Μετάβαση στο περιεχόμενο

Χερσόνησος Γιουκατάν

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Συντεταγμένες: 19°22′00″N 89°12′00″W / 19.36667°N 89.20000°W / 19.36667; -89.20000

Χερσόνησος Γιουκατάν
ΧώραΜεξικό, Μπελίζ και Γουατεμάλα
Γεωγραφικές συντεταγμένες19°33′4″N 89°17′47″W
Commons page Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα (π • σ • ε )

Η χερσόνησος Γιουκατάν (ισπανικά: Península de Yucatán‎‎), στο νοτιοανατολικό Μεξικό, χωρίζει την Καραϊβική Θάλασσα από τον Κόλπο του Μεξικού. Η χερσόνησος βρίσκεται ανατολικά του ισθμού του Τεουαντεπέκ, ο οποίος χωρίζει την Κεντρική Αμερική από την υπόλοιπη Βόρεια Αμερική. Έχει έκταση 181.000 τετραγωνικά χλμ.[1]

Ετυμολογία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η προέλευση της λέξης Γιουκατάν είναι αμφισβητούμενη. Ο Ερνάν Κορτές, στο πρώτο του γράμμα προς τον Κάρολο Ε΄ της αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, υποστηρίζει ότι το όνομα Γιουκατάν προέρχεται από τα Γιουκατέκ Μάγια και σημαίνει "Δεν καταλαβαίνω τι μου λέτε."[2][3] Άλλοι υποστηρίζουν ότι η πηγή του ονόματος είναι η λέξη Γιοκατλάν (Yocatlān) στα Νάουατλ, "σημείο πλούτου".

Ιστορία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Προϊστορία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ανάγλυφος χάρτης της χερσονήσου όπου επισημαίνονται οι αρχαίοι χώροι των Μάγια.

Η χερσόνησος Γιουκατάν είναι το σημείο της έκρηξης του κρατήρα Τσικσουλούμπ, ο οποίος δημιουργήθηκε 66 εκατομμύρια χρόνια πριν από πτώση αστεροειδούς με διάμετρο 10-15 χιλιομέτρων στο τέλος της Κρητιδικής περιόδου, σε ένα γεγονός μαζικού αφανισμού που είναι γνωστό ως Κρητιδική - Παλαιογενής εξαφάνιση.[4]

Μάγια

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η χερσόνησος Γιουκατάν καταλαμβάνει σημαντικό μέρος των πεδιάδων στις οποίες ζούσαν οι Μάγια (αν και εκτείνονταν μέχρι τη Γουατεμάλα, την Ονδούρα και τα υψίπεδα του Τσιάπας) και ήταν το κέντρο του πολιτισμού των Μάγια.[5] Στη χερσόνησο υπάρχουν πολλά μνημεία των Μάγια, όπως τα Τσιτσέν Ιτζά, Κομπά, Τουλούμ και Ουσμάλ.[6] Στη χερσόνησο Γιουκατάν ζουν εκατοντάδες χιλιάδες Μάγια και Μεστίζο με μερική καταγωγή από τους Μάγια. Οι γλώσσες Μάγια ομιλούνται από χιλιάδες άτομα εκεί.

Κλίμα

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η χερσόνησος έχει ένα τροπικό κλίμα, το οποίο κυμαίνεται από ημίξηρο στα βορειοδυτικά έως υγρό στο νότο. Η μέση ετήσια βροχόπτωση κυμαίνεται από λιγότερο από 800 χιλιοστά στα πιο ξηρά μέρη του βορειοδυτικού τμήματος έως 2.000 χιλιοστά στη λεκάνη Πέτεν στα νότια. Οι βροχοπτώσεις ποικίλλουν εποχιακά, με τον Αύγουστο και τον Σεπτέμβριο γενικά να είναι από τους πιο υγρούς μήνες.[7] Όπως μεγάλο μέρος της Καραϊβικής, η χερσόνησος βρίσκεται στη ζώνη των τυφώνων του Ατλαντικού και με το σχεδόν ομοιόμορφα επίπεδο έδαφος της είναι ευάλωτη σε αυτές τις μεγάλες καταιγίδες που έρχονται από τα ανατολικά και η περιοχή έχει καταστραφεί από πολλούς τυφώνες, όπως οι τυφώνες Γκίλμπερτ, Έμιλυ, Βίλμα και Ντιν.

Οι ισχυρές καταιγίδες που ονομάζονται νόρτες μπορούν γρήγορα να εμφανιστούν στη χερσόνησο Γιουκατάν οποιαδήποτε εποχή του χρόνου. Αν και αυτές οι καταιγίδες πλήττουν την περιοχή με έντονες βροχοπτώσεις και ισχυρούς ανέμους, τείνουν να είναι βραχύβιες, σταματώντας συνήθως μετά από μία ώρα. Το μέσο ποσοστό ημερών με βροχή ανά μήνα κυμαίνεται από ένα μηνιαίο χαμηλό 7% τον Απρίλιο έως ένα υψηλό 25% τον Οκτώβριο. Το αεράκι μπορεί να έχει δροσερό αποτέλεσμα, η υγρασία είναι γενικά υψηλή, ιδιαίτερα στις υπόλοιπες περιοχές των τροπικών δασών.[8]

Υδάτινοι πόροι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Λόγω της ακραίας ξηρής φύσης ολόκληρης της χερσονήσου, το βόρειο μισό στερείται ποταμών. Όπου υπάρχουν λίμνες και βάλτοι, το νερό είναι ελώδες και γενικά μη πόσιμο. Λόγω της παράκτιας θέσης της, ολόκληρη η χερσόνησος καλύπτεται από έναν εκτεταμένο παρακείμενο στρωματοποιημένο παράκτιο υδροφόρο ορίζοντα, όπου ένας θύλακας γλυκού νερού σχηματίζεται από επιφανειακό νερό. Τα χιλιάδες πηγάδια γνωστές ως σενότες σε όλη την περιοχή παρέχουν πρόσβαση στο σύστημα υπόγειων υδάτων. Τα πηγάδια βασίζονται εδώ και πολύ καιρό από τους αρχαίους και σύγχρονους ανθρώπους των Μάγια.[9]

Οικολογία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η βλάστηση και οι φυτικές κοινότητες της χερσονήσου ποικίλλουν από βορρά προς νότο. Τα ξηρά δάση του Γιουκατάν καταλαμβάνουν την ξηρή βορειοδυτική χερσόνησο και περιλαμβάνουν ξηρά δάση και θαμνώδεις εκτάσεις και θάμνους κάκτων. Τα υγρά δάση του Γιουκατάν εμφανίζονται στη μέση και ανατολικά της χερσονήσου και χαρακτηρίζονται από ημιφυλλοβόλα δάση όπου το 25 έως 50% των δέντρων χάνουν τα φύλλα τους κατά την καλοκαιρινή ξηρή περίοδο. Τα πευκοδάση του Μπελίζ βρίσκονται σε αρκετούς θύλακες στο κεντρικό Μπελίζ. Το νοτιότερο τμήμα της χερσονήσου βρίσκεται στην οικοπεριοχή υγρών δασών Πέτεν–Βέρακρουζ, ένα αειθαλές τροπικό δάσος.[10]

Η Βόρεια Γουατεμάλα (Ελ Πέτεν), το Μεξικό (Καμπέτσε και Κουιντάνα Ρόο) και η δυτική Μπελίζ εξακολουθούν να καταλαμβάνονται από τις μεγαλύτερες συνεχείς εκτάσεις τροπικών δασών στην Κεντρική Αμερική. Ωστόσο, αυτά τα δάση υφίστανται εκτεταμένη αποψίλωση.[11] Τα μαγγρόβια δάση εμφανίζονται κατά μήκος της ακτής, με τα δάση Ουσουμασίντα γύρω από τη λαγκούνα ντε Τέρμινος στα νοτιοδυτικά, τα Ρία Λαγκάρτος κατά μήκος της βόρειας όχθης της χερσονήσου και τα Μάγια Κόριντορ και τα μαγγρόβια της ακτής του Μπελίζ στα ανατολικά κατά μήκος της Καραϊβικής Θάλασσας.[10]

Σημερινή διοίκηση

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η χερσόνησος καταλαμβάνει τις ανατολικές μεξικανικές πολιτείες Γιουκατάν, Καμπέτσε και Κιντάνα Ρόο. Επίσης περιλαμβάνει μεγάλα τμήματα του Μπελίζ και του διαμερίσματος Πετέν της Γουατεμάλας.[12]

Οικονομία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Κανταρέλ

Κατά την ύστερη ιστορική και την πρώιμη σύγχρονη εποχή, η χερσόνησος του Γιουκατάν ήταν σε μεγάλο βαθμό περιοχή εκτροφής βοοειδών και υλοτομίας. Από τη δεκαετία του 1970, η χερσόνησος του Γιουκατάν έχει επαναπροσανατολίσει την οικονομία της προς τον τουρισμό, ειδικά στην πολιτεία Κουιντάνα Ρόο του Μεξικού. Εκτός από τον τουρισμό, μια άλλη πηγή εισοδήματος που είναι σημαντική στη χερσόνησο είναι η υλοτομία, καθώς και οι βιομηχανίες τσιχλών ειδικά στο Μπελίζ. Πετρέλαιο βρέθηκε επίσης σε ορισμένα μέρη του Γιουκατάν, φέρνοντας περισσότερες οικονομικές ευκαιρίες.[13] Κάποτε το μικρό ψαροχώρι Κανκούν που βρίσκεται στα βορειοανατολικά της χερσονήσου έχει εξελιχθεί σε μια ακμάζουσα πόλη. Η Ριβιέρα Μάγια, η οποία εκτείνεται κατά μήκος της ανατολικής ακτής της χερσονήσου μεταξύ Κανκούν και Τουλούμ, φιλοξενεί πάνω από 50.000 δωμάτια.

Πληθυσμός

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο πληθυσμός σε όλη τη χερσόνησο Γιουκατάν είναι πολύ διαφορετικός σε κάθε τμήμα της χερσονήσου. Η πυκνότητα του πληθυσμού και η εθνοτική σύνθεση είναι δύο παράγοντες που παίζουν ρόλο στο συνολικό πληθυσμό. Η πιο πυκνοκατοικημένη περιοχή είναι η Μερίντα στην πολιτεία Γιουκατάν καθώς και οι περιοχές που περιβάλλουν αυτήν την περιοχή. Το λιγότερο πυκνοκατοικημένο τμήμα της χερσονήσου είναι το Κουιντάνα Ρόο που είναι μια πολιτεία που βρίσκεται στο νοτιοανατολικό τμήμα του Μεξικού. Όσον αφορά την εθνοτική σύνθεση, η πλειοψηφία του πληθυσμού αποτελούνταν τόσο από Μάγια όσο και από Μεστίζος (μιγάδες).[14]

Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ McColl, R. W. (2005). Encyclopedia of World Geography. New York: Facts On File. σελίδες 1002–1003. ISBN 0816057869. 
  2. ↑ Cartas y relaciones de Hernan Cortés al emperador Carlos V (στα spanish). Paris: A. Chaix y ca. 1866. σελ. 1 footnote 2. Ανακτήθηκε στις 13 Δεκεμβρίου 2010. CS1 maint: Μη αναγνωρίσιμη γλώσσα (link)
  3. ↑ «Ibero-American Electronic Text Series: Primera Carta de Relación, PREÁMBULO» (στα spanish). Board of Regents of the University of Wisconsin System. 1945. Ανακτήθηκε στις 13 Δεκεμβρίου 2010. CS1 maint: Μη αναγνωρίσιμη γλώσσα (link)
  4. ↑ Renne, P. R.; Deino, A. L.; Hilgen, F. J.; Kuiper, K. F.; Mark, D. F.; Mitchell, W. S.; Morgan, L. E.; Mundil, R. και άλλοι. (2013). «Time Scales of Critical Events Around the Cretaceous-Paleogene Boundary». Science 339 (6120): 684–687. doi:10.1126/science.1230492. PMID 23393261. Bibcode: 2013Sci...339..684R. 
  5. ↑ Scheffel, Richard L.· Wernet, Susan J., επιμ. (1980). Natural Wonders of the World. United States of America: Reader's Digest Association, Inc. σελίδες 420. ISBN 0-89577-087-3. 
  6. ↑ «Yucatan map». 
  7. ↑ Torrescano-Valle, Nuria, et al. (2015). "Physical Settings, Environmental History with an Outlook on Global Change." In Islebe, Gerald Alexander, Sophie Calmé, et al. (eds.) Biodiversity and Conservation of the Yucatán Peninsula. Springer International Publishing, 2015. (ISBN 978-3-319-06529-8).
  8. ↑ [1][νεκρός σύνδεσμος]
  9. ↑ BBC: Planet Earth, part 4: Caves.
  10. ↑ 10,0 10,1 Olson, D. M, E. Dinerstein (2001). «Terrestrial Ecoregions of the World: A New Map of Life on Earth». BioScience 51 (11): 933–938. doi:10.1641/0006-3568(2001)051[0933:TEOTWA]2.0.CO;2. http://www.worldwildlife.org/science/wildfinder/. 
  11. ↑ Heilprin, Angelo (1891). «Observations on the Flora of Northern Yucatan». Proceedings of the American Philosophical Society 29 (136): 137–144. https://www.jstor.org/stable/982931. 
  12. ↑ «Yucatán Peninsula». Encyclopaedia Britannica. https://www.britannica.com/place/Yucatan-Peninsula. Ανακτήθηκε στις 7 August 2018. 
  13. ↑ «Yucatán Peninsula | peninsula, Central America». Encyclopedia Britannica (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 10 Δεκεμβρίου 2020. 
  14. ↑ «Yucatán Peninsula | peninsula, Central America». Encyclopedia Britannica (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 10 Δεκεμβρίου 2020. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Πολυμέσα σχετικά με το θέμα Yucatan Peninsula στο Wikimedia Commons


Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Χερσόνησος_Γιουκατάν&oldid=10341243"