Τριβούνος των στρατιωτών
Ο τριβούνος των στρατιωτών (λατινικα: tribunus militum), που στην ελληνική ιστοριογραφία αποδίδεται και ως χιλίαρχος, ήταν αξιωματικός του Ρωμαϊκού στρατού, κάτω από το λεγάτο και πάνω από τον εκατόνταρχο. Νέοι άντρες της τάξης των Ιππέων συχνά υπηρετούσαν ως τριβούνοι των στρατιωτών, ως σκαλοπάτι στην πορεία τους για τη Σύγκλητο[1]. Ο τίτλος δεν θα πρέπει να συγχέεται με το αιρετό πολιτικό αξίωμα του τριβούνου των πληβείων (tribunus plebis, αποκαλούμενου στα ελληνικά και δημάρχου). Ειδική περίπτωση θα πρέπει να θεωρείται το αξίωμα του τρίβουνου των στρατιωτών με υπατική εξουσία (tribunus militum consulari potestate), που αξιοποιήθηκε για μια περιορισμένη χρονική περίοδο (444 – 367 π.Χ.) και μόνο για τα έτη εκείνα κατά τα οποία δεν εκλέγονταν ύπατοι.
Πρώιμη περίοδος
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η λέξη τριβούνος (tribunus) προέρχεται από τη λέξη tribus, φυλή στα λατινικά[2]. Στην πρώιμη ιστορία της Ρώμης, κάθε μία από τις τρεις φυλές (Ramnes, Luceres, και Tities) έστελναν έναν διοικητή κάθε φορά που συγκεντρωνόταν ο στρατός[3], καθώς δεν υπήρχε τακτικός στρατός. Οι τριβούνοι ήταν διοικητές της αρχικής μορφής της Ρωμαϊκής λεγεώνας των 3.000 ατόμων. Ως την εποχή του Έλληνα ιστορικού Πολύβιου (θάνατος 118 π.Χ.), οι τριβούνοι ήταν έξι, και διορίζονταν από τους υπάτους[4]. Όμως, η διαδικασία με την οποία επιλέγονταν και τοποθετούνταν οι τριβούνοι είναι πολύπλοκη και διαφέρει ανά τις διάφορες χρονικές περιόδους.
Περίοδος της Ρωμαϊκής Δημοκρατίας
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Κατά τη περίοδο της Δημοκρατίας, υπήρχαν έξι τριβούνοι σε κάθε λεγεώνα. Η εξουσία δινόταν σε δύο τη φορά, και η διοίκηση εναλλασσόταν μεταξύ των έξι. Οι τριβούνοι ήταν άντρες Συγκλητικού επιπέδου και διορίζονταν από τη Σύγκλητο. Για να αποκτήσει κανείς το βαθμό του τριβούνου το μόνο που χρειαζόταν ήταν να προέρχεται από την αριστοκρατία. Ως το 311 π.Χ. ο λαός απέκτησε το δικαίωμα να εκλέγει 16 τριβούνους, δηλαδή τέσσερις από τους έξι τοποθετημένους τριβούνους στις τέσσερις λεγεώνες που απάρτιζαν τον τακτικό Ρωμαϊκό στρατό. Πιο πριν η τοποθέτηση στις θέσεις αυτές ήταν στην ευχέρεια των υπάτων και των δικτατόρων[5].
Επιπλέον, στην πρώιμη περίοδο της Δημοκρατίας, ενός άλλου είδους στρατιωτικοί τριβούνοι μπορούσαν να εκλεχθούν στη θέση των ετήσιων εκλεγμένων υπάτων για να ηγούνται του Ρωμαϊκού Κράτους. Αυτοί είναι γνωστοί ως τρίβουνοι των στρατιωτών με υπατική εξουσία (tribuni militum consulari potestate) ή απλά υπατικοί τριβούνοι. Εκείνη την περίοδο μόνο πατρίκιοι μπορούσαν να επιλεγούν ως ύπατοι, αλλά και πατρίκιοι και πληβείοι μπορούσαν να εκλεγούν ως υπατικοί τριβούνοι. Κάποια έτη, αντί δύο υπάτων, εκλέγονταν τρεις ως έξι υπατικοί τριβούνοι. Οι λόγοι για τα παραπάνω δεν είναι καθαροί, αν και ο Λίβιος θεωρούσε την απόφαση συνδεδεμένη με την διαμάχη των τάξεων που θεωρούσε ότι ήταν φαινόμενο της περιόδου, με τους πατρικίους γενικά να στηρίζουν τους υπάτους, και τους πληβείους τους υπατικούς τριβούνους. Τελικά, ο θεσμός των υπατικών τριβούνων έπεσε σε αχρηστία μετά το 366 π.Χ .
Μετά το 107 π.Χ.
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Μετά τις αλλαγές του Γάιου Μάριου το 107 π.Χ. (που παγιώθηκαν παραπέρα από τον αυτοκράτορα Κλαύδιο) οι οποίες δημιούργησαν ένα επαγγελματικό στρατιωτικό σύστημα, τις λεγεώνες διοικούσαν οι λεγάτοι. Έξι τριβούνοι εξακολουθούσαν να διορίζονταν σε κάθε λεγεώνα, αλλά τα καθήκοντά τους είχαν αλλάξει. Ο δεύτερος στη διοίκηση της λεγεώνας μετά το λεγάτο ήταν ο tribunus laticlavius ή «τριβούνος με πλατιά παρυφή» (από την πλατιά πορφυρή παρυφή που είχε η τήβεννός του)[6], συνήθως ένας νέος άντρας της συγκλητικής τάξης. Αυτή η θέση του δινόταν για να μαθαίνει και να παρατηρεί τις κινήσεις του λεγάτου. Συχνά διοικούσε τη λεγεώνα σε περίπτωση απουσίας του λεγάτου και κάποιες λεγεώνες διοικούνταν μόνιμα από έναν tribunus laticlavius, όπως αυτές που στάθμευαν στην Αίγυπτο, καθώς ένας νόμος του αυτοκράτορα Αυγούστου όριζε ότι κανένα μέλος της συγκλητικής τάξης δεν μπορούσε να εισέλθει στην Αίγυπτο[7].
Οι άλλοι πέντε τριβούνοι αποκαλούνταν tribuni angusticlavii («τριβούνοι με στενή παρυφή»). Αυτοί οι "στρατιωτικοί δόκιμοι"[6] ήταν άντρες της τάξης των Ιππέων με στρατιωτική εμπειρία, αλλά δεν είχαν καμία εξουσία στη διοίκηση· μπορούσαν να αποτελούν μέλη στρατοδικείου, αλλά δεν είχαν καμία εξουσία στη μάχη. Οι περισσότεροι από αυτούς υπηρετούσαν τον λεγάτο, αλλά μερικοί τυχεροί (όπως ο Γνάιος Ιούλιος Αγκρίκολα) είχαν επιλεγεί στην υπηρεσία του έπαρχου[8]. Σύμφωνα με τον Τάκιτο, δεν έπαιρναν πάντα το διορισμό τους όσο σοβαρά θα έπρεπε, συγκρίνοντας τη θητεία του Αγκρίκολα με τους συναδέλφους του λέγοντας: «[Ο Αγκρίκολα δεν ], όπως πολλοί νέοι άντρες που μετατρέπουν την στρατιωτική υπηρεσία σε αχαλίνωτο ελεύθερο χρόνο, εκμεταλλεύτηκε για ευχαρίστηση ή νωθρότητα τον τίτλο του τριβούνου, ή έκανε χρήση της απειρίας του για να ξοδεύει το χρόνο του σε απολαύσεις και απουσία από το καθήκον»[8].
Υπό τον Αύγουστο, οι πέντε τρίβουνοι από την τάξη των Ιππέων κάποιες φορές προάγονταν από το βαθμό του εκατόνταρχου, και μπορούσαν να προαχθούν στη διοίκηση του ιππικού των βοηθητικών μονάδων (auxilia) ή της Πραιτωριανής Φρουράς.
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ Dio, LXVII, 2.
- ↑ Entry on tribunus, Oxford Latin Dictionary (Oxford: Clarendon Press, 1982, 1985 reprinting), p. 1972.
- ↑ Βάρρων, De lingua latina 5.80.
- ↑ Polybius, 6.12.6.
- ↑ Τίτος Λίβιος, Ab Urbe Condita IX, 29, with translation and notes by B. O. Foster, Loeb Classical Library, ISBN 0-674-99210-5
- ↑ 6,0 6,1 Dando-Collins 2010, σελ. 42.
- ↑ Dando-Collins 2010, σελ. 40.
- ↑ 8,0 8,1 Agricola, Tacitus, 5
Πηγές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Dando-Collins, Stephen (Δεκεμβρίου 2010). The Legions of Rome.