Μετάβαση στο περιεχόμενο

Υπνερωτομαχία Πολύφιλου

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Υπνερωτομαχία Πολυφίλου
ΣυγγραφέαςΠιθανώς ο Φραντσέσκο Κολόννα
ΤίτλοςHypnerotomachia Poliphili, ubi
humana omnia non nisi so-
mnium esse ostendit, at-
que obiter plurima
scitu sanequam
digna com-
memo-
rat
ΓλώσσαΙταλική / Λατινική
Ημερομηνία δημοσίευσης1499
ΜορφήΡομάντζο, αλληγορική φαντασία
ΘέμαΑλληγορία
Πρώτη έκδοσηΆλδος Μανούτιος
Aldine Press
Commons page Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα (π • σ • ε )

Η Υπνερωτομαχία Πολυφίλου (Λατινικά: Hypnerotomachia Poliphili), ο τίτλος του οποίου εναλλακτικά μπορεί να μεταφραστεί ελεύθερα ως «Ο αγώνας του Πολύφιλου για τον έρωτα μέσα σε ένα όνειρο» (βάσει της αγγλικής μετάφρασης Poliphilo's Strife of Love in a Dream), δημοσιεύθηκε στη Βενετία το 1499 από το φημισμένο εκδότη της εποχής Άλδο Μανούτιο και είναι ένα από τα πιο διάσημα αρχέτυπα (incunabula) της πρώιμης τυπογραφίας.

Ο τίτλος είναι δημοφιλής μεταξύ των βιβλιόφιλων για τον υψηλής αισθητικής σχεδιασμό και στοιχειοθέτησή του και μεταξύ των ιστορικών της τέχνης για τις όμορφες και μυστηριώδεις ξυλογραφίες του. Μέσα στις 467 σελίδες των 40 κεφαλαίων του (μαζί με τα δύο παραρτήματα), βρίθει από ερωτικές παγανιστικές περιγραφές και ονειρικά περιβάλλοντα γεμάτα μυθολογικά όντα και αλληγορίες, καθώς και παραπομπές στην κλασική αρχαιότητα και αρχαίους πολιτισμούς, με αρκετές από τις ξυλογραφίες να περιέχουν λέξεις σε λατινικά, αρχαία ελληνικά, αραμαϊκά, αραβικά, εβραϊκά και αιγυπτιακά ιερογλυφικά.

Γλώσσα και κείμενο

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η ιδιάζουσα γλώσσα (εκλατινισμένη Ιταλική) και το ερμητικού χαρακτήρα κείμενό του παρέχει στους μελετητές του έργου γρίφους με πολλές πιθανές ερμηνείες. Ο συγγραφέας του βιβλίου τείνει να χρησιμοποιεί γλαφυρές και πολύχρωμες περιγραφές για κάθε πρόσωπο και τοποθεσία στο όνειρο του Πολύφιλου, με αποτέλεσμα η κατανόηση του κειμένου να παρουσιάζει ιδιαίτερες δυσκολίες και η πρώτη ολοκληρωμένη μετάφραση στα Αγγλικά να έχει ολοκληρωθεί το 1999, μισή χιλιετία αργότερα από την αρχική έκδοση του βιβλίου.

Ο αρχικός τίτλος του έργου είναι:

HYPNEROTOMACHIA POLIPHILI, VBI HV
MANA OMNIA NON NISISOMNIVM
ESSE DOCET. ATQVE OBITER
PLVRIMA SCITV SANE
QVAM DIGNA COM
MEMORAT.
* * *
* *
*

που στα Ελληνικά μεταφράζεται ελεύθερα ως:

ΥΠΝΕΡΩΤΟΜΑΧΙΑ ΠΟΛΥΦΙΛΟΥ, ΣΤΗΝ ΟΠΟΙΑ ΦΑΝΕΡΩΝΕΤΑΙ
ΠΩΣ ΟΛΕΣ ΟΙ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΩΝ
ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΠΑΡΑ ΟΝΕΙΡΑ, ΚΑΙ ΠΟΛΛΑ
ΑΛΛΑ ΠΡΑΓΜΑΤΑ ΑΞΙΑ
ΓΝΩΣΗΣ ΚΑΙ
ΜΝΗΜΗΣ.
* * *
* *
*

Συνοπτική περιγραφή της ιστορίας

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ο Πολύφιλος φιλά την Πόλια

Η Υπνερωτομαχία χωρίζεται σε δύο βιβλία. Το Πρώτο Βιβλίο ξεκινά με τον Πολύφιλο και την ανήσυχη νύχτα που περνά εξαιτίας της απόρριψης του από την αγαπημένη του Πόλια (με πιθανή ετυμολογία "Πολύ ή πολλά πράγματα"). Όταν τελικά αποκοιμιέται, ονειρεύεται ότι βρίσκεται σε ένα λιβάδι και αρχίζει να περιπλανιέται. Χωρίς να το καταλάβει, χάνεται μέσα σε ένα σκοτεινό δάσος και τρομοκρατείται. Τελικά, εξουθενωμένος και διψασμένος, κατορθώνει να βγει από το φυσικό αυτό λαβύρινθο και βρίσκει ένα ποτάμι, αλλά πριν προλάβει να πιει απ'το νερό του μια απόκοσμη μουσική τον παρασέρνει και μεταφέρεται ως δια μαγείας σε ένα ήσυχο τοπίο, όπου δεσπόζει μια οξιά, κάτω από την οποία, ξεχνώντας για λίγο τη δίψα του, κοιμάται και βλέπει ένα δεύτερο όνειρο. Σ' αυτό το δεύτερο ονειρικό επίπεδο, βρίσκει τον εαυτό του σε μια όαση με φοινικιές. Πριν καλά-καλά συνειδητοποιήσει πού βρίσκεται, όμως, εμφανίζεται ένας λύκος και τρέπεται σε φυγή, με αποτέλεσμα να εισέλθει σε μια εγκαταλελειμμένη αρχαία πόλη.

Η ερειπωμένη πόλη κινεί την περιέργεια του Πολύφιλου, ο οποίος μας περιγράφει όλα τα φανταστικά της μνημεία λεπτομερώς: μια τεράστια πυραμίδα, δύο κολοσσοί, ένας ελέφαντας που κουβαλά έναν οβελίσκο και άλλα πολλά αγάλματα. Ενώ θαυμάζει τη μαεστρία της κατασκευής της πύλης της πυραμίδας, του επιτίθεται ένας δράκος, αναγκάζοντάς τον να μπει μέσα στην πύλη και κατά συνέπεια στον σκοτεινό λαβύρινθο στη βάση της πυραμίδας.

Παλεύοντας με τις σκέψεις του βρίσκει τη δύναμη να αντεπεξέλθει και σε αυτή τη δοκιμασία και καταφέρνει τελικά να βρει την έξοδο από το λαβύρινθο. Έτσι, μπαίνει σε έναν νέο ονειρικό χώρο, στο βασίλειο της Ελευθερυλίδας. Εκεί, τον ανακαλύπτουν αρχικά πέντε νύμφες που αντιπροσωπεύουν τις πέντε αισθήσεις και τον καθοδηγούν για να συναντήσει τη βασίλισσά τους, η οποία του υποδεικνύει ποιο πρέπει να είναι το επόμενό του βήμα προς αναζήτηση της αγαπημένης του Πόλιας. Κατόπιν με τη συνοδεία δύο νυμφών, της Λογικής και της Επιθυμίας, οδηγείται προ τριών πυλών. Επιλέγει να διαβεί τη μεσαία από αυτές, αυτή της Ερωτοτρόφου, όπου και ανακαλύπτει την αγαπημένη του.

Η Πόλια, αξίζει να σημειωθεί, δεν του αποκαλύπτεται αμέσως. Αφού τον καθοδηγεί στον νέο ονειρικό χώρο και του επεξηγεί μια σειρά από τελετουργικά - πέντε μεγαλοπρεπείς θριάμβους αφιερωμένες στην παντοδυναμία του Έρωτα και μια θυσία στον Πρίαπο - τον παίρνει στο Ναό της Αφροδίτης Φυσιζώης. Εκεί γίνεται η αναγνώριση των εραστών, έπειτα από ένα πολύπλοκο τελετουργικό που παραπέμπει στο μυστήριο της βάπτισης και στην αναστάσιμη λειτουργία του Πάσχα. Μετά το ναό, πάνε σε ένα λιμάνι που γειτνιάζει με το Πολυάνδριον, το νεκροταφείο των χαμένων εραστών, το οποίο ο Πολύφιλος εξερευνά. Όταν επιστρέφει στην Πόλια, μεταφέρονται με πλεούμενο σε μια ουτοπική εκδοχή του νησιού των Κυθήρων με τον Έρωτα να είναι ο βαρκάρης, όπου και συναντούν άλλη μία θριαμβευτική παρέλαση αφιερωμένη στη γαμήλια τους ένωση, η οποία και πραγματοποιείται στο κέντρο του νησιού εν παρουσία της θεάς Αφροδίτης και του θεού Έρωτα. Μετά την ένωσή τους, καταλήγουν στον κήπο του Άδωνη και συμμετέχουν στα Αδώνια, το ετήσιο μνημόσυνο του αδικοχαμένου εραστή της Αφροδίτης. Εκεί οι νύμφες που τους συνοδεύουν ζητούνε από την Πόλια να τους πει τη δική της ιστορία. Έτσι, αναδύεται εμβόλιμα μια δεύτερη ιστορία που αποτελεί το περιεχόμενου του Δεύτερου Βιβλίου της Υπνερωτομάχια. Η ιστορία της Πόλιας μεταφέρει τους αναγνώστες σε ένα ψευδοϊστορικό Τρεβίζο κατά τα χρόνια 1462-1463 και αφηγείται μια πολύ διαφορετική ιστορία της αγάπης τους. Σε αυτή την εναλλακτική ιστορία, η Πόλια ως πιστή ακόλουθος της θεάς Αρτέμιδας αρχικά απορρίπτει τον Πολύφιλο, ο οποίος κατά συνέπεια "πεθαίνει" μπροστά στα μάτια της. Ως αποτέλεσμα, ο θεός Έρωτας της στέλνει τρομαχτικά οράματα και εφιάλτες για να την πείσει να αλλάξει γνώμη - όπως αποκαλύπτεται αργότερα αυτά τα οράματα στάλθηκαν ως αποτέλεσμα του αιτήματος του Πολύφιλου προς τους θεούς του Έρωτος σε μια υπερβατική εμπειρία που είχε, όταν ήταν "πεθαμένος". Τελικά, η Πόλια τρομαγμένη από τις συνέπειες της απειθαρχίας της προς τον Έρωτα και ακολουθώντας τις συμβουλές της παραμάνας της, αλλάζει στάση. Ερωτευμένη πλέον με τον Πολύφιλο, επιστρέφει στο άψυχο σώμα του, αγκαλιάζοντας και φιλώντας τον. Τότε, ως εκ θαύματος, ο Πολύφιλος επιστρέφει στη ζωή. Αφού εκδιώκονται από το ναό της Αρτέμιδος για την απρεπή τους συμπεριφορά, το ζευγάρι πάει στο ναό της Αφροδίτης για να ευλογήσει τον έρωτά τους και οι εραστές να είναι επιτέλους μαζί. Με αυτό το αίσιο τέλος καταλήγει η ιστορία της Πόλιας και επιστρέφουμε στον κήπο του Άδωνη. Καθώς ο Πολύφιλος είναι έτοιμος να πάρει την Πόλια στην αγκαλιά του, όμως, η Πόλια εξαφανίζεται μέσα σε ένα σύννεφο και ο Πολύφιλος ξυπνάει μόνος του και πάλι και συνειδητοποιώντας ότι όλα ήταν μάταια.

Συγγραφέας του έργου

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Δεν αναφέρεται συγγραφέας στο βιβλίο, αλλά βάσει μιας ακροστοιχίδας που σχηματίζεται από το πρώτο γράμμα κάθε κεφαλαίου στην αρχική ιταλική έκδοση, εμφανίζεται η φράση POLIAM FRATER FRANCISCVS COLVMNA PERAMAVIT, που σε ελεύθερη μετάφραση σημαίνει Ο αδελφός Φραντσέσκο Κολόννα αγαπούσε βαθιά την Πόλια. Έτσι εικάζεται ότι ο πιθανός συγγραφέας του βιβλίου ήταν ο Φραντσέσκο Κολόννα, ένας Δομινικανός μοναχός που έζησε τον 15ο και 16ο αιώνα .

Μία από τις μεγαλοπρεπείς γιορτές
Ελευθερυλίδα, βασίλισσα των νυμφών και Πολύφιλος (γονατιστός)
Μία από τις μεγαλοπρεπείς γιορτές
Μηχανική συσκευή
Αρχιτεκτονικό σχέδιο
Κεφάλαιο Αρχική λέξη κεφαλαίου (Ιταλικά/Λατινικά) Σελίδα Θέμα κεφαλαίου
1 PHOEBO 11 Ο Πολύφιλος μπαίνει στο δάσος
2 OFFVSCARE 15 Ο Πολύφιλος ψάχνει την πηγή της μουσικής
3 LA 20 Ο Πολύφιλος ονειρεύεται μέσα στο όνειρό του
4 IVSTISSIMAMENTE 30 Ο Πολύφιλος περιγράφει ένα κολοσσιαίο κτήριο
5 ALLA 47 Ο Πολύφιλος το μετράει και αναπαριστά τη συμμετρία του
6 MAGNA 58 Ο Πολύφιλος εισέρχεται στο κτήριο και συναντάει το δράκο
7 FORA 68 Ο Πολύφιλος συναντά πέντε νύμφες
8 RECEPTO 79 Ο Πολύφιλος κάνει μπάνιο με τις πέντε νύμφες
9 ADLA 94 Ο Πολύφιλος συναντά τη βασίλισσα τους, Ελευθερυλίδα
10 TANTO 117 Ο Πολύφιλος φτάνει στις τρεις πύλες και επιλέγει τη μεσαία
11 EXCESSIVAMENTE 141 Ο Πολύφιλος ανακαλύπτει μια όμορφη νύμφη
12 RESPECTANDOPRAESENTIALMENTEELREALE 147 Ο Πολύφιλος απέναντι σε έναν αναμμένο δαυλό
13 FORTEMENTE 153 Ο Πολύφιλος δεν αναγνωρίζει τη νύμφη Πόλια
14 RAGIONEVOLMENTE 158 Ο Πολύφιλος περιγράφει τις μεγαλειώδεις εκδηλώσεις
15 ALCVNOMAIDITANTOINDEFESSOELOQUIO 177 Ο Πολύφιλος δηλώνει τον έρωτά του
16 NON 181 Περισσότερες μεγαλειώδεις εκδηλώσεις
17 CONTRASTARE 189 Η Πόλια γίνεται ο οδηγός του Πολύφιλου
18 IΟ 225 Η Πόλια και ο Πολύφιλος ενώνονται
19 SOPRATVTIGLIEXCOGITATIETEXQVIFITI 242 Η Πόλια οδηγεί τον Πολύφιλο στα ερείπια και αναχωρούν για το νησί των Κυθήρων
20 CVMSVMMO 283 Οι νύμφες τραγουδούν στην βάρκα. Η Πόλια συμμετέχει
21 VELIFICANTEILDIVINOPVER 290 Η Πόλια και ο Πολύφιλος καταφθάνουν στο νησί
22 SVAVEMENTE 326 Ο Πολύφιλος περιγράφει το νησί
23 CVM 358 Η Πόλια και ο Πολύφιλος μπαίνουν σε ένα αμφιθέατρο
24 ORNATEDINOVELLE 369 Η Πόλια και ο Πολύφιλος μπαίνουν στον κήπο και το συντριβάνι
25 LEMIEDEBILE 381 Η Πόλια αναπτύσσει τη δική της εκδοχή
26 VNIVER 387 Η Πόλια, απορρίπτει τον έρωτα του Πολύφιλου και αυτός λιποθυμά
27 MERITAMENTE 398 Η Πόλια φεύγει και βλέπει τη σφαγή δύο παρθένων από τον Έρωτα
28 NON 409 Η Πόλια συμμετέχει στη λατρεία της Αφροδίτης
29 ARBITRANDO 417 Η Πόλια συνεφέρει τον Πολύφιλο με ένα φιλί
30 PARENDO 428 Η Πόλια ομολογεί τον έρωτα της για τον Πολύφιλο στην αρχιέρεια
31 EQVALMENTE 432 Η Πόλια φιλάει τον Πολύφιλο παθιασμένα
32 REVEREDA 436 Ο Πολύφιλος παραπονιέται πως δεν του απάντησε ποτέ στα γράμματά του
33 AVIDISSIMO 444 Το κείμενο του πρώτου γράμματος που ο Πολύφιλος έστειλε στην Πόλια
34 MADONNA 448 Ο Πολύφιλος συνεχίζει να παραπονιέται για τη σκληρότητα της Πόλιας
35 AMOROSAMENTE 455 Ο Πολύφιλος συνεχίζει, περισσότερα παράπονα
36 VENERANDA 461 Ο Πολύφιλος περιγράφει το αποτέλεσμα του φιλιού της Πόλιας
37 IΟ 462 Ο Πολύφιλος και η Πόλια φιλιούνται, η Πόλια εξαφανίζεται και ο Πολύφιλος ξυπνά
38 TANTOINOPINABILE 465 Ο Πολύφιλος παραπονιέται πως το όνειρο του ήταν πολύ σύντομο

Παρόλα αυτά, κατά καιρούς η συγγραφή του βιβλίου έχει αποδοθεί από διάφορους λογίους στον Λέον Μπαττίστα Αλμπέρτι, στο Niccolo Lellio Cosmico και νωρίτερα στον Λορέντζο των Μεδίκων (Lorenzo de' Medici), τον ίδιο τον Άλδο Μανούτιο, ο οποίος ήταν ο τυπογράφος του βιβλίου, ή και σε κάποιον άλλο εύπορο Ρωμαίο αξιωματούχο της εποχής.

Ο σχεδιαστής των ξυλογραφιών είναι ακόμα λιγότερο βέβαιος, αν και οι σύγχρονες εκτιμήσεις τείνουν να απονέμουν το έργο στον Μπενεντέττο Μπορντόνε.

Επιρροή στην Αρχιτεκτονική

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η αρχιτεκτονική των κτηρίων εμπνέεται από στοιχεία της κλασσικής αρχαιότητας, ενώ οι ξυλογραφίες είναι πρωτογενής πηγή για τις αναγεννησιακές απόψεις σχετικά με τα κτήρια και την παραγωγή συμβολικού τοπίου μέσω των κήπων.

Προσέλκυσε ιδιαίτερα το ενδιαφέρον αρχιτεκτόνων που μελέτησαν τη φανταστική αρχιτεκτονική του βασισμένη στη μελέτη αρχαίων μνημείων.[1] Το έργο μελετάται ήδη από τον 17ο αιώνα.[2]

Επιρροή στην Ψυχολογία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Καρλ Γκούσταβ Γιουνγκ το μελέτησε ως αλχημική πραγματεία υπό την οπτική γωνία της αναλυτικής ψυχολογίας.[3]

Η Λίντα Φιρτζ-Νταβίντ (Linda Fierz-David) και η Μαίρη Χόττινγκερ (Mary Hottinger) στο βιβλίο τους με τίτλο The Dream of Poliphilo[4] ανακαλύπτουν στη μακροσκελή και μάλλον παράξενη ονειρική αφήγηση της αναζήτησης του Πολύφιλου την ένωσή του με την αγαπημένη του Πόλια.

Παρόμοια με το πρώιμο μεσαιωνικό αφήγημα «Το ειδύλιο του Ρόδου», αλλά πολύ εκτενέστερη η Υπνερωτομαχία γίνεται κατανοητή ως μυστική αλληγορία, ένας συνδυασμός ψυχολογίας και αλχημείας. Ο αφηγητής παρουσιάζεται να αναζητά την άνιμά του μέσω μιας σειράς αποκαλύψεων και μυήσεων που καθορίζονται διαρκώς από την τοπογραφία του περιβάλλοντος χώρου.

Σημειώσεις - παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ Βλ. ιδιαίτερα Alberto Perez-Gomez 1992, Polyphilo or The Dark Forest Revisited. An Erotic Epiphany of Architecture. Cambridge and London: MIT Press.
  2. ↑ Beroalde de Verville, Le tableau des riches inventions couverts du voile des feintes amoureuses, qui sont representees dans le Songe de Poliphile desvoilees des ombres du Songe et subtilement exposees, Paris, 1600
  3. ↑ Jung Carl 1953, Psychology and Alchemy, Princeton.
  4. ↑ Fierz-David Linda - Hottinger Mary 1987, The Dream of Poliphilo: The Soul in Love, Spring Publications.

Χρονολογική λίστα εκδόσεων 1499-2006

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • 1499: Hypnerotomachia Poliphili ubi humana omnia nisi somnium esse docet, Venezia: Aldus.
  • 1545: La Hypnerotomachia di Poliphilo. Cioè Pugna d'Amore in Sogno. Dov' Egli Mostra che Tutte le Cose Humane Non Sono Altro che Sogno, Venezia: Figliuoli di Aldo.
  • 1546: Hypnerotomachie, ou discours du songe de Poliphile, deduisant comme Amour le combat a l'occasion de Polia (Jean Martin et alt.), Paris: par Jacques Kerver. Επανέκδοση: 1553/4 and 1561.
  • 1592: Hypnerotomachia. The Strife of Loue in a Dreame (Richard Dallington), London: John Charlewood for Simon Waterson and William Holme. Επανέκδοση: 1890 (Andrew Lang).
  • 1600: Le tableau des riches inventions couverts du voile des feintes amoureuses, qui sont representées dans le Songe de Poliphile desvoilées des ombres du Songe & subtilement exposées (Béroalde de Verville), Paris: Matthieu Guillemot. Επανέκδοση 1657
  • 1772: Les amours de Polia, ou, Le songe de Poliphile, Paris: Chez Antoine Pallandre. [Υπάρχει ένα αντίτυπο στην Βιβλιοθήκη Cicognara του Βατικανού].
  • 1804: Songe de Poliphile (J.G. Legrand), 2 τόμοι, Paris: P. Didot l'Ainé. Επανέκδοση: Parma: Bodoni, 1811
  • 1880-1883: Le Songe de Poliphile, ou Hypnerotomachie de frère Francesco Colonna (Claudius Popelin), 2 τόμοι, Paris: Isidore Liseux.
  • 1964: Hypnerotomachia Poliphili (Giovanni Pozzi and Lucia A. Ciapponi), 2 τόμοι, Padua: Editrice Antenore. Επανέκδοση: 1980.
  • 1986: The Dream of Poliphilus (Adam McLean), Grand Rapids, MI: Phanes Press.
  • 1994: Le Songe de Poliphile, translated by Jean Martin (Paris: Kerver, 1546). (Gilles Polizzi), Paris: Imprimerie Nationale.
  • 1998: Hypnerotomachia Poliphili (Marco Ariani and Mino Gabriele), 2 τόμοι, Milano: Adelphi Edizioni.
  • 1999: Hypnerotomachia Poliphili: The Strife for Love in a Dream (Joscelyn Godwin), New York and London: Thames & Hudson. Επανέκδοση 2005
  • 1999: Sueño de Polifilo (Pilar Pedraza), Barcelona: El Acantilado.
  • 2006: De Droom van Poliphilus: Hypnerotomachia Poliphili (Ike Cialona), Amsterdam: Athenaum – Polak & Van Gennep.
  • 2014: Francesco Colonna: Hypnerotomachia Poliphili: Interlinearkommentarfassung (Theon Lykos) (Volume 1) (German Edition), (Thomas Reiser, Uta Schedler), Breirenbrunn.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Υπνερωτομαχία_Πολύφιλου&oldid=10874594"