Υποκλυσμός

Κλύσμα εντέρου - υποκλυσμός

Ο υποκλυσμός είναι συνώνυμο με το κλύσμα εντέρου. Μπορεί να είναι το σκεύασμα αλλά να εννοείται και η πράξη που διενεργείται.  Αφορά την εισαγωγή υγρού διαλύματος στο έντερο από τον πρωκτό. Στην περίπτωση που υπάρχει κολοστομία  ο υποκλυσμός γίνεται από το στόμιό της. Η εισαγωγή του υγρού διαλύματος προκαλεί  περισταλτισμό του εντέρου με στόχο την διευκόλυνση αποβολής του περιεχομένου του.  

Η πιο συχνή ένδειξη για τον υποκλυσμό είναι η δυσκοιλιότητα. Κάθε άνθρωπος έχει την δική του συχνότητα κενώσεων με όριο τις τρεις φορές την εβδομάδα. Η δυσκοιλιότητα είναι ο τρίτος  πιο συχνός λόγος επίσκεψης σε εξωτερικά ιατρεία, ιδιωτικά και δημόσια. Στον γενικό πληθυσμό αφορά το 2 με 3% ενώ στους ηλικιωμένους φτάνει το 50 με 75%. Αυτό συμβαίνει γιατί στους ηλικιωμένους μειώνεται η πρόσληψη νερού, οι περισσότερες φαρμακευτικές αγωγές προκαλούν δυσκοιλιότητα, λείπει η σωματική άσκηση ή είναι κατακεκλιμένοι στο κρεβάτι με χρόνιες παθήσεις κτλ.

Το έντερο

Το έντερο είναι μέρος του πεπτικού συστήματος και εκτείνεται από τον πυλωρό του στομάχου ως τον πρωκτό. Χωρίζεται σε λεπτό και παχύ έντερο.

Στο λεπτό έντερο, με μήκος περίπου 6 με 7 μέτρα, γίνεται η  τελική διάσπαση των σακχάρων , των πρωτεϊνών και των λιπών από ένζυμα του στομάχου, του παγκρέατος και της χολής καθώς και η απορρόφηση των προϊόντων της πέψης.

Το παχύ έντερο, με μήκος 1,5 με 2 μέτρα,  είναι το τελευταίο τμήμα του πεπτικού συστήματος του ανθρώπου μέσα στο οποίο γίνεται η τελική απορρόφηση του νερού.

Τα υπολείμματα της πέψης  συνεχίζουν την πορεία τους από το λεπτό έντερο στο παχύ έντερο μέχρι να εξέλθουν από τον πρωκτό με περισταλτικές κινήσεις έχοντας την τελική μορφή των κοπράνων.

Εάν υπάρχει κολοστομία, τα κόπρανα δεν εξέρχονται από τον πρωκτό αλλά από ένα στόμιο (παρά φύση έδρα) που εκβάλλει δια του κοιλιακού τοιχώματος. Με αυτό εξασφαλίζεται η αποχετευτική λειτουργία του εντέρου.

Τα είδη του υποκλυσμού

Ο υποκλυσμός διακρίνεται σε υψηλό υποκλυσμό και σε χαμηλό υποκλυσμό. Κατά τον υποκλυσμό εισάγεται υγρό διάλυμα στο έντερο από τον πρωκτό. Έτσι προκαλείται περισταλτισμός του εντέρου με σκοπό την αποβολή του περιεχομένου του.

Στις περιπτώσεις που το έντερο καταλήγει σε κολοστομία (παρά φύσιν έδρα) το κλύσμα γίνεται από την στομία όπως από τον πρωκτό.

Στον υψηλό υποκλυσμό εισάγεται διάλυμα 1,5 με 2 λίτρα (συνήθως είναι νερό με χαμομήλι ή πράσινο σαπούνι ή ότι έχει ζητήσει ο θεράπων ιατρός) στο έντερο μέσω ειδικής συσκευής. Στον χαμηλό υποκλυσμό, ευρέως γνωστό ως κλύσμα (enema στα αγγλικά), το διάλυμα είναι έτοιμο σκεύασμα που υπάρχει στα φαρμακεία με την έγκριση του ΕΟΦ.

Εφόσον είναι εφικτό, η σωστή θέση είναι η αριστερή πλάγια και συνιστάται η διενέργεια κλύσματος από εξιδεικευμένο νοσηλευτικό προσωπικό.

Ενδείξεις για εφαρμογή υποκλυσμού

Κυριότερη ένδειξη του υποκλυσμού είναι η ανακούφιση από την δυσκοιλιότητα και την ενσφήνωση κοπράνων αλλά εφαρμόζεται επίσης ως

•             Προεγχειρητική προετοιμασία του εντέρου

•             Προετοιμασία για διαγνωστικές εξετάσεις (π.χ. ενδοσκόπηση)

•             Εντολή ιατρού με οδηγίες για συγκεκριμένο λόγο/σκοπό

•             Πράξη πριν και μετά από βαριούχο υποκλυσμό

Αντενδείξεις για υποκλυσμό

Κάποιες από τις αντενδείξεις εφαρμογής του υποκλυσμού είναι

•             Ουδετεροπενία, θρομβοπενία

•             Παραλυτικός ειλεός ή εντερική απόφραξη

•             Πρόσφατη γυναικολογική επέμβαση ή επέμβαση εντέρου

•             Πρόσφατο τραύμα ορθού ή πρωκτού

•             Βαριά κολίτιδα

•             Τοξικό μεγάκολο

Το Κλύσμα στην αρχαιότητα

Η ιστορία του κλύσματος πραγματικά ξεκινάει χιλιάδες χρόνια πριν και χάνεται στα βάθη των αιώνων.

Ψάχνοντας το κλύσμα στο παρελθόν θα το βρούμε:

• Να περιγράφεται το 1550 π.Χ. σε αρχαίο αιγυπτιακό πάπυρο. Υπήρχε ειδικός γιατρός που χορηγούσε φάρμακα με κλύσμα. Επίσης ένας θεός τους, ο Θωθ, που το εφηύρε.
• Στην Αφρική  φτιαγμένο από κολοκύθα ή κέρατο βοδιού
• Στους Ολμέκους (10ος -7ος αι. π.Χ.), στους Μάγια και τους αυτόχθονες πληθυσμούς της Αμερικής (κλύσματα με τελετουργικές παραισθησιογόνες ουσίες ή καπνό τσιγάρου
• Στην Βαβυλωνία το 600 π.Χ. να διώχνει τον δαίμονα της ασθένειας
• Στην Κίνα 200 μ.Χ. να γίνεται μέσω μπαμπού με μείγμα από χολή χοίρου και ξίδι
• Στην Ινδία (5ος αι. π.Χ.) να περιγράφεται ως χειρουργικό εργαλείο φτιαγμένο από μπαμπού ή ελεφαντόδοντο ή κέρατο συνδεδεμένο στο όσχεο ενός ελαφιού, κατσίκας ή βοδιού.
• Στον πρώτο αιώνα π.Χ., όπου ο Έλληνας γιατρός Ασκληπιάδης από τη Βιθυνία έγραψε «Η θεραπεία αποτελείται μόνο από τρία στοιχεία: ποτό, φαγητό και κλύσμα»

Την λέξη κλύσμα την χρησιμοποιούν αρχαίοι Έλληνες γνωστοί σε όλο τον κόσμο για τα συγγράμματά τους. Φυσικά ο Ιπποκράτης και άλλοι όπως ο Πλούταρχος, o Ηρόδοτος κτλ.

Στη νεότερη εποχή, επίσης αξιοσημείωτη είναι η διαδεδομένη χρήση του κλύσματος στην αστική τάξη και αριστοκρατία του δυτικού κόσμου για την ανακούφιση των πόνων στο στομάχι και την δυσκοιλιότητα. Γνωστή είναι η αναφορά στην δούκισσα της Βουργουνδίας που έκανε κλύσματα μπροστά στον βασιλιά.

Στο σπα Mashuk της Ρωσίας υπάρχει ένα ορειχάλκινο άγαλμα 365 κιλών που δείχνει ένα  κλύσμα να το κρατούν ψηλά τρία χερουβείμ και τον καλλιτέχνη να σχολιάζει ότι “Το κλύσμα είναι μια δυσάρεστη διαδικασία όπως πολλοί από εμάς μπορεί να γνωρίζουμε. Αλλά όταν τα χερουβείμ το κάνουν, δεν πειράζει.”

Η καταγωγή και η χρήση της λέξης "Κλύσμα"

Κλύδων είναι η ομηρική λέξη για το κύμα, τη θαλασσοταραχή, την τρικυμία. Η λέξη κλύδων μας δίνει το κλύσμα, το κλύζω.

Τον κλυδωνισμό χρησιμοποιούμε όταν θέλουμε να μιλήσουμε για το πλοίο που ταλαντεύεται στα κύματα, το αεροπλάνο που ταρακουνιέται στα ρεύματα του αέρα. Και μεταφορικά για την αναταραχή, την αναστάτωση.

Η λέξη κλύσμα σημαίνει:

• Ακτή, το σημείο που σπάει το κύμα
• Υγρό διάλυμα που χρησιμοποιείται για ξέπλυμα, καθαρισμό
• Κατάβρεγμα

Συγγενική λέξη είναι το κλύζω που σημαίνει:

• Για την θάλασσα βρέχω ή περιβρέχω με κύματα
• Πλημμυρίζω, γι’ αυτό και ο κατακλυσμός
• Ξεπλένω με νερό ή άλλο υγρό, καθαρίζω  “θάλασσα κλύζει πάντα τἀνθρώπων κακά” – Εὐριπίδης, Ἰφιγένεια ἐν Ταύροις.

Άλλη μία λέξη της αρχαίας ελληνικής γλώσσας που αντιπροσωπεύει την συσκευή κλύσμα είναι «κλυστήρ» και υπάρχει στην αγγλική ως clyster και στην γαλλική ως clystere.

Η λέξη κλυστήρ έχει κοινό θέμα με το κλύζω και κλύσμα από το κλύδων.

Και κάπως έτσι, από το κλύσμα, γεννήθηκε ο υποκλυσμός.

Η λέξη ένεμα που χρησιμοποιείται για το κλύσμα στην αγγλική γλώσσα προέρχεται από την αρχαία ελληνική λέξη εν + ίημι που σημαίνει ρίχνω μέσα.

Από το ενίημι προέρχεται και η λέξη ένεση.

Ως πράξη, το Κλύσμα, ο Υποκλυσμός ή Ένεμα (enema) είναι η εισαγωγή υγρού διαλύματος στο έντερο από το ορθό (ή το στόμιο της κολοστομίας) δια μέσου ενός εύκαμπτου μαλακού καθετήρα. Η κυριότερη ένδειξη για τον υποκλυσμό ή κλύσμα είναι η δυσκοιλιότητα.

Οπότε, όπως στην αρχαιότητα, με τον υποκλυσμό ξεπλένεται, καθαρίζεται το έντερο