει γλυπτική, ζωγραφική ή άλλου τύπου διακόσμηση και αποτελεί διακοσμητικό στοιχείο πολλών αρχιτεκτονικών ρυθμών.^[1]Εναλλακτικά, το τύμπανο μπορεί να περιέχει επιγραφή, ή στη σύγχρονη εποχή, ένα ρολόι.^[2]

Ιστορικό

Στην αρχαία ελληνική, ρωμαϊκή, Βυζαντινή και χριστιανική αρχιτεκτονική, τα τύμπανα των θρησκευτικών κτηρίων περιέχουν συχνά αετωματικά γλυπτά ή ψηφιδωτά με μυθολογικές ή θρησκευτικές παραστάσεις. Στην αρχαία αρχιτεκτονική, ιδιαίτερα στη ναοδομία, το τύμπανο περιλάμβανε συνήθως αγάλματα. Στους ρωμαϊκούς ναούς, οι μορφές υποχωρούν προς όφελος αναγλύφων ή οι περιοχές των αετωμάτων παραμένουν αδιακόσμητες.^[3]

Στη ρομανική αρχιτεκτονική, το τύμπανο έχει συχνά ημικυκλικό σχήμα, στη γοτθική αρχιτεκτονική είναι πιο κατακόρυφο. Στην κλασική και κλασικιστική αρχιτεκτονική και κυρίως από την Αναγέννηση και μετά, τα τύμπανα είναι συνήθως τριγωνικά. Αυτά τα σχήματα επηρεάζουν φυσικά τις συνθέσεις της διακόσμησης εντός του τυμπάνου. Συχνά περιβάλλεται από διακοσμημένα αψιδωτά περιζώματα. Το τύμπανο πάνω από την πύλη είναι πολύ συχνά η πιο σημαντική ή μοναδική θέση για μνημειακά γλυπτά στον εξωτερικό χώρο του ναού.^[4]

Το τύμπανο συχνά φέρει εικόνες ή γλυπτά, σκηνοθετημένα σε διάφορα επίπεδα. Χρησιμοποιήθηκε ιδιαίτερα για την παρουσίαση αναγλύφων στην πρόσοψη εκκλησιών ρομανικής ή γοτθικής αρχιτεκτονικής. Το τύμπανο της δυτικής κύριας θύρας, το σημαντικότερο, παρουσιάζει τα θεμελιώδη δόγματα της χριστιανικής πίστης (Χριστός εν Μεγαλειότητι, Τελευταία Κρίση, Δευτέρα Παρουσία).^[5]

Άλλες χρήσεις του όρου

Τύμπανο στην αρχιτεκτονική ονομάζεται επίσης τμήμα της στέγης ορισμένων τύπων κτηρίων, το οποίο απαντά κυρίως στη ναοδομία βυζαντινού ρυθμού και αποτελεί το στήριγμα του τρούλου. Τύμπανο ονομάζεται επίσης τοίχος κυκλικής, ελλειπτικής ή πολυγωνικής κάτοψης, πάνω στον οποίο στηρίζεται θόλος. ^[6]